واکسن گارداسیل یا واکسن HPV راه حلی موثر است که می‌تواند احتمال ابتلا به زگیل تناسلی را کاهش دهد. زگیل تناسلی، که معمولا در ناحیه آلت تناسلی و مقعد رشد می‌کند، یکی از رایج ترین بیماری‌های جنسی در دنیا محسوب می‌شود. عامل اصلی این عارضه انواع ویروس‌ HPV یا پاپیلومای انسانی می‌باشد. خوشبختانه این عفونت ویروسی در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. واکسن گارداسیل علاوه بر زگیل تناسلی، در پیشگیری از سرطان‌های بسیار رایج و خطرناکی، از جمله سرطان دهانه رحم، مقعد و سرطان‌های مرتبط با دهان و گلو موثر عمل می‌کند.

HPV چیست؟ 

HPV نامی ‌است که به گروه بسیار رایجی از ویروس‌های پاپیلومای انسانی اطلاق می‌شود. ویروس‌های HPV بسیار متنوع هستند و بیش از صد گونه از آنها در دنیا وجود دارد. می‌توان انواع مختلف این ویروس را در گروه‌های “پرخطر” و “کم خطر” دسته بندی کرد.

• نوع پرخطر این ویروس (به ویژه نوع‌های ۱۶ و ۱۸) می‌توانند عامل به وجود آورنده سرطان هایی در ناحیه گردن و گلو و یا سرطان‌هایی در دستگاه‌های تناسلی شوند. علاوه بر آن، نوع پر‌خطر این ویروس به عنوان عامل به وجود آورنده سرطان دهان، سرطان فرج، سرطان مهبل، سرطان مقعد و سرطان آلت تناسلی نیز شناخته می‌شود.
• نوع‌های کم خطرتر ویروس HPV معمولا به کمک سیستم دفاعی خود بدن و در طی سه الی شش ماه از بین می‌روند.

عفونت‌های ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی معمولا هیچ علامتی ندارند و فرد بیمار خود نمی‌داند که به این ویروس دچار شده است.

بیشتر بخوانید: HPV و سرطان

انواع HPV بر اساس محل درگیری

علاوه بر سرطان ها، ویروس HPV می‌تواند عامل به وجود آورنده زگیل در بدن و به ویژه در ناحیه تناسلی نیز شود. HPV می‌تواند عامل زگیل تناسلی یا غیر تناسلی باشد:

• تا به حال دانشمندان چیزی در حدود ۶۰ نوع ویروس HPV را شناسایی کرده اند که می‌توانند سبب ایجاد زگیل در نواحی غیر تناسلی شوند: از جمله دست ها، پاها و یا حتی حنجره و تارهای صوتی.
• ۴۰ نوع از زگیل‌های شناسایی شده تحت عنوان “نوع تناسلی” شناخته می‌شوند و می‌توانند در مقیاس محدود یا وسیع، منجر به بروز زگیل‌های تناسلی در مردان و زنان گردند. زگیل‌های تناسلی باید جدی گرفته شوند و نوع ویروس عامل آنها، به سرعت باید شناسایی شود. اگر زگیل‌ها ناشی از یک نوع پرخطر ویروس HPV  باشند، فرد باید تحت درمان قرار گیرد. نوع‌های کم خطر ویروس HPV، مانند نوع ۶ و ۱۱، می‌توانند زگیل‌های گسترده ای را در افراد به وجود آورند، اما این موارد به ندرت به توده‌های سرطانی تبدیل می‌شوند.

چرا باید HPV را جدی بگیریم؟

چیزی در حدود ۱۰۰ نوع ویروس HPV در جهان شناخته شده است که ۴۰ درصد از آنها، با عنوان “نوع تناسلی” شناخته می‌شوند. این نوع از عفونت ویروسی در جهان بسیار رایج است و شما ممکن است در اثر هر نوع تماس جنسی (و حتی غیر جنسی) با فرد آلوده دیگری، به آن دچار شوید. بیشتر افراد در طول زندگی خود برای یک الی دو بار به نوعی از ویروس HPV دچار می‌شوند. در اکثر موارد، سیستم ایمنی بدن می‌تواند بدون نیاز به هیچ درمان اضافه ای، این عفونت را از بین ببرد. انواع پرخطر این ویروس مقاوم تر هستند و برای درمان آن‌ها باید به پزشک و فرد متخصص مراجعه کنید. ویروس‌های مقاوم تر و پر خطرتر HPV می‌توانند به مرور زمان سبب رشد غیر عادی بافت بدن در بخش‌های مختلف شوند و تغییراتی را در ساختار بافت اندام‌ها ایجاد کنند. در صورت عدم درمان، این امر می‌تواند به سرطان منتهی شود. انواع پرخطر ویروس HPV با نوع‌های مختلفی از سرطان مرتبط هستند، از جمله:

• برخی سرطان های دستگاه جنسی زنان
  • سرطان دهانه رحم
  • سرطان واژن
  • سرطان فرج
• سرطان آلت تناسلی مردانه
• سرطان مقعد
• برخی از سرطان‌های سر و گردن
  • سرطان حلق (اوروفارنکس)
  • سرطان دهان

واکسن HPV چگونه کار می‌کند؟

چند نوع واکسن HPV وجود دارد، که نوع رایج‌تر و معروف‌تر آن واکسن گارداسیل است. واکسن گارداسیل اولین واکسنی است که برای پیشگیری از سرطان رحم توسط اداره مواد غذایی و دارویی آمریکا مورد تایید قرار گرفته است. اثر بخشی این واکسن در پیشگیری از سرطان رحم نزدیک به ۱۰۰ درصد است. بر اساس برآوردهای انجام شده، تزریق گسترده این واکسن در کشورهای مختلف جهان، توانسته است نرخ بروز سرطان‌های مختلف، از جمله سرطان گردن و سرطان رحم را تا ۹۰ درصد کاهش دهد.

بدیهی است که واکسیناسیون HPV نمی‌تواند افراد را در برابر سایر عفونت‌های منتشر شده در طول رابطه جنسی، مانند کلامیدیا، محافظت کند. بنابراین انجام رابطه جنسی ایمن حتی با وجود واکسیناسیون کامل در برابر این ویروس، از اهمیت خاصی برخوردار است.

انواع واکسن گارداسیل

واکسن گارداسیل، دو نوع ۴ و ۹ ظرفیتی دارد:

• واکسن گارداسیل چهار ظرفیتی که انواع ۶ و ۱۱ و ۱۶ و ۱۸ ویروس HPV, را پوشش می‌دهد. نوع ۶ و ۱۱ این ویروس عامل اصلی به وجود آورنده زگیل در بخش‌های مختلف بدن و به ویژه نواحی تناسلی است (۹۰٪ زگیل‌های تناسلی). انواع ۱۶ و ۱۸ هم عامل اصلی سرطان‌های ناشی از HPV است (حدود ۸۰٪ موارد).
• واکسن گارداسیل نه ظرفیتی که علاوه بر چهار نوع بالا، انواع ۳۱ و ۳۳ و ۴۵ و ۵۲ و ۵۸ را نیز پوشش می‌دهند.  این ۶ نوع عامل ۱۵ درصد از سرطان‌های دهانه رحم است. توزیع جهانی این نوع کم است و معمولا در ایران پیدا نمی‌شود.

علاوه بر گارداسیل، واکسن دو ظرفیتی سرواریکس هم در استرالیا وجود دارد که در سایر کشورهای دنیا از جمله در ایران موجود نیست.

چه کسانی باید واکسن گارداسیل را دریافت کنند؟

از آن‌جایی که یک راه اصلی انتقال HPV، رابطه جنسی است، توصیه می‌شود این واکسن پیش از سن شروع رابطه جنسی تزریق شود.

بنابراین در کشورهای غربی سن تزریق واکسن را ۹ سال در نظر گرفته‌اند. در بسیاری از کشورها تزریق این واکسن در سن ۱۱ تا ۱۲ سالگی اجباری است. همچنین در این کشورها مصرف واکسن در سنین ۹ تا ۱۸ یا ۲۶ سال توصیه می‌شود و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.

با این حال توجه داشته باشید که هیچ محدودیت سنی برای این واکسن وجود ندارد و شما می‌توانید در هر سنی پیش از آغاز فعالیت جنسی،  واکسن گارداسیل را دریافت کنید. به بیان دیگر، رده سنی مشخص شده برای دریافت واکسن گارداسیل در کشورهای مختلف با توجه به فرهنگ غالب بر جامعه تعیین می شود و از نظر پزشکی محدودیتی برای دریافت واکسن وجود ندارد.

یک سوال رایج این است که آیا بعد از شروع رابطه جنسی هم می‌توان این واکسن را استفاده کرد؟ جواب این سوال «بله» است. حتی در صورتی که از نظر جنسی فعال هستید و حتی اگر مبتلا به زگیل تناسلی شده‌اید هم باید این واکسن را دریافت کنید. علت این موضوع این است که احتمالا به تمام انواع HPV مبتلا نشده باشید و این واکسن در برابر سایر انواع باقیمانده مقاومت ایجاد می‌کند. البته دقت کنید که واکسن HPV باعث پاکسازی عفونتی که از پیش وجود دارد نمی‌شود.

چه افرادی نباید واکسن را دریافت کنند؟

تزریق این واکسن به افرادی که به نقص سیستم ایمنی بدن دچار هستند و همچنین زنان باردار و مادران شیرده، توصیه نمی‌شود.

البته اگر فردی حامله واکسن را تزریق کند، هنوز شواهدی مبنی بر آسیب به جنین وجود ندارد و ممکن است بی‌خطر باشد. با این وجود احتیاط شرط عقل است.

واکسن HPV را می‌توان در افراد شیرده بدون خطر تجویز کرد.

دفعات و نحوه مصرف واکسن گارداسیل

دفعات استفاده از این واکسن، بستگی به سن فرد دارد.

• در سنین ۹ تا ۱۴ سال توصیه می‌شود واکسن گارداسیل در دو نوبت و به فاصله شش تا دوازده ماه از یکدیگر تزریق شود.
• در سنین ۱۵ تا ۴۵ سال، تزریق سه نوبت توصیه می‌شود. تزریق نوبت دوم با فاصله ۱ تا ۲ ماه از نوبت اول، و تزریق نوبت سوم با فاصله ۶ ماه از نوبت اول انجام می‌شود.

تزریق این واکسن معمولا در ماهیچه بازو صورت می‌گیرد.

آیا واکسن HPV عارضه دارد؟

در سطح جهان، ۹۷ درصد از افرادی که به طور کامل در برابر پاپیلومای انسانی واکسینه شده‌اند، عوارض خفیفی را تجربه کرده اند. این عوارض خفیف شامل قرمزی محل تزریق، سردرد، تب، حالت تهوع، دردهای مفصلی و عضلانی، سرگیجه و خستگی است. تنها ۳ درصد از جمعیت واکسینه شده در جهان عوارض شدیدی را تجربه کرده اند که شامل کم خونی، خود ایمنی، ام اس، التهاب روده، هپاتیت خود ایمنی، ناباروری و شوک آنافیلاکسی می‌باشد.

واکسن گارداسیل در ایران

واکسن HPV در قالب یک برنامه همگانی در کشورهای آمریکا و کانادا برای دختران و پسران در سنین نوجوانی اجرا می‌شود. تزریق این واکسن در ۱۹ کشور اروپایی برای نوجوانان نیز به صورت رایگان انجام می‌شود. متاسفانه واکسن گارداسیل و تاثیرات مثبت آن در کشور ایران چندان شناخته شده نیست. همچنین این واکسن در لیست واکسن‌های اجباری کشور جایی ندارد. بنابراین شرکت‌های بیمه در داخل ایران هزینه تهیه و تزریق واکسن گارداسیل را پوشش نمی‌دهند.شرکت‌های بیمه در داخل ایران هزینه تهیه و تزریق واکسن گارداسیل را پوشش نمی‌دهند.

فروش واکسن به صورت آزاد در داروخانه‌های منتخب سطح کشور انجام می‌شود. برای خرید این دارو می‌توانید از داروخانه‌های منتخب شهر خود یا از نمایندگی توزیع این واکسن در کشور پیگری نمایید. برخی از داروخانه‌های سطح کشور انجام می‌گردد. شرکت بهستان نماینده واردات و توزیع این دارو است (شماره تماس ۰۲۱۸۸۷۷۴۲۰۰). افراد می‌توانند این واکسن را به صورت آزاد تهیه کرده و زیر نظر افراد متخصص اقدام به تزریق آن کنند.

قیمت هر دوز آزاد واکسن گارداسیل در آبان ۱۴۰۰، حدود یک میلیون و ششصد هزار تومان است.

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید