پرتودرمانی در قسمت پایین شکم یا لگن، می‌تواند قدرت باروری و زندگی جنسی افراد را دستخوش تغییراتی کند. اما، آیا پرتودرمانی باعث نازایی می شود؟ در ادامه این مقاله، با ما همراه باشید تا به این سؤال پاسخ دهیم.

ارتباط پرتودرمانی و ناباروری زنان چیست؟

در پرتو درمانی، از اشعه پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. تشعشعاتی که به اندام‌های تناسلی بانوان یا ناحیه اطراف آن می‌تابد، می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد.

تأثیر پرتودرمانی بر تخمدان ها

اشعه پرانرژی می‌تواند به عملکرد تخمدان‌ها آسیب بزند. حتی اگر پرتوها مستقیماً به سمت تخمدان‌ها هدایت نشوند، باز هم احتمال جذب اشعه پراکنده‌شده وجود دارد. البته هر چه میدان درمانی به تخمدان‌ها نزدیک‌تر باشد و دوز بالاتری از اشعه تابانده شود، احتمال تاثیر پرتودرمانی بر تخمدان‌ها بیشتر است. اگر پرتودرمانی در داخل واژن انجام شود، تخمدان‌ها دوز بالایی از اشعه را جذب می‌کنند. در نتیجه، ممکن است آسیب بیشتری رخ دهد.

باید توجه داشت که نابارور شدن یا نشدن، به عوامل مختلفی بستگی دارد. مثلاً هرچه مقدار پرتوهای جذب‌شده توسط تخمدان‌ها بیشتر و سن فرد بالاتر باشد، احتمال نازایی بیشتر است. همچنین ترکیب پرتودرمانی با شیمی درمانی (کمورادیوتراپی) نیز می‌تواند احتمال ناباروری را افزایش دهد.

برای خانمی که تحت پرتودرمانی شکم یا لگن قرار می‌گیرد، میزان جذب اشعه توسط تخمدان‌ها، تعیین‌کننده نازا شدن یا نشدن اوست. جذب اشعه در دوزهای بالا، می‌تواند همه یا تعدادی از تخمک‌های تخمدان را از بین ببرد و باعث ناباروری یا یائسگی زودرس شود.

بیشتر بانوانی که تحت پرتودرمانی در ناحیه لگن قرار می‌گیرند، قدرت باروری خود را از دست می‌دهند. البته اگر تخمدان‌ها قبل از آغاز پرتودرمانی، با استفاده از عمل جراحی به ناحیه دورتری منتقل شوند، احتمال زنده ماندن برخی از تخمک‌ها وجود دارد.

تأثیر پرتودرمانی بر رحم

جذب پرتوها توسط رحم نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد. امکان دارد اشعه، بافت اسکار (جای زخم) در رحم ایجاد کند؛ که باعث کاهش انعطاف‌پذیری و جریان خون در رحم می‌شود. همچنین عدم کشیدگی کامل رحم در دوران بارداری را به همراه دارد.

این مشکلات می‌تواند رشد و انبساط رحم را در دوران بارداری محدود کند. بانوانی که پرتودرمانی رحم داشته‌اند، در معرض خطر سقط جنین، به دنیا آوردن نوزادان کم‌وزن و زایمان زودرس هستند. احتمال بروز این اتفاقات برای خانم‌هایی که در دوران کودکی (قبل از شروع رشد رحم در دوران بلوغ) پرتودرمانی انجام داده‌اند، بیشتر است.

علائم یائسگی و ناباروری ناشی از پرتودرمانی کدامند؟

علائم یائسگی اغلب در طول دوره پرتودرمانی، یا اندکی پس از آن شروع می‌شود. این علائم عبارت‌اند از:

• گرگرفتگی و تعریق
• خشکی پوست
• خشکی واژن
• کاهش انرژی
• پریود نامنظم یا قطع شدن کامل پریود
• علاقه کمتر به برقراری رابطه جنسی
• تغییرات خلقی یا احساس غم و اندوه شدید

خوشبختانه، روش‌هایی برای کاهش علائم یائسگی وجود دارد. مانند:

• هورمون درمانی جایگزینی (HRT): این روش، هورمون‌هایی را که به دلیل یائسگی کاهش یافته‌اند، جایگزین می‌کند.
• کرم هورمونی: استفاده از کرم حاوی استروژن در ناحیه واژن، می‌تواند به بهبود خشکی واژن کمک کند.

ناباروری و یائسگی زودرس می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. بنابراین به بیماران توصیه می‌شود حتماً با شریک عاطفی یا مشاور روانشناس درباره احساسات خود صحبت کنند. همچنین در صورت تجربه کردن هرگونه عوارض جانبی آزاردهنده، باید با پزشک مشورت کرد.

کلام آخر: آیا پرتودرمانی باعث نازایی می شود؟

نابارور شدن یا نشدن بعد از پرتودرمانی، به سن فرد و میزان اشعه‌ای که تخمدان‌ها جذب می‌کنند بستگی دارد. اگر در کنار پرتودرمانی، شیمی درمانی هم انجام شود، احتمال نازایی افزایش می‌یابد. به طور کلی، احتمال ناباروری دائمی بعد از انجام پرتو درمانی با دوز بالا بیشتر است. با این حال، روش‌هایی برای کاهش احتمال نازایی وجود دارد که در صورت صلاحدید پزشک، می‌توان از آن‌ها کمک گرفت.

منابع

cancerresearchuk.org

cancer.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید