سرطان استخوان زمانی شکل می‌گیرد که یک تومور یا توده‌ای از بافت غیرطبیعی درون استخوان تشکیل می‌شود. ممکن است تومور استخوانی بدخیم باشد، که یعنی توانایی پخش شدن به سایر بخش‌های بدن را دارد. به تومور بدخیم، تومور سرطانی می‌گوییم.

معمولا وقتی صحبت از سرطان استخوان می‌گوییم، منظورمان سرطانی است که از خود سلول‌های استخوانی شروع شده‌اند (سرطان اولیه). به این نوع از سرطان، سارکوم استخوان می‌گوییم.

سایر انواع سرطان‌هایی که استخوان را درگیر می‌کنند عبارتند از:

• سرطانی که از سلول‌های خونی شروع می‌شود (سرطان سلول‌های خونی)
• سرطانی که از بافت دیگری شروع شده و به استخوان پخش شده است (سرطان ثانویه یا متاستاز). این سرطان را معمولا بر اساس مبداء شروعش نام‌گذاری می‌کنیم.

این دو نوع سرطان را معمولا سرطان استخوان نمی‌نامیم، هرچند استخوان را درگیر کرده باشند.

سرطان اولیه استخوان ممکن است از هر استخوانی در بدن شروع شود، اما معمولا در استخوان لگن یا استخوان‌های بلند پاها یا بازو، از جمله استخوان درشت نی، فمور و یا استخوان بازو شروع می‌شود. سرطانی که در استخوان‌ها شروع می‌شود رایج نیست؛ هرچند ممکن است تهاجمی باشد، بنابراین تشخیص زودرس مهم است.

انواع سرطان استخوان

سرطان استخوان اولیه جدی‌ترین سرطان استخوان است. این سرطان مستقیما در استخوان یا بافت‌های اطرافش، از جمله غضروف، تشکیل می‌شود. در این مطلب درباره سرطان استخوان اولیه صحبت می‌کنیم، البته اشاره‌ای به دو نوع دیگر که در بالا ذکر شد خواهیم کرد. انواع رایج سرطان استخوان عبارتند از موارد زیر:

استئوسارکوم (سارکوم استئوژنیک)

استئوسارکوم یا سارکوم استئوژنیک عموما کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است در بزرگسالان هم رخ دهد. این سرطان معمولا از سر استخوان‌های بلند بازو و پاها منشا می‌گیرد. «استئو» به معنای «استخوانی» است و استئوسارکوم در واقع به معنای سارکوم استخوان است.

همچنین ممکن است که استئوسارکوم در لگن، شانه یا سایر نواحی بدن شروع شود. این سرطان، بافت سختی که لایه خارجی استخوان را تشکیل می‌دهد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

استئوسارکوم رایج‌ترین نوع سرطان استخوان اولیه است و از هر ۳ بیمار با سرطان استخوان، ۲ نفر آن‌ها به استئوسارکوم مبتلا است.

سارکوم یوئینگ (Ewing’s sarcoma)

ساکروم یوئینگ دومین نوع شایع سرطان استخوان اولیه است. این سرطان یا در بافت‌های نرم اطراف استخوان‌ها و یا مستقیما از استخوان‌ها منشا می‌گیرد و اغلب در کودکان و جوانان رخ می‌دهد. استخوان‌های بلند بدن شما، از جمله بازوها و پاهای شما و لگنتان معمولا تحت تاثیر این سرطان قرار می‌گیرند.

کندروسارکوم

این سرطان اغلب در سرطان‌های لگن، ناحیه ران و شانه افراد بالغ مسن‌تر رخ می‌دهد. این سرطان در بافت زیر-غضروفی که بافت همبند محکمی بین استخوان‌های شما است، تشکیل می‌شود. این تومورها در کل به آرامی رشد می‌کنند و این سرطان نادرترین سرطان استخوان اولیه است.

«کندرو» به معنای «غضروفی» است و کندروسارکوم در واقع به معنای سارکوم غضروفی است.

سایر انواع سرطان‌های درگیر کننده استخوان

میلوم مولتیپل

میلوم مولتیپل (MM)،  رایج‌ترین نوع سرطانی است که استخوان‌ها را درگیر می‌کند.

هرچند این سرطان را سرطان استخوان  اولیه در نظر نمی‌گیرند، زیرا در سلول‌های پلاسمایی شروع می‌شود. این سرطان زمانی رخ می‌دهد که  سلول‌های سرطانی در مغزاستخوان رشد می‌کنند و باعث ایجاد سرطان در استخوان‌های مختلف می‌شوند. MM ، معمولا بزرگسالان مسن‌تر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

متاستاز به استخوان

متاستاز به استخوان به معنای پخش شدن سرطان از نقطه دیگری از بدن به استخوان است. همانطور که گفته شد، به آن «سرطان ثانویه استخوان» نیز می‌گوییم. این نوع درگیری استخوان از درگیری اولیه استخوان شایع‌تر است.

سرطان استخوان چه نشانه‌ای دارد؟

علائم سرطان استخوان عبارتند از موارد زیر:

• درد و تورم در استخوان‌های تحت تاثیر
• توده سخت قابل لمس در اندام‌ها، لگن و یا قفسه سینه شما
• احساس خستگی
• درد در استخوان‌ها که شما را در شب بیدار می‌کند
• درد استخوانی که بعد از یک حادثه خفیف شروع می‌شود
• کاهش محدوده حرکت

علائم کمتر رایج سرطان استخوان عبارتند از موارد زیر:

• استخوان‌هایی که به راحتی می‌شکنند.
• کاهش وزن
• تب

همه انواع سرطان استخوان، باعث ایجاد درد نمی‌شوند.

اگر شما علائم بالا را تجربه می‌کنید، بهتر است که از پزشکتان وقت بگیرید تا تشخیص بدهد که آیا علائمتان توسط سرطان استخوان به وجود آمده‌اند یا خیر.

چه چیزی باعث سرطان استخوان می‌شود؟

هر عاملی که احتمال ابتلای یک فرد به سرطان استخوان را افزایش بدهد، «عامل خطر سرطان استخوان» می‌نامیم. داشتن عوامل خطر سرطان استخوان به معنای ابتلای قطعی به این بیماری نیست و نداشتن آن‌ها به معنای عدم ابتلای قطعی نیست؛ اما افرادی که آن‌ها را دارند بیشتر به سرطان استخوان مبتلا می‌شوند.

علل و عوامل خطر انواع مختلف سرطان استخوان با یکدیگر متفاوت است. در ادامه، علت سرطان استخوان انواع مختلف را با هم مرور می‌کنیم.

علت استئوسارکوم

عوامل خطر سرطان استخوان از نوع استئوسارکوم عبارتند از:

• سن: معمولا در سنین ۱۰ تا ۳۰ سال دیده می‌شود
• قد: قد بلند نسبت به سن
• جنسیت: در دختران شایع‌تر از پسران است
• پرتودرمانی استخوان
• بیماری پاژه استخوان
• استئوکندروم متعدد ارثی (البته معمولا به کندروسارکوم تبدیل می‌شود و استئوسارکوم ناشایع‌تر است)
• بعضی سندرم‌های ارثی دیگر

علت کندروسارکوم

عوامل خطر سرطان استخوان از نوع کندروسارکوم عبارتند از:

• سن بالاتر
• بعضی بیماری‌های خوش‌خیم استخوان: مثلا انکندروم مخصوصا انکندروماتوز متعدد، و اگزوستوز متعدد و استئوکندروم متعدد
• بیماری پاژه استخوان (البته معمولا به استئوسارکوم تبدیل می‌شود)

علت کوردوم

علت ابتلا به اکثر موارد کوردوم مشخص نیست. البته درصد کمی از موارد کوردوم در خانواده‌هایی با «کوردوم خانوادگی» رخ می‌دهد. موارد ناشایعی از کوردوم نیز ناشی از بیماری «توبروس اسکلروز» است و این افراد احتمال بالاتر کوردوم در بچگی دارند.

چه کسی در خطر ابتلا به سرطان استخوان است؟

موارد زیر ممکن است عوامل خطر سرطان استخوان باشند:

• سابقه خانوادگی سرطان، به ویژه سرطان استخوان
• سابقه دریافت پرتودرمانی در گذشته
• ابتلا به بیماری پاژه که شرایطی است که در آن استخوان‌ها می‌شکنند و به صورت غیرطبیعی رشد می‌کنند.
• داشتن تومورهای متعدد در غضروف‌ها که بافت همبند استخوان‌های شما هستند.
• ابتلا به سندرم لی-فرامنی، سندرم بلوم یا سندرم روتموند تامسون، که خطر ابتلا به سرطان‌ها را افزایش می‌دهند.

تشخیص سرطان استخوان

تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری ممکن است در یافتن مکان و اندازه تومورهای سرطانی کمک کننده باشند، همچنین در تشخیص اینکه آیا سرطان به سایر بخش‌های بدن پخش شده یا خیر نیز کمک می‌کنند. ممکن است پزشکان انجام انواعی از آزمایش‌های تصویربرداری را بر اساس علائم و نشانه‌های بیمار توصیه کنند. این آزمایش‌ها عبارتند از موارد زیر:

• اسکن استخوان
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• پت اسکن
• گرافی ساده

بیوپسی (نمونه برداری)

ممکن است پزشک شما انجام آزمایش برای برداشتن نمونه از تومور استخوانتان را پیشنهاد کند تا آن نمونه در آزمایشگاه تست شود، به این کار بیوپسی یا نمونه برداری می‌گوییم.

این آزمایش می‌تواند به پزشکتان بگوید که آیا بافت شما سرطانی است و اگر اینطور است، چه نوع سرطانی دارید. نمونه برداری همچنین می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که آیا سلول‌های توموری سریع رشد می‌کنند یا رشد کندی دارند. دو روش کلی برای برداشتن نمونه وجود دارد:

• وارد کردن سوزن به درون پوست و تومور: حین انجام بیوپسی سوزنی، پزشکتان سوزنی را وارد پوست شما می‌کند و سپس آن را به سمت تومورتان می‌برد. پزشکتان از سوزن برای برداشتن تکه‌های کوچکی از بافت تومور استفاده می‌کند.
• جراحی برای برداشتن نمونه از بافت: حین بیوپسی با جراحی، پزشکتان برشی روی پوستتان ایجاد می‌کند و از طریق این برش به تومورتان دسترسی پیدا می‌کند و سپس کل تومور یا قسمتی از آن را برای آزمایش کردن برمی‌دارد.

تعیین نوع بیوپسی که شما نیاز دارید و جزییات اینکه چطور باید انجام شود، نیازمند برنامه ریزی دقیق توسط تیم جراحی شما است. پزشکان باید بیوپسی را به گونه‌ای انجام دهند که با جراحی آینده برداشتن تومور استخوان شما تداخلی نداشته باشد.

به همین دلیل از پزشکتان بخواهید که قبل از انجام بیوپسی، شما را به تیمی از پزشکان با تجربه زیاد در زمینه درمان سرطان استخوان ارجاع دهد.

مرحله  (STAGE) سرطان استخوان

پزشکان، سرطان استخوان اولیه را به مراحل مختلفی تقسیم می‌کنند. این مراحل مختلف توصیف می‌کنند که سرطان کجاست و چه کار می‌کند و به چه میزانی سایر اندام‌های بدن شما را درگیر کرده است.

در سارکوم استخوان، همانند سارکوم بافت نرم، گرید یا درجه سلولی نیز روی مرحله بیماری تاثیرگذار است. گرید یا درجه، میزان تمایز سلول‌ها و تفاوت آن‌ها با سلول‌های طبیعی را نشان می‌دهد. هرچه گرید بالاتر باشد، سلول‌ها بدشکل‌تر هستند و تفاوت بیشتری با سلول‌های طبیعی دارند و تهاجمی‌تر رفتار می‌کنند.

مرحله بندی سرطان استخوان به صورت زیر است:

• مرحله یک: تومور گرید یک
• مرحله دو: تومور گرید دو یا سه، و وسعت تومور نسبتا کم
• مرحله سه: تومور گرید دو یا سه، و وسعت تومور زیاد
• مرحله چهار: تومور به غده لنفاوی یا ناحیه دوردست (مانند ریه یا سایر استخوان‌ها) منتشر شده است

ممکن است پزشک شما از روش‌هایی که در زیر آمده برای تعیین مرحله سرطان استخوان شما استفاده کند:

• بیوپسی، که در آن می‌توان نمونه کوچکی از بافت سرطان را برداشت و آنالیز کرد.
• اسکن استخوان، که شرایط استخوان‌های شما را بررسی می‌کند.
• آزمایش خون که یک پایه برای استفاده در طول درمان شما فراهم می‌کند.
• آزمایش‌های تصویربرداری که شامل گرافی ساده، پت اسکن، ام آر آی و سی تی اسکن می‌شود

درجه بندی سرطان استخوان

بعد از انجام بیوپسی، ممکن است متخصصان بر اساس چیزی که زیر میکروسکوپ دیده‌اند، برای تومور یک درجه انتخاب کنند. این درجه بر اساس  اینکه این تومور چقدر شبیه به سلول‌های رایج است، یک معیار برای این احتمال که تومور رشد می‌کند و پخش می‌شود را فراهم می‌کند.

معمولا هرچه این سلول‌ها غیرمعمول‌تر باشند، سریع‌تر رشد می‌کنند و پخش می‌شوند. سرطان استخوان ممکن است با درجه پایین یا درجه بالا باشد.

هرچه درجه سرطان استخوان بالاتر باشد، به این معنی است که سلول‌های آن غیرمعمول‌ترند و احتمال اینکه سریع‌تر پخش شود بیشتر است و درجه پایین سرطان استخوان به این معنی است که سلول‌های این سرطان به سلول‌های عادی شبیه‌ترند و ممکن است با سرعت کمتری پخش شوند.

تعیین درجه می‌تواند به پزشک کمک کند که بهترین روش را برای درمان تومور استخوان بیمار انتخاب کند.

درمان سرطان استخوان

درمان سرطان استخوان، به موارد زیر بستگی دارد:

• مرحله و درجه سرطان استخوان شما
• سن شما
• سلامت کلی شما
• اندازه و محل تومور

پزشکتان می‌تواند کمک کند که شما بهترین درمان را برای سرطانتان داشته باشید. برای مثال، برخی از سرطان‌ها به وسیله جراحی درمان می‌شوند، برخی از آن‌ها با جراحی و شیمی درمانی، بعضی فقط با شیمی درمانی و برخی با ترکیبی از شیمی درمانی و پرتودرمانی درمان می‌شوند.

جراحی

هدف جراحی خارج کردن کل تومور سرطانی است. در بیشتر موارد، این مورد شامل انجام تکنیک‌های مختلف برای خارج کردن تومور از یک قسمت به همراه بافت سالم اطراف آن می‌شود. جراح، استخوان از دست رفته را با استخوان‌های سایر نواحی بدنتان یا مواد موجود در بانک استخوان و یا جایگزین‌های فلزی و پلاستیک سخت، جایگزین می‌کند.

سرطان‌های استخوان، بسیار بزرگ هستند و یا در نقطه پیچیده‌ای از استخوان قرار دارند و ممکن است انجام آمپوتاسیون (قطع اندام) لازم باشد. با پیشرفت علم و پیشرفته شدن سایر درمان‌های سرطان استخوان، انجام آمپوتاسیون کمتر می‌شود. اگر انجام این عمل ضروری باشد، احتمالا اندام شما با یک اندام مصنوعی جایگزین می‌شود و به شما انجام فعالیت‌های روزمره با اندام جدیدتان را یاد خواهند داد.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان استفاده می‌شود که معمولا از طریق ورید دریافت می‌شوند. این نوع از درمان برای برخی از انواع سرطان استخوان بهتر اثر می‌کند. برای مثال شیمی درمانی عموما برای کندروسارکوم زیاد موثر نیست، اما با این حال بخش مهمی از درمان استئوسارکوم و ساکروم یوئینگ است.

پرتودرمانی

در پرتودرمانی از اشعه‌های پر انرژی از جمله اشعه ایکس، برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. حین پرتودرمانی، شما روی یک تخت دراز می‌کشید و یک دستگاه مخصوص در اطراف شما می‌چرخد و پرتوهای پرانرژی را به نقاط خاصی از بدن شما هدف می‌گیرد.

سایر درمان‌ها

ممکن است پزشک شما درمان‌های اضافه از جمله درمان با داروهای گیاهی را به برنامه درمانی شما بیافزاید.

هرچند این نوع درمان‌ها باید با لحاظ کردن موارد بسیاری تجویز شوند به این دلیل که برخی از درمان‌های جایگزین با شیمی درمانی و پرتودرمانی تداخل دارند.

درمان‌های اضافی ممکن است باعث از بین رفتن علائم سرطان شما و بهتر شدن کیفیت زندگی و حال شما بشود. سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از موارد زیر:

• مراقبه
• یوگا
• آروماتراپی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما یا کودکتان علائم زیر را دارید، به پزشک مراجعه کنید:

• درد استخوانی که شروع می‌شود و سپس قطع می‌شود
• درد در استخوان‌ها که شب هنگام بدتر می‌شود
• درد استخوانی که با کمک مسکن‌ها بهتر نمی‌شود

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید