عود سرطان به معنای بازگشت سرطان پس از درمان است. این اتفاق می­‌تواند هفته­‌ها، ماه­‌ها و یا سال‌­ها بعد از سرطان اصلی یا اولیه بیفتد. هیچ کس نمی‌تواند با قطعیت بگوید آیا عود اتفاق می‌افتد یا نه. احتمال عود، به نوع سرطان اولیه بستگی دارد. پزشک شما می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد احتمال عود به شما بدهد.

چرا و چگونه سرطان عود می­‌کند

پس از درمان، ممکن است مناطق کوچکی از سلول­‌های سرطانی در بدن باقی بماند. با گذشت زمان، این سلول‌ها ممکن است تکثیر شده و به اندازه‌ای برسند که باعث بروز علائم در شخص شده و یا در آزمایش‌­ها تشخیص داده شوند. زمان و محل عود سرطان به نوع سرطان بستگی دارد. بعضی از سرطان­‌ها الگوی مشخصی برای عود دارند. عود سرطان ممکن است به روش­‌های زیر رخ دهد:

• در همان قسمت از بدن که سرطان اولیه ایجاد شده است، که به آن «عود موضعی» گفته می­‌شود.
• در نزدیکی محل سرطان اولیه، که به آن «عود ناحیه‌ای» گفته می‌شود.
• در قسمت دیگری از بدن، که به آن «عود دوردست» گفته می‌شود.

سرطان عود-كرده (راجعه)، بر اساس محل شروع سرطان اولیه نام‌گذاری می­‌شود، حتی اگر در قسمت دیگری از بدن باشد. به عنوان مثال، اگر سرطان سینه در کبد عود کند، به آن سرطان سینه گفته می­‌شود (نه سرطان کبد) و پزشکان به آن سرطان سینه متاستاتیک می­‌گویند. متاستاتیک به معنی انتشار سرطان به قسمت دیگری از بدن است.

تشخیص عود سرطان

بعد از درمان سرطان اولیه، برنامه‌­ای برای پیگیری به شما داده می­‌شود. این برنامه شامل زمان‌بندی نوبت ویزیت پزشک، معاینات فیزیکی دقیق و سایر آزمایشات است. نوبت­‌های ویزیت و آزمایش‌ها برای اطمینان از وضعیت سلامت شما و جست‌وجو برای عود اهمیت دارند. بسته به نوع سرطان، ممکن است شما به انجام آزمایش خون یا تصویربرداری نیاز داشته باشید. اما بیشتر اوقات، معاینه دقیق و مکالمه برای پیگیری کافی هستند. ممکن است پزشک شما به شما بگوید مراقب نشانه یا علائم خاص عود باشید.

اگر مشکوک به عود سرطان باشید، برای آگاهی بیشتر باید از روش­های تشخیصی دیگری استفاده کنید. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل تست­های آزمایشگاهی، تصویربرداری یا بیوپسی (نمونه برداری از بافت) باشد.

انتخاب درمان در عود

اگر آزمایش‌ها عود سرطان شما را تایید کنند، تیم درمانی با شما در مورد گزینه‌های درمان آن صحبت می­‌کنند. این فرایند مشابه برنامه‌ریزی برای درمان سرطان اولیه است. پزشک شما عوامل زیر را در نظر می‌گیرد:

1. اهداف شخصی شما برای درمان
2. نوع سرطان، جایی که سرطان عود کرده ، و اندازه آن
3. سلامتی کلی شما
4. نوع درمانی که در ابتدا دریافت کرده­‌اید و میزان تاثیر آن
5. عوارض جانبی که در اثر درمان اصلی تجربه کرده‌­اید
6. زمان سپری شده از اتمام درمان

همچنین ممکن است پزشک شما شرکت در کارآزمایی‌های بالینی را پیشنهاد دهد. هنگام تصمیم‌­گیری بین روش­های درمانی باید به موارد زیر توجه کنید:

• اهداف و مزایای مورد انتظار در هر روش درمانی
• خطرات و عوارض جانبی احتمالی
• تاثیر هر درمان بر روی کیفیت زندگی شما

در طول درمان، تسکین علائم و عوارض جانبی بخش مهمی از مراقبت درمانی است. به این اقدام، «مراقبت تسکینی» یا «مراقبت حمایتی» نیز گفته می­‌شود. با تیم درمانی خود در مورد علائمی که دارید، از جمله علائم جدید یا تغییر در علائم قبلی، صحبت کنید.

کنار آمدن با عود سرطان

ممکن است شما بسیاری از همان احساساتی را داشته باشید که در هنگام تشخیص اولین سرطانتان داشتید. شوکه شدن، ناباوری، اضطراب، ترس، خشم، سوگ و اندوه و حس از دست دادن کنترل از احساسات معمول هستند. همه این احساسات، پاسخ های طبیعی به این تجربه دشوار هستند. حتی ممکن است برای برخی از افراد این تشخیص ناراحت کننده تر از تشخیص اول باشد.

بسیاری از افرادی که دچار عود سرطان شده‌­اند، به تصمیم‌‌هایی که در درمان اصلی و بعد از آن گرفتند شک می‌کنند. به یاد داشته باشید که شما و تیم درمانتان این تصمیمات را بر اساس اطلاعات موجود در آن زمان گرفته‌­اید. نه شما و نه تیم درمانی، نمی­‌توانید آینده را پیش‌بینی کنید.

ممکن است نگران شوید که قدرت کافی برای کنار آمدن با انجام دور دیگری از آزمایش‌ها و درمان­ها را نداشته باشید. این مساله قابل درک است. اما بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که تجربه قبلی‌شان آنها را برای رویارویی با چالش‌ها آماده‌تر کرده است. مثلا افرادی که دچار عود سرطان شده‌­اند، با مسائل زیر آشنایی دارند:

• دانش در مورد سرطان، که به کاهش ترس و اضطراب ناشی از مسائل ناشناخته کمک می­‌کند
• روابط قبلی با پزشکان، پرستاران و کارکنان کلینیک یا بیمارستان
• آگاهی از سیستم پزشکی، کلمات متداول و بیمه درمانی
• دانش در مورد درمان‌های سرطان و عوارض جانبی آنها و همچنین راهکارهایی برای مدیریت عوارض جانبی
• شناخت منابع حمایتی، از جمله خانواده و دوستان، گروه‌های پشتیبانی و متخصصانی که در زمینه حمایت عاطفی آموزش دیده‌اند.
• تجربه استفاده از روش‌های کاهش استرس، مانند ورزش، مراقبه (مدیتیشن) یا گذراندن وقت با دوستان

احساس پریشانی عاطفی پس از تشخیص عود سرطان امری طبیعی است. اما اگر این پریشانی طولانی مدت شد و توانایی شما در انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کرد، از یک متخصص کمک بگیرید. مشاوره ممکن است به چندین طریق به شما کمک کند، از جمله:

• یادگیری روش های کنار آمدن با احساسات دشوار
• مدیریت علائم سرطان و عوارض جانبی درمان
• یافتن معنای تجربه سرطان برای شما

همچنین ممکن است زمان مناسبی باشد تا در یک گروه حمایتی حضوری یا یک انجمن آنلاین عضو شوید تا احساسات و تجربیات خود را با افراد دیگری که شرایط مشابه با شما دارند، به اشتراک بگذارید.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید