مدیریت تغذیه یکی از اصلی ترین مسائل در بیماران مبتلا به سرطان می باشد که متاسفانه گاهی توجه کافی به آن نمی‌شود. در این مقاله قصد داریم به تغذیه بیماران سرطانی بپردازم. به صورت کلی در افراد مبتلا به سرطان توجه به کفایت تغذیه ای می تواند به روند درمان کمک کند. انرژی، پروتئین ها، مایعات و ویتامین ها و املاح از مهم ترین مواردی هستند که توجه به کفایت آن ها نقش مهمی در بهبود روند درمان ایفا می کند.

1. کفایت انرژی مورد نیاز افراد مبتلا به سرطان جهت حفظ تعادل انرژی، وزن بدن و پیشگیری از کاهش وزن مرتبط با سرطان حیاتی است.
2. نیاز پروتئینی افراد مبتلا معمولا با وجود بیماری و استرس های ناشی از آن افزایش می یابد. دریافت کافی پروتئین برای پیشگیری از تحلیل عضلات بدن حیاتی است.
3. در مورد کنترل مایعات باید از آبرسانی کافی بدن و تعادل الکترولیت ها اطمینان حاصل شود. معمولا در اثر تب، ادم، اسهال و استفراغ یا در اثر بعضی دارو ها بدن کم آب می شود که علایم آن شامل خستگی زیاد، کاهش وزن ناگهانی، خشکی دهان و ادرار تیره با بوی زیاد است.
4. در مورد ویتامین ها و املاح باید تا حد امکان این مواد از طریق منابع غذایی تامین شود. در صورت نیاز به مکمل ها حتما باید با تجویز پزشک مصرف شود.
   مصرف مکمل ها به خصوص در حین درمان بسیار حساس تر است و باید طبق نظر پزشک متخصص باشد.

تنظیم و توجه به این چهار مورد می تواند روند درمان را آسان تر و موثرتر سازد.

بیشتر بخوانید: تغذیه در بیماران سرطان ریه

مدیریت بی اشتهایی و تغییرات چشایی و بویایی با اصلاح تغذیه

بی اشتهایی و تغییرات چشایی و بویایی گاهی حتی قبل از تشخیص بیماری هم دیده می شود. گاهی نیز با شروع شیمی درمانی یا رادیوتراپی این علایم ایجاد می شوند. گاهی این حساسیت های بویایی حتی به عطر ها و صابون ها هم بیمار را آزار می دهد.

• در موارد بی اشتهایی و سیری زودرس می توان از مکمل های غذایی مایع جهت تامین مقادیر کافی انرژی و پروتئین استفاده کرد.
• وعده های غذایی را در حجم کمتر و تعداد بیشتر مصرف کنید.
• کاهش بوی غذاها و همین طور مصرف غذای یا هم دمای محیط به جای غذای گرم هم ممکن است مفید واقع شود.
• از مواد غذایی تازه در تهیه غذاها استفاده کنید و از مصرف غذاهای کنسرو شده پرهیز کنید.
• غذاهای پروتئینی را شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، سویا و حبوبات به صورت متنوع استفاده کنید.
• از ادویه ها، سس ها، آبلیمو، سرکه، مواد غذایی شیرین و سایر طعم دهنده جهت ایجاد طعم مطلوب استفاده کنید.
• استفاده از نوشیدنی های مطلوب و خنک مثل شربت ها به صورت جرعه جرعه می توان برای تغییر طعم نامطلوب دهان حین غذا خوردن مفید باشد. همچنین آبنبات ها و بستنی های یخی هم در این زمینه می توانند کمک کننده باشند.
• از مصرف مواد غذایی در ظروف فلزی و استیل پرهیز شود.
• در طول روز دهان مکررا شسته شود.
• اسموتی میوه های یخ زده معمولا مطلوب تر است. می‌توان در این اسموتی ها از سبزیجات جهت تامین ویتامین ها و همین طور پودر های پروتئینی مثل شیرخشک استفاده کرد.
• مکیدن تکه های یخ زده ی آناناس و همینطور لیمو ترش معمولا کمک کننده است.
• برای تامین آب کافی و تسهیل نوشیدن آب، آن را کمی با گلاب و عسل طعم دار کنید.

مدیریت اختلالات بلع با مدیریت تغذیه بیماران سرطان

1. وعده های غذایی را در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر مصرف کنید.
2. از مواد غذایی نرم و آبدار و یا پوره استفاده کنید.
3. نان ها، بیسکوییت ها، کیک ها و مواد غذایی مشابه را قبل از استفاده در چای یا شیر قرار دهید تا نرم شوند.
4. انواع گوشت ها بهتر است به صورت چرخ شده و کاملا پخته و آبدار مصرف شوند.
5. سبزی های به کار رفته در تهیه غذا ها کاملا پخته و نرم باشند. برای تهیه سالاد ها بهتر است از سبزیجات رنده شده و آبدار استفاده شود.
6. میوه های خام بهتر است به صورت پوره و همراه با آبمیوه مصرف شود.

مدیریت التهاب دهان یا مری

• از مواد غذایی نرم و آبدار در رژیم غذایی استفاده کنید.
• از مصرف مواد غذایی خشک و دارای بافت خشن و زبر مثل نان ها و بیسکوییت های سبوس دار پرهیز کنید.
• از مصرف مواد غذایی پرادویه و تند، مواد غذایی اسیدی مثل آبلیمو، آبغوره، سرکه و آب مرکبات و هم چنین ترشی ها و فلفل ها و سایر مواد تحریک کننده پرهیز کنید.
• در صورتی که مصرف مستقیم مایعات سبب احساس درد در ناحیه دهان می شود، از نی جهت مصرف مایعات استفاده کنید.
• از مصرف الکل پرهیز شود.

مدیریت اسهال با مدیریت تغذیه بیماران سرطان

• در صورت بروز اسهال مصرف غذاها در حجم کم و دفعات بیشتر اهمیت بیشتری پیدا می کند.
• مصرف سبزی ها در صورت وجود اسهال باید کاهش یابد. به خصوص از مصرف سبزی های نفاخ مثل کلم ها، ترب ها، خیار و ذرت پرهیز کنید.
• مصرف میوه ها را موقتا کاهش دهید و حتما پوست میوه ها را جدا کنید. از میان میوه سیب و موز به بهبود اسهال کمک می کنند.
• در رژیم غذایی از نان های سفید، برنج و سیب زمینی استفاده کنید. از مصرف نان های سبوس دار و غلات سبوس دار پرهیز کنید.
• از مصرف شیر پرهیز کنید. مصرف ماست در موارد اسهال توصیه می شود. ماست مصرفی بهتر است پروبیوتیک کم چرب باشد. اضافه نمودن نعناع خشک به ماست هم توصیه می شود.
• میزان نمک در رژیم غذایی باید در حد کافی باشد.
• اضافه کردن سماق آسیاب شده به غذاها توصیه می شود.
• از مصرف مغزها و حبوبات پرهیز شود.
• از مصرف مواد غذایی بسیار سرد و بسیار داغ پرهیز شود.
• مصرف چای با درجه حرارت کم توصیه می شود.
• از مصرف زیاد قند، شکر، عسل، نوشابه ها، ما الشعیر، آبمیوه های صنعتی، شربت، بستنی و مواد غذایی شیرین پرهیز شود.
• چربی رژیم غذایی در حد کم باشد و از روغن های مایع جهت پخت و پز استفاده شود. از مصرف غذاها ی پرچرب، غذاهای سرخ شده در روغن و چربی های جامد پرهیز شود. همچنین از مصرف لبنیات پرچرب، خامه، کره، سوسیس، کالباس و گوشت های پرچربی اجتناب شود.
• از مصرف مواد غذایی تند و حاوی ادویه پرهیز شود.
• مصرف مایعات به میزان کافی صورت گیرد و بعد از هربار اجابت مزاج در حال اسهال، یک لیوان آب یا مایعات مجاز دیگر مصرف شود.
• از مصرف نوشیدنی های الکلی پرهیز شود.

مدیریت یبوست با اصلاح تغذیه

•  همراه با وعده های غذایی صبحانه، نهار و شام به میزان کافی از گروه سبزی ها مصرف نمایید.
• در طول روز به مقدار کافی از گروه میوه ها ( حداقل 4 واحد) استفاده نمایید.
• در رژیم غذایی خود مصرف برنج، سیب زمینی و نان های سفید را کاهش دهید و به جای آن ها از نان های سبوس دار استفاده نمایید.
• در رژیم غذایی خود از حبوبات استفاده کنید.
• در طول روز همراه با مایعات دریافتی می توانید از تخم شربتی یا خاکشیر نیز استفاده کنید.
• مصرف میوه های خشک خیسانده شده در آب مانند آلو خشک، انجیر خشک و برگه های هلو یا زردآلو می تواند به برطرف شدن یبوست کمک کند.
• از مصرف زیاد مواد غذایی کافئین دار مثل قهوه، شکلات، نوشابه های سیاه و چای پرهیز شود.
• از مصرف زیاد سماق در رژیم غذایی پرهیز شود.
• در طول روز حدود نیم تا یک ساعت و یا هر مقدار که مقدور است پیاده روی داشته باشید. کم تحرکی می تواند باعث بروز یا تشدید یبوست شود.
• اجابت مزاج را به تاخیر نیندازید. به محض ایجاد احساس دفع اجابت مزاج داشته باشید.

رفع خشکی دهان با مدیریت تغذیه بیماران سرطان

• در طول روز به مقدار کافی مایعات مصرف کنید. (حدود 6 تا 8 لیوان). مایعات را کم کم و جرعه جرعه بنوشید. بخشی از مایعات دریافتی می تواند به صورت تکه های یخ مصرف شود.
• در صورت عدم التهاب دهان و مری جهت تحریک ترشح بزاق می توان از خوراکی های ترش مثل لیمو استفاده کرد.
• در طول روز به صورت مکرر و به خصوص قبل و بعد غذا دهان خود را با دهان شویه های ملایم بشویید. دهان شویه می تواند ترکیب آب جوشیده و مقدار کمی نمک باشد.
• از میوه ها و سبزی ها به صورت خنک استفاده کنید.
• از مصرف غذاهای خیلی چرب، خیلی شور و سرخ شده در روغن زیاد پرهیز کنید.
• مصرف بستنی یخی، آب نبات های ترش و آدامس فاقد شکر ممکن است مفید باشد.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید