درمان تارگت یا هدفمند، شاخه ای از درمان‌های مرتبط با سرطان است که در طی آن پزشکان با کمک داروهایی خاص، ژن‌ها و پروتئین‌های سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. این شیوه از درمان سرطان بر روی رشد و بقای سلول‌های سرطانی متمرکز است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) درمان‌های هدفمند را برای بسیاری از انواع سرطان تایید کرده است.

درمان تارگت یا هدفمند، روشی دارویی برای درمان سرطان است که در آن مولکول‌های خاصی در بدن را هدف درمان خود قرار می‌دهیم. مثلا یک پروتئین خاص در سطح سلول سرطانی را شناسایی کرده و دارویی می‌سازیم که صرفا به آن متصل شود. بنابراین این دارو صرفا به سلول‌هایی که این پروتئین را دارند متصل شده و به آن‌ها وارد می‌شود و روی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. این شیوه از درمان سرطان بر روی رشد و بقای سلول‌های سرطانی متمرکز است. داروهای تارگت می‌توانند به درمان سرطان کمک کنند:

• با تحت تاثیر قرار دادن بافت محیطی که سلول‌های سرطانی در آن رشد می‌کنند
• با درگیر کردن سلول هایی (مانند سلول‌های خونی) که در رشد سرطان موثر هستند.

درمان هدفمند معمولا در کنار شیمی درمانی و سایر روش‌های درمانی رایج سرطان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروهای هدفمند در بسیاری از انواع سرطان کاربرد دارند. هر روزه نقش داروهای تارگت در درمان سرطان‌های مختلف بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: متخصص تارگت تراپی کیست؟

درمان تارگت چگونه اثر می‌کند؟

به طور خلاصه، درمان هدفمند مولکول‌های خاصی را در سلول‌های سرطانی شناسایی کرده و بر اساس آن به این سلول‌ها حمله می‌کند. شاید بپرسید این مولکول‌ها چه هستند و چرا فقط در سلول‌های سرطانی یافت می‌شوند؟ پاسخ این سوال را به طور مختصر در ادامه توضیح می‌دهیم:

بافت‌های بدن ما از سلول‌ها تشکیل شده اند. سلول‌های بافت‌های مختلف از نظر ساختار و ویژگی‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. مثلا سلول‌های خون، مغز یا پوست از نظر ساختاری و عملکردی، تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. علت تفاوت در سلول‌ها، تفاوت در ژن‌های آن‌هاست. ژن‌ها به سلول‌ها می‌گویند که چه پروتئین‌هایی بسازند تا یک سلول کار کند.

سرطان زمانی پدید می‌آید که ژن‌های خاصی در سلول‌های سالم تغییر کرده و سبب ایجاد تغییر در سلول‌ها شوند. این تغییر در ژن سلول‌های سالم، جهش ژنتیکی نامیده می‌شود. اگر ژن جهش پیدا کند، پروتئین‌های سلول و نیز عملکرد آن تغییر می‌کند. تحت چنین شرایطی، ممکن است سلول‌ها با سرعتی غیر طبیعی و بیشتر از مقدار معمول، شروع به تکثیر کنند. همچنین طول عمر آن‌ها افزایش می‌یابد.

برای ساخت داروهای تارگت، باید جهش‌های ژنتیکی که موجب ایجاد سرطان شده‌اند را شناسایی کنیم. این ژن‌ها پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که معمولا در سلول‌های طبیعی وجود ندارند یا میزان آن‌ها کمتر است. این ژن‌ها و پروتئین‌ها هدف‌های درمانی ما در تارگت‌ تراپی هستند.

درمان‌های تارگت اثرات مختلفی در سلول‌هایی که هدف می‌گیرند دارند. از جمله:

• مسیرهای سلولی که رشد و تقسیم سلول را موجب می‌شوند مسدود یا خاموش می‌کند
• جلوی عمر بیش از حد سلول‌ها را می‌گیرد
• سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند

برای پیدا کردن بهترین روش درمان هدفمند، پزشک در ابتدا آزمایش‌هایی را درخواست می‌کند. هدف از این آزمایش‌ها شناسایی ژن‌ها و پروتئین‌های اختصاصی و منحصر به فرد سلول‌های سرطانی بدن بیمار است. نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا موثر ترین درمان تارگت را انتخاب کند. درمان تارگت نیز مانند سایر روش‌های درمانی، عوارض جانبی دارد. به همین خاطر مهم است که پزشک شما بهترین دارو و دوز درمان را برای تومور شما انتخاب کند. دوز دارویی که بیمار در درمان تارگت دریافت می‌کند، به پارامترهای مختلفی (از جمله وزن و احتمال ابتلا به عوارض جانبی شدید) بستگی دارد.

انواع درمان تارگت

انواع مختلف درمان تارگت

انواع مختلفی از درمان تارگت در دنیا وجود دارد. رایج ترین انواع آن آنتی بادی‌های مونوکلونال و داروهای مولکولی کوچک هستند.

آنتی‌بادی‌های مونوکلونال

داروهای آنتی بادی مونوکلونال یک هدف خاص را در سطح خارجی سلول‌های سرطانی مسدود می‌کنند. آنتی بادی‌های مونوکلونال می‌توانند مواد سمی را مستقیما به داخل سلول سرطانی بفرستند. برای مثال، این داروها می‌توانند به شیمی درمانی و پرتو درمانی کمک کنند تا بهتر به سلول سرطانی نفوذ کنند. بعضی از داروهای ایمونوتراپی نیز از نوع آنتی‌بادی مونوکلونال هستند.

داروهای مولکولی کوچک

این نوع از دارو‌ها می‌تواند فرآیندهایی که به پخش و رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند را مسدود کنند. مهار کننده‌های رگ زایی یکی از مثال‌های بارز این نوع درمان هدفمند هستند. رگ زایی فرآیندی برای ساخت رگ‌های خونی جدید است. یک تومور سرطانی برای تغذیه به رگ‌های خونی نیاز دارد. مواد مغذی که از طریق رگ‌ها انتقال پیدا می‌کنند، می‌توانند به رشد و گسترش بیشتر تومور کمک کنند. مهار کننده‌ها رگ زایی با جلوگیری از تشکیل رگ‌های خونی جدید در بافت اطراف تومور، آن را گرسنه نگه می‌دارند.

انواع دیگر درمان‌های هدفمند شامل سایر ایمونوتراپی ها، مهارکننده‌های رگ زایی و القا کننده‌های آپوپتوز (درمان هایی که مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده یا آپوپتوز را آغاز می‌کنند) نیز با تشخیص پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مثال هایی از درمان تارگت برای سرطان‌های خاص

برخی از درمان‌های هدفمند برای نوع خاصی از سرطان‌ها طراحی شده اند. محققان در حال مطالعه بسیاری از اهداف و داروهای جدید از طریق آزمایش‌های بالینی هستند و این امید وجود دارد که در آینده نزدیک، درمان‌های هدفمند برای بسیاری از سرطان‌های خاص، کشف شوند. در بخش زیر چند نمونه از درمان‌های هدفمندی که اکنون در دسترس هستند را بررسی خواهیم کرد:

سرطان سینه

در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از سرطان‌های سینه، مقدار زیاد از پروتئینی به نام HER2 دیده شده است. این پروتئین باعث رشد سلول‌های تومور می‌شود. اگر سرطان از نوع “HER2 مثبت” باشد، گزینه‌های زیادی برای درمان هدفمند آن وجود خواهد داشت.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

 تقریبا تمام موارد CML به واسطه تشکیل ژنی به نام BCR-ABL ایجاد می‌شوند. این ژن منجر به تولید آنزیمی به نام پروتئین BCR-ABL می‌شود. این پروتئین باعث می‌شود که سلول‌های میلوئید طبیعی در بدن رفتارهایی شبیه به سلول‌های سرطانی از خود بروز دهند. جهشی که منجر به پیدایش لوسمی میلیوئیدی مزمن می‌شود، اولین جهش شناخته شده در جهان بود که با روش‌های درمانی هدفمند، درمان شد.

سرطان روده بزرگ

سلول‌های سرطان روده بزرگ اغلب مقدار زیادی پروتئین به نام گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی (EGFR) تولید می‌کنند. داروهایی که EGFR را مسدود می‌کنند، ممکن است به توقف یا کاهش رشد سرطان کمک کنند. این سرطان‌ها هیچ جهشی در ژن KRAS ندارند. گزینه دیگر، دارویی است که فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) را مسدود می‌کند. این پروتئین به ساخت رگ‌های خونی جدید کمک می‌کند.

سرطان ریه

داروهایی که EGFR را مسدود می‌کنند ممکن است به توقف یا کند شدن رشد سرطان ریه نیز کمک کنند. اگر EGFR جهش‌های خاصی را تجربه کرده باشد، ممکن است احتمال موثر بودن این داروها برای درمان سرطان ریه، بالاتر ‌رود. علاوه بر آن، داروهایی نیز برای درمان سرطان ریه ناشی از جهش در ژن‌های ALK و ROS وجود دارد. پزشکان همچنین می‌توانند از مهارکننده‌های رگ‌زایی برای برخی از سرطان‌های ریه استفاده کنند.

لنفوم

در سرطان‌های مربوط به بافت لنفوم، تولید بیش از حد سلول‌های B دیده می‌شود. سلول‌ B نوعی گلبول سفید است که با عفونت‌ها مبارزه می‌کند. داروهای هدفمندی که برای درمان این سرطان استفاده می‌شود، آنزیمی که منجر به تولید بیش از حد سلول‌های B می‌شود را مسدود می‌کنند. این نوع از درمان تارگت برای از بین بردن لنفوم‌ها و برخی از لوسمی‌های سلول‌های B موثر عمل کرده اند.

ملانوما

حدود نیمی از ملانوم‌ها دارای جهش در ژن BRAF هستند. محققان می‌دانند که نوع‌های خاصی از جهش‌های BRAF اهداف دارویی خوبی می‌باشند. به همین خاطر است که بسیاری از مهارکننده‌های BRAF توسط FDA تایید شده اند. البته استفاده از این داروها برای درمان ملانوما‌هایی که ناشی از جهش در BRAF نیستند، ممکن است تاثیر معکوس داشته باشد.

آیا درمان تارگت محدودیتی دارد؟

مانند هر روش دیگری برای درمان بیماری سرطان، درمان هدفمند ممکن است بهترین نتیجه را به همراه نداشته باشد. شاید استفاده از دارو برای نوع خاصی از سرطان ساده به نظر برسد، اما واقعیت این است درمان تارگت فرایندی پیچیده است و ممکن است همیشه کارساز نباشد. مهم است بدانید که:

• درمان تارگت در صورت نبود هدف خاص در تومور، موثر نخواهد بود.
• وجود هدف نمی‌تواند موفقیت درمان تارگت را تضمین کند.
• موفقیت درمان تارگت ممکن است در طولانی مدت ماندگار نباشد.

عوارض درمان تارگت

سرطان بیماری جدی است و روش‌های درمانی که امروز برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، عوارض جانبی جدی دارند. به عنوان مثال، ریزش موها و احساس خستگی و ضعف از جمله عوارض رایج و شناخته شده شیمی درمانی هستند. درمان تارگت، عوارض جانبی شدیدی ندارد اما این پروسه درمانی ممکن است بر روی پوست، مو، ناخن یا بینایی افراد تاثیراتی را بر جای بگذارد. داروهای استفاده شده در این پروسه درمانی، ممکن است عوارض جانبی خاصی داشته باشند و بهتر است پیش از آغاز فرایند درمان، در خصوص این موارد با پزشک خود مشورت کنید.

خلاصه

درمان تارگت یا هدفمند، شاخه ای از درمان‌های مرتبط با سرطان است که در طی آن پزشکان با کمک داروهایی خاص، ژن‌ها و پروتئین‌های سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. این شیوه از درمان سرطان بر روی رشد و بقای سلول‌های سرطانی متمرکز است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) درمان‌های هدفمند را برای بسیاری از انواع سرطان تایید کرده است.

منبع : www.cancer.net

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید