به تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها در قسمت خاصی از بدن، سرطان گفته می‌شود. بسیاری از سرطان‌ها می‌توانند تهاجمی و وحشی شوند. یعنی به سرعت شکل بگیرند، رشد کنند و گسترش یابند. اما میزان تهاجمی بودن بعضی از انواع سرطان بیشتر است. به همین دلیل، این سرطان‌ها در درجه و مرحله بالا، تهدید جدی برای زندگی فرد محسوب می‌شوند.

البته هر نوع سرطان با سرعت متفاوتی پیشرفت می‌کند؛ به همین دلیل همه سرطان‌ها تهاجمی نیستند. همچنین به لطف پیشرفت علم و فناوری، بسیاری از سرطان‌ها با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، قابل درمان هستند. اما آشنایی با سرطان‌های تهاجمی‌تر، همچنان اهمیت زیادی دارد.

در ادامه این مقاله، با ما همراه باشید تا سرطان‌های تهاجمی را بشناسیم.

دو معنای مختلف «تهاجمی بودن سرطان»

اول از همه توجه کنید که پزشک شما ممکن است از عبارت سرطان تهاجمی به دو معنای مختلف استفاده کند.

معنی اول که در این صفحه آن را توضیح می‌دهیم، رفتار تهاجمی و وحشی تومور است؛ یعنی سرطان تهاجمی رفتاری پیشرونده دارد و سریعاً پیشرفت می‌کند. این معنی، ترجمه کلمه انگلیسی «Aggressive» است.

معنی دوم نشان می‌دهد که تومور به از لایه اول عبور کرده و دیگر توموری کاملا ابتدایی نیست. در این معنی، بدون توجه به رفتار و سرعت پیشرفت سرطان ، می‌گوییم تومور دیگر محدود به لایه سطحی نیست. این معنی، ترجمه کلمه انگلیسی «Invasive» است.

همان‌طور که گفتیم در این صفحه درباره تومورهای با رفتار تهاجمی و پیشرونده صحبت خواهیم کرد.

پادکست این مقاله را بشنوید !

خلاصه تمامی مطالب موجود در این صفحه را بصورت صوتی بشنوید!

دکتر برنا فرازمند متخصص رادیو تراپی و آنکولوژی

دانلود پادکست

چه سرطان هایی تهاجمی هستند؟

رفتار سلول‌های تومور را همانند سلول‌های طبیعی بدن، محتوای ژنتیکی آن تعیین می‌کند. بنابراین، مهمترین عامل تعیین‌کننده رفتار سرطان، DNA سلول‌های سرطانی است.

اما این رفتار تهاجمی خود را در ظاهر تومور و سیر پیشرفت آن نیز نشان می‌دهد. بنابراین ما معیارهایی داریم که بر اساس آن می‌توانیم بگوییم یک سرطان خاص در یک بیمار تهاجمی هست یا خیر؟

شایع‌ترین معیارهایی که تهاجمی بودن یک تومور را با آن می‌سنجیم عبارتند از:

1. محل اولیه سرطان: سرطان‌های بعضی از اعضا و اندام‌ها به‌طور کلی رفتار تهاجمی‌تری دارند. این موضوع می‌تواند به علت مکان آن عضو (مثلا قرار گرفتن در کنار ساختارهای حیاتی بدن)، عروق لنفاوی وسیع و نوع سلولی رایج آن باشد.
2. نوع سلولی: سرطان یک عضو می‌تواند از انواع سلولی مختلف باشد که ممکن است رفتارهای متفاوتی با یکدیگر نشان دهند.
3. درجه یا گرید تومور: درجه یا گرید تومور نشان‌دهنده میزان تفاوت سلول سرطانی با سلول‌های طبیعی بدن است؛ هرچه درجه بالاتر باشد، تفاوت بیشتر است. درجه بالاتر معمولا نشان‌دهنده رفتار تهاجمی‌تر است، اما اهمیت این موضوع در سرطان‌های مختلف با یکدیگر فرق دارد.
4. تهاجم به عروق و اعصاب ریز: اگر در زیر میکروسکوپ مشاهده کنیم که سلول‌های تومور به عروق و اعصاب تهاجم کرده‌اند نشان می‌دهد که رفتار تومور تهاجمی‌تر است.
5. نوع پروتئین‌ها و گیرنده‌های سلولی: حتی دو سلول با ظاهر مشابه در یک عضو، می‌توانند پروتئین‌های متفاوتی را تولید کنند و در نتیجه رفتار کاملا متفاوتی با یکدیگر داشته باشند. مثلا انواع مختلف سرطان پستان می‌توانند سیر بیماری شدیداً مختلفی داشته باشند.
6. جهش‌های ژن: اگرچه در بعضی از موارد، اختلافات موجود در ژن‌های سلول‌های سرطانی را می‌توان از روی پروتئین‌هایی که تولید شده شناسایی کرد، اما گاهی اوقات نیاز به بررسی محتوای ژنی آن تومور وجود دارد.
7. سرعت پیشرفت تومور: برخلاف موارد قبلی، سرعت پیشرفت تومور عملی‌ترین نشانه تهاجمی بودن تومور است: با دیدن موارد قبلی می‌توانستیم حدس بزنیم که یک تومور تهاجمی است، اما وقتی در عمل رفتار تهاجمی و سرعت پیشرفت یک تومور را ببینیم دیگر به معیارهای دیگر توجه زیادی نمی‌کنیم. به قول معروف: آفتاب آمد دلیل آفتاب! البته باید توجه کنیم که بعضی انواع تومور ذاتاً سرعت رشد کمی دارند، اما تهاجمی هستند؛ این تومورها آهسته و پیوسته به بافت‌های دیگر تهاجم می‌کنند و آن‌ها را تخریب می‌کنند.
8. مرحله تومور: پیشرفته بودن تومور، مخصوصاً اگر این پیشرفت در زمان کوتاهی اتفاق افتاده باشد، می‌تواند نشان‌دهنده رفتار تهاجمی‌تر باشد.

بنابراین معیار تهاجمی‌بودن یک تومور فقط مکان تومور یا نوع سلولی آن نیست، و دو تومور با اسم مشابه در دو فرد مشابه ممکن است رفتار کاملا متفاوتی با یکدیگر داشته باشند. پزشکان انکولوژیست بیشترین صلاحیت را در تعیین تهاجمی بودن سرطان دارند.

آیا یک سرطان تهاجمی همیشه بد است؟

شاید با شنیدن اینکه یک سرطان تهاجمی است تصور کنید حتما سرطان بدی است، اما همیشه این‌طور نیست. درست است که در بسیاری از موارد سرطان تهاجمی نشانه سیر بد بیماری است، اما ممکن است در بعضی مواقع جنبه مثبتی هم داشته باشد.

مثلا از آن‌جایی که سرطان‌های تهاجمی سرعت رشد بالاتری دارند، ممکن است تاثیر درمان‌های دارویی و پرتودرمانی روی آن‌ها بیشتر بوده و شانس علاج و بهبود کامل وجود داشته باشد؛ اما ممکن است تومورهایی که آهسته رشد می‌کنند به هیچ درمانی جواب ندهند و در طولانی‌مدت پیشرفت کنند.

سرطان در کدام اعضا تهاجمی‌تر است؟

همان‌طور که گفتیم سرطان در بعضی اعضا رفتار تهاجمی‌تر دارد، مثلا سرطان‌های زیر معمولا تهاجمی‌تر هستند:

1. سرطان پانکراس : سرطان پانکراس یا لوزالمعده به تهاجمی‌بودن معروف است. جراحی سرطان پانکراس جراحی بزرگی است و در صورت پیشرفت می‌تواند غیرقابل‌جراحی شود.
   البته باید بدانیم نوعی از سرطان پانکراس به نام «تومور نورواندوکرین پانکراس» وجود دارد که اگر درجه پایین (مثلا ۱) داشته باشد سیر خوب و آهسته‌ای خواهد داشت.
2. مزوتلیوما: مزوتلیوما سرطان لایه پوشاننده حفره‌های بدن مانند ریه و شکم است. مواجهه با آزبست علت اصلی ابتلا به مزوتلیومای ریه است.
3. سرطان کیسه صفرا
4. سرطان مری و معده
5. سرطان کبد و مجاری صفراوی داخل‌کبدی
6. سرطان ریه
7. بعضی انواع سرطان خون
8. سرطان مغز

بعضی از انواع تومورهای مغزی سیر بسیار بد و پیشرونده‌ای دارند، مثلا تومور گلیوبلاستوم. متاسفانه به علت وجود اعصاب، نمی‌توان جراحی کاملی برای بیشتر موارد سرطان مغز انجام داد و احتمال پیشرفت و عود این بیماری زیاد است.

 کلام آخر

سرطان تهاجمی به سرطانی گفته می‌شود که معمولا به‌سرعت به بافت‌های مجاور و نیز بافت‌های دوردست تهاجم کرده و آن‌ها را تخریب می‌کند. معمولا کنترل این تومورها با جراحی به تنهایی کافی نیست و نیاز به درمان‌های اضافه وجود دارد. هرچه این تومورها زودتر تشخیص داده شوند شانس علاج و بهبود کامل آن‌ها بیشتر است. افرادی که سابقه خانوادگی یا عوامل خطر ابتلا به سرطان‌ خاصی را دارند باید طبق پروتکل‌های موجود تحت غربالگری قرار گیرند.

منبع : 

jupiterhospital.com

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید