ایمنی‌درمانی یا ایمونوتراپی سرطان ریه به معنای کمک به سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و نابودسازی سلول‌های سرطان ریه است. این کار را می‌توان با استفاده از داروها، یا سایر روش‌ها انجام داد.

مبحث ایمونوتراپی یکی از جذاب‌ترین و موفق‌ترین مباحث درمان سرطان در سال‌های اخیر است. ادامه مطلب را با دقت بخوانید و اگر جایی را متوجه نشدید در بخش دیدگاه‌ها در انتهای متن بپرسید.

ایمونوتراپی سرطان چگونه کار می‌کند؟

سیستم ایمنی، بدن را از عوامل خارجی مضر مانند باکتری ها و ویروس ها محافظت می‌کند. در واقع وظیفه سیستم ایمنی بدن، حمله به عناصر خارجی و ناآشنا است، اما نباید به سلول‌ها و بافت‌های سالم که با آن‌ها آشنا است حمله کند.

سلول‌های سرطانی نه مثل سلول‌های باکتری برای بدن کاملا ناآشنا هستند، و نه مثل سلول‌های سالم کاملا آشنا. آنها یک سری از ویژگی‌های زمان سلامت خود را حفظ کرده‌اند و یک سری ویژگی‌های جدید به دست آورده‌اند. بنابراین سیستم ایمنی بدن نمی‌داند که با آن‌ها چگونه برخورد کند: به عنوان دوست یا دشمن؟ ایمونوتراپی سرطان ریه به بدن کمک می‌کند سلول سرطانی را عنصر خارجی و مضر تشخیص دهد تا بدن بتواند با آن مبارزه کند.

 برای مراجعه به متخصص ایمونوتراپی در تهران کلیک کنید.

انواع ایمونوتراپی در سرطان ریه

سه نوع ایمونوتراپی در درمان سرطان ریه بررسی شده است:

۱- مهارکننده‌های ناظم ایمنی

۲- واکسن سرطان

۳- ایمونوتراپی سلولی (درمان با سلول T اقتباسی)

وقتی صحبت از ایمونوتراپی سرطان ریه می‌کنیم، معمولا منظورمان دسته اول (مهارکننده ناظم ایمنی) است.

مهارکننده‌های ناظم ایمنی

بیشترین پیشرفت در زمینه ایمونوتراپی برای سرطان ریه در دسته دارویی به نام «مهارکننده ناظم ایمنی» ایجاد شده است.

داروهای «مهارکننده ناظم ایمنی» چیست؟ مولکول‌های «ناظم ایمنی» تنظیم‌کننده سیستم ایمنی هستند. این مولکول‌ها جلوی سیستم ایمنی را می‌گیرند و نمی‌گذارند به سلول‌های خودی حمله کنند؛ در واقع محافظ سلول‌های خودی هستند. سلول‌های سرطانی خود را شبیه سلول‌های سالم می‌کنند تا از دست سیستم ایمنی بدن فرار کنند. داروهای مهارکننده ناظم ایمنی، مانع فرار سلول‌های سرطان می‌شوند و کاری می‌کنند سیستم ایمنی به آن‌ها حمله کند.

داروهای مهارکننده ناظم ایمنی در سرطان ریه، از دو مسیر تاثیر می‌گذارند: مسیر PD-1 و مسیر CTLA-4.

پروتئین‌های ناظم ایمنی را می‌توان به «ترمز سیستم ایمنی» تشبیه کرد. داروهای مهارکننده ناظم ایمنی، با مهار این پروتئین‌ها، مانع ترمز کردن سیستم ایمنی می‌شوند.

واکسن سرطان

واکسن سرطان، یکی دیگر از انواع ایمونوتراپی سرطان ریه است. این واکسن‌ها بر خلاف واکسن‌های معمول، برای درمان هستند نه پیشگیری. این نوع واکسن با تقویت سیستم ایمنی بدن در جهت کشتن سلول‌های سرطانی، سرطان موجود را درمان می‌کند.

این واکسن‌ها پروتئین‌هایی را که در سلول های سرطانی وجود دارند و در سلول های طبیعی وجود ندارند یا اندک هستند، مورد هدف قرار می‌دهند.

ایمونوتراپی سلولی (سلول T اقتباسی)

در ایمونوتراپی سلولی از دارو استفاده نمی‌شود، بلکه از سلول‌های ایمنی بدن استفاده می‌شود. در این روش، نوعی سلول ایمنی (به نام سلول T) از بدن خارج می‌شود و در آزمایشگاه تغییر می‌یابد تا در حمله به سلول‌های سرطانی ریه بهتر عمل کند. سرانجام، سلول های T به بدن برگردانده می‌شوند تا به مبارزه با سرطان کمک کنند.

در حال حاضر، این نوع ایمونوتراپی سرطان ریه در آزمایشات بالینی در حال مطالعه است و چنین درمانی برای درمان سرطان ریه تأیید نشده است.

داروهای ایمونوتراپی سرطان ریه

شایع‌ترین داروهای ایمونوتراپی سرطان ریه، از نوع «بازدارنده ناظم ایمنی» هستند.

مسیر PD-1:

• آتزولیزوماب Atezolizumab (نام تجاری: تسنتریک Tecentriq)
• دوروالوماب Durvalumab (نام تجاری: ایمفینزی Imfinzi)
• نیولوماب Nivolumab (نام تجاری: اپدیوو Opdivo)
• پمبرولیزوماب Pemrolizumab (نام تجاری: کیترودا Keytruda)

مسیر CTLA-4:

• ایپیلیموماب Ipilimumab (نام تجاری: یرووی Yervoy)
• نیوولیماب Nivolumab

داروهای ایمونوتراپی سرطان ریه در اکثر موارد همراه با داروهای شیمی‌درمانی تجویز می‌شوند.

بیشتر بخوانید: شیمی درمانی سرطان ریه

نحوه انجام ایمنی درمانی سرطان ریه

این داروها از طریق وریدی به رگ های بیمار تزریق می شود. بیماران هر چند هفته یک بار دارو را تزریق می کنند. اکثر بیماران تا زمانی که سرطان به ایمونوتراپی پاسخ دهد، تحت ایمونوتراپی می مانند. برخی از بیماران بسته به عوارض جانبی آن ها ممکن است برای مدت زمان طولانی تر یا کوتاه تر تحت این درمان بمانند. نشان داده شده است که داروهای ایمونوتراپی برای مدتی حتی پس از قطع درمان نیز همچنان به اثر خود ادامه می دهند.

عوارض جانبی ایمونوتراپی سرطان ریه

همه درمان های سرطان، عوارض جانبی احتمالی دارند. هنگام استفاده از ایمونوتراپی، برخی افراد عوارض جانبی بسیار کمی را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر عوارض جدی تری دارند.

شایع‌ترین عوارض ایمونوتراپی سرطان ریه عبارت است از:

• خستگی،
• اسهال،
• بثورات پوستی،
• خارش،
• درد ماهیچه و استخوان،
• درد شکم.

دو دسته دیگر از عوارض جانبی ایمنی درمانی سرطان ریه عبارت است از:

• واکنش‌های خودایمنی: گاهی این داروها می‌توانند موجب حمله سیستم ایمنی به بقیه بخش‌های بدن شوند که ممکن است موجب مشکلات جدی شود. این عارضه معمولا خود را به صورت التهاب در اندام‌های بدن نشان می‌دهد. التهاب می‌تواند در هر اندام بدن ایجاد شود، از جمله: ریه (پنومونیت)، کبد (هپاتیت)، روده بزرگ (کولیت/ اسهال)، غده تیروئید (تیروئیدیت). این عوارض می‌توانند بسیار جدی باشند.
• واکنش‌های تزریق: ممکن است بعضی از بیماران در حین تزریق این داروها دچار واکنش حین تزریق شوند. این واکنش شبیه یک واکنش آلرژیک (حساسیتی) است و به صورت تب، لرز، قرمزی صورت، بثورات پوستی، خارش پوست، احساس سبکی سر، و تنگی نفس بروز می‌کند. در صورت بروز این عوارض، باید بلافاصله به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.

همه عوارض جانبی احتمالی، باید قبل از شروع مصرف دارو به بیمار گفته شود.

بهتر است برای مدیریت عوارض جانبی با پزشکان و پرستاران خود همکاری کنید. برخی از عوارض جانبی را می‌توان با داروهای بدون نسخه درمان کرد. سایر عوارض جانبی ممکن است مستلزم تجویز داروهای تجویزی یا حتی زمان گذراندن در بیمارستان باشد. اگر عوارض جانبی زود درمان شوند، جلوگیری از مشکلات عمده آسان تر است.

اگر عوارض جدی رخ دهد، ممکن است نیاز باشد درمان متوقف شود و دوزهای بالای کورتیکواستروئید تزریق شود تا سیستم ایمنی سرکوب شود.

آیا ایمونوتراپی سرطان ریه موثر است؟

ایمونوتراپی نتایج درمانی مبتلایان سرطان ریه را بهبود می‌دهد. میزان پاسخ مبتلایان به سرطان به ایمونوتراپی به طور متوسط حدود ۲۰٪ تا ۵۰٪ است. پاسخ‌های ایمونوتراپی معمولا پایدارتر از سایر درمان‌های دارویی است، هرچند معمولا موجب علاج (بهبود کامل) نمی‌شود.

جمع‌بندی: ایمونوتراپی سرطان ریه

ایمونوتراپی جدیدترین درمان سرطان ریه است. شایع‌ترین روش ایمونوتراپی در درمان سرطان ریه، داروهای مهارکننده ناظم ایمنی هستند. این داروها مانع ترمز سیستم ایمنی می‌شوند و در واقع تحریک‌کننده ایمنی هستند. به همین جهت، عوارض این داروها هم می‌تواند شامل تحریک بیش از حد سیستم ایمنی باشد، که به صورت واکنش‌های خودایمنی خود را نشان می‌دهد. متاسفانه داروهای ایمونوتراپی در لیست دارویی ایران وجود ندارند و در صورت نیاز باید به صورت تک‌نسخه‌ای تهیه شوند.

منابع:

lung.org

cancer.org

nejm.org

pubmed.com

---

سوالات رایج:

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید