سرطان واژن یک سرطان نادر است که معمولا در لایه داخلی واژن ایجاد می‌شود. افرادی بالای60 سال و یا مبتلا به HPV بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند. به دلیل عدم ایجاد علائم در همه ی موارد ،  برای تشخیص سرطان واژن بصورت زودهنگام ، انجام معاینات منظم لگن و آزمایش پاپ اسمیر توصیه می‌شود.
انجام همه این آزمایش‌ها برای همه بیماران ضروری نیست. فرایند تشخیص سرطان واژن معمولا با مشاهده علائم و مراجعه به پزشک شروع می‌شود. به یاد داشته باشید که تشخیص زودتر منجر به افزایش طول عمر بیماران مبتلا به سرطان واژن می‌شود.

در ادامه به بررسی روش های تشخیص این سرطان خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید : درباره سرطان واژن بیشتر بدانید !

آزمایش خون برای تشخیص سرطان واژن

معمولاً آزمایش خون به تنهایی نمی‌تواند به صورت مستقیم سرطان واژن را تشخیص دهد. اما می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای مورد استفاده در تشخیص و پیگیری سرطان واژن مفید باشد. انواع آزمایش خون ممکن است در سرطان واژن مورد استفاده قرار گیرد:

آزمایش تومور مارکرها

برخی تومور مارکرها یا مواد شیمیایی خاص در خون ممکن است وجود سرطان واژن یا سایر سرطان ها را نشان دهند. مثال‌هایی از تومور مارکرها عبارتند از CA-125 و CEA. با این حال، باید توجه داشت که این تست‌ها بیشتر برای تشخیص و پیگیری سرطان‌های دیگر مانند سرطان تخمدان استفاده می‌شوند و برای تشخیص سرطان واژن تنها تست خون کافی نیست.

آزمایش عمومی خون

آزمایش خون می‌تواند اطلاعات مهم درباره وضعیت عمومی بدن شما ارائه دهد. این آزمایش شامل شاخص‌هایی نظیر تعداد سلول‌های خونی، آهن، الکترولیت‌ها و غیره است که می‌تواند به پزشک اطلاعاتی درباره سلامت شما و ضعف‌هایی که ممکن است ناشی از سرطان واژن باشد، بدهد.

بنابراین، در تشخیص سرطان واژن، آزمایش خون به تنهایی قادر به تشخیص قطعی نیست و باید با سایر روش‌های تشخیصی مانند بیوپسی و آزمایشات تصویربرداری مثل سونوگرافی و MRI همراه شود. بهترین راهنمایی را پزشک می‌تواند به شما بدهد، بنابراین توصیه می‌شود با او در مورد تشخیص سرطان واژن مشورت کنید و نگرانی‌ها و سوالات خود را به او بیان کنید.

آزمایش های سرطان واژن

آزمایش هایی برای تشخیص و مرحله بندی سرطان واژن وجود دارد که به پزشک کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای شما انتخاب کند. از جمله آزمایش هایی که برای تشخیص سرطان واژن استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

معاینه لگن و کولپوسکوپی: اغلب معاینه لگن و کولپوسکوپی اولین آزمایشی است که باید برای تشخیص سرطان واژن انجام می شود.

بیوپسی واژن: پزشک ممکن است از شما بخواهد که بیوپسی انجام دهید که در واقع برداشتن نمونه‌ای از بافت از ناحیه آسیب دیده واژن است.

معاینه داخلی تحت بیهوشی: جهت بررسی علائم سرطان در اطراف واژن ممکن است تحت بیهوشی عمومی معاینه داخلی انجام شود.

ام‌آرآی MRI: این روش با استفاده از مغناطیس و امواج رادیویی تصاویری ایجاد می‌کند که می‌تواند به یافتن محل سرطان و میزان گسترش آن کمک کند.

سی تی اسکن: سی تی اسکن آزمایشی است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند.

پت سی تی اسکن: ترکیب سی تی اسکن و پت اسکن است که اطلاعات دقیقی در مورد سرطان بیمار می‌دهد.

معاینه لگن و کولپوسکوپی چیست؟

در معاینه لگن پزشک شکم و لگن فرد را معاینه می‌کند که شامل اندام‌های لگنی از جمله موارد زیر است:

• مثانه
• بخش پایینی روده
• تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، رحم، دهانه رحم و واژن

پزشکان برای معاینه داخلی معمولا از اسپکولوم و کولپوسکوپ جهت دیدن اطراف فرج و داخل واژن استفاده می‌کنند. اسپکولوم وسیله‌ای است که برای باز نگه داشتن واژن در طول معاینه داخلی استفاده می‌شود. این ابزار به پزشک اجازه می‌دهد تا دهانه رحم را به وضوح ببیند.

کولپوسکوپ یک ذره بین بزرگ است که از آن برای بررسی دقیق واژن و دهانه رحم استفاده می‌کنند. این ابزار داخل واژن نمی رود اما پزشک با نگاه کردن به آن، می‌تواند تغییراتی را که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود مشاهده نماید. پزشک از بافت غیر طبیعی در هر ناحیه نمونه برداری نیز می‌کند. در ادامه به بررسی این مورد خواهیم پرداخت.

بیوپسی واژن

ممکن است پزشک درخواست بیوپسی واژن داشته باشد. بیوپسی به معنای برداشتن نمونه‌ای از بافت از ناحیه آسیب دیده واژن است. پزشک نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستد که در آنجا متخصص آسیب‌شناسی (پاتولوژی) آن را بررسی کند. انواع بیوپسی عبارتند از:

• بیوپسی اِکسیزیون
• بیوپسی پانچ

بیوپسی واژن با هدف بررسی تغییرات پیش سرطانی (VAIN) یا سرطان واژن انجام می شود. پزشک ممکن است بیوپسی از دهانه رحم (سرویکس) یا فرج که سرطان در هر دو می‌تواند به واژن سرایت کند را برای رد این نوع سرطان ها پیشنهاد کند.

بیوپسی اکسیزیون

قبل از انجام بیوپسی پزشک اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار خواهد داد و ممکن است نیاز به پر کردن فرم رضایت نامه داشته باشید. بیوپسی اکسیزیون یک عمل جزئی است و پزشک تمام یا بخشی از ناحیه غیر طبیعی بافت را برمی‌دارد. در صورت نیاز ناحیه برش بخیه خواهد خورد. این بخیه‌ها به تدریج جذب می‌شوند. اگر ناحیه برداشته شده کوچک باشد، پزشک به جای استفاده از بخیه، برای توقف خونریزی مایعی را روی آن قرار می دهد.

بیوپسی اغلب در یک کلینیک به صورت سرپایی انجام و از بی حسی موضعی استفاده می‌شود. البته در صورتی که نیاز به بیهوشی عمومی داشته باشید، باید یک روز در بیمارستان بستری باشید.

بیوپسی پانچ

انجام بیوپسی پانچ چند دقیقه طول می‌کشد، و کل فرآیند آن حدود 20 دقیقه است. این روش بیوپسی نیز به صورت سرپایی و با بی حسی موضعی انجام می شود. در این روش ابتدا ناحیه مورد نظر بی حس می‌شود، سپس پزشک برای برداشتن قطعه کوچکی از ناحیه غیرطبیعی واژن از ابزار استفاده می‌کند. بعد از این روش نیازی به بخیه نیست. نمونه ها جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

معاینه داخلی تحت بیهوشی

معاینه داخلی ممکن است تحت بیهوشی عمومی انجام شود. این معاینه  برای بررسی علائم سرطان در اطراف واژن است. معاینه شامل بررسی موارد زیر است:

• واژن و دهانه رحم
• رحم
• مثانه
• رکتوم

برای بیهوشی عمومی شما نباید از چند ساعت قبل غذا بخورید. حداقل 6 ساعت قبل از عمل غذا نخورید. می‌توانید تا 2 ساعت قبل از عمل، آب بنوشید. ممکن است لازم باشد روده خود را از مدفوع خالی کنید و نیاز به تنقیه داشته باشید.

در معاینه داخلی تحت بیهوشی، متخصص اسپکولوم را در واژن قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد و سپس واژن و دهانه رحم را برای علائم گسترش سرطان بررسی می‌کنند. سپس تلسکوپ باریکی به نام هیستروسکوپ را از دهانه رحم به داخل رحم عبور می‌دهند و مقداری مایع یا گاز را در هیستروسکوپ قرار می‌دهند تا رحم کمی باد شود. این کار باعث می‌شود که  به راحتی داخل را ببینند و رحم را با دقت بررسی کنند. برای بررسی داخل راست روده، متخصص از انگشت خود استفاده می‌کند تا هرگونه زائده غیرعادی را احساس کند. یا از ابزاری به نام پروکتوسکوپ یا سیگموئیدوسکوپ برای بررسی داخل روده استفاده می‌کند. متخصص از هر ناحیه غیر طبیعی بیوپسی می‌گیرد و آنها را برای بررسی سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه می‌فرستد.

اسکن ام‌آرآی

اسکن MRI با استفاده از مغناطیس و امواج رادیویی، تصاویری ایجاد می‌کند که می تواند به یافتن محل سرطان و گسترش آن کمک کند. MRI از زوایای اطراف بدن عکس می‌گیرد و بافت‌های نرم را به وضوح نشان می‌ده  و می‌تواند نواحی غیر طبیعی را در غدد لنفاوی یا سایر قسمت‌های بدن نشان دهد. همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان به سایر نقاط بدن گسترش یافته است یا خیر.

سی تی اسکن

سی تی اسکن آزمایشی است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بدن شما استفاده می‌کند و از زوایای مختلف عکس می‌گیرد. کامپیوتر این تصاویر را کنار هم قرار می‌دهد تا یک تصویر سه بعدی بسازد. معمولا سی تی اسکن برای بررسی موارد زیر انجام می‌شود:

• اندازه و موقعیت تومور
• بررسی گسترش سرطان از واژن به غدد لنفاوی مجاور یا سایر نواحی بدن

برای بیشتر سی تی اسکن‌ها، از ماده حاجب استفاده می‌شود. این ماده رنگی بافت‌های بدن را با وضوح بیشتری در اسکن نشان می‌دهد. سی تی اسکن بدون درد است.

پت-سی تی اسکن

PET-CT ترکیب سی تی اسکن و پت اسکن است و اطلاعات دقیقی در مورد سرطان شما می‌دهد. سی تی اسکن مجموعه‌ای از اشعه ایکس را از اطراف بدن شما می‌گیرد و آنها را در کنار هم قرار می‌دهد تا یک تصویر سه بعدی ایجاد کند. پت اسکن با استفاده از دارویی با فعالیت رادیواکتیو خفیف، مناطقی از بدن که سلول‌ها در آن‌ها فعال‌تر از حد طبیعی هستند را نشان می‌دهد. این روش سرپایی است و معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد.

روش های درمانی

بعد از تشخیص سرطان واژن، نوع درمان مناسب توسط آنکولوژیست انتخاب می‌شود. گزینه‌های درمانی برای سرطان واژن به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان واژن و مرحله آن بستگی دارد. بیمار و پزشک با یکدیگر همفکری می‌کنند تا بهترین درمان را بر اساس اهداف درمانی و عوارض جانبی هر کدام از درمان‌ها انتخاب کنند. درمان سرطان واژن معمولاً شامل جراحی و پرتودرمانی است.

عمل جراحی

انواع جراحی که ممکن است برای درمان سرطان واژن استفاده شود، عبارتند از:

برداشتن تومورها یا ضایعات کوچک

سرطانی که محدود به سطح واژن باشد ممکن است همراه با حاشیه کوچکی از بافت سالم اطراف بریده شود تا مطمئن شویم که تمام سلول‌های سرطانی برداشته شده‌اند.

برداشتن واژن (واژینکتومی)

گاهی برای برداشتن تمام سرطان ممکن است نیاز به برداشتن بخشی از واژن (واژینکتومی جزئی یا نسبی) یا کل واژن (واژینکتومی رادیکال) باشد. بسته به وسعت سرطان، جراح ممکن است همزمان با واژینکتومی، جراحی را برای برداشتن رحم و تخمدان‌ها (هیسترکتومی) و غدد لنفاوی مجاور (لنفادنکتومی) توصیه کند.

همچنین : علائم و نشانه‌های سرطان تخمدان را بشناسید !

برداشتن قسمت اعظم اندام های لگنی (تخلیه لگن)

اگر سرطان در سراسر ناحیه لگن شما گسترش یافته باشد یا اگر سرطان واژن شما عود کرده باشد، جراحی گسترده ممکن است یک گزینه درمان مناسب باشد. در طول تخلیه لگن، جراح ممکن است بسیاری از اندام‌های ناحیه لگن شما را از جمله مثانه، تخمدان‌ها، رحم، واژن، رکتوم و قسمت پایینی روده بزرگ را خارج کند. منافذی در شکم شما ایجاد می‌شود تا به ادرار (اوروستومی) و مواد زائد (کولوستومی) اجازه خروج از بدن شما داده شود و در کیسه‌های استومی جمع شوند.

اگر واژن شما به طور کامل برداشته شود، ممکن است برای ساخت یک واژن جدید تحت عمل جراحی قرار بگیرید. جراحان از تکه‌های پوست، بخش‌هایی از روده یا فلپ‌های عضلانی سایر نواحی بدن شما برای تشکیل واژن جدید استفاده می‌کنند.

پرتو درمانی سرطان واژن

پرتودرمانی از پرتوهای پرقدرت مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.

پرتودرمانی خارجی: در این روش با توجه به میزان گسترش سرطان، پرتو درمانی برای ناحیه کل شکم یا فقط لگن انجام می‌شود. در طول پرتودرمانی خارجی، بیمار روی یک تخت قرار می‌گیرد و یک دستگاه بزرگ در اطراف آن مانور می‌دهد تا ناحیه درمان را هدف قرار دهد. اکثر زنان مبتلا به سرطان واژن، پرتودرمانی خارجی دریافت می‌کنند.

پرتودرمانی داخلی : در طول پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی)، دستگاه‌های رادیواکتیو، سیم‌ها یا مواد دیگر در واژن یا بافت اطراف قرار می‌گیرند. پس از مدت زمان معینی، ممکن است دستگاه‌ها برداشته شوند. افراد مبتلا به سرطان واژن در مراحل اولیه ممکن است فقط پرتو درمانی داخلی دریافت کنند. برخی دیگر ممکن است پس از انجام پرتودرمانی خارجی، پرتودرمانی داخلی دریافت کنند.

پرتودرمانی، سلول‌های سرطانی را که به سرعت در حال رشد هستند، از بین می‌برد. اما ممکن است به سلول‌های سالم مجاور نیز آسیب برساند و عوارض جانبی ایجاد کند. عوارض جانبی به شدت تابش و محل هدف آن بستگی دارد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. مشخص نیست که آیا شیمی درمانی برای درمان سرطان واژن مفید است یا خیر. به همین دلیل، شیمی درمانی معمولاً به تنهایی برای درمان سرطان واژن استفاده نمی‌شود. شیمی درمانی ممکن است در طول پرتودرمانی برای افزایش اثربخشی پرتو درمانی استفاده شود.

قطعی ترین راه تشخیص سرطان واژن چیست؟

تشخیص سرطان واژن ممکن است از طریق روش‌های مختلفی انجام شود. قطعی‌ترین روش برای تشخیص سرطان واژن، انجام آزمایش بیوپسی (Biopsy) یا همان نمونه برداری است. در این روش، نمونه‌ای از بافت غیرطبیعی یا مشکوک برداشت شده و جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شود. این نمونه برداشته شده به وسیله متخصصان پاتولوژی (Pathologist) که متخصص در بررسی نمونه‌های بافتی است، تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. پس از بررسی نمونه، میزان خطر سرطان و ویژگی‌های آن مشخص می‌شود.

معمولاً قبل از انجام بیوپسی، انجام آزمایش های دیگری نیز می‌تواند در تشخیص سرطان واژن کمک کند. این آزمایش ها شامل پاپ اسمیر (Pap smear)، آزمایش اچ پی وی DNA HPV (Human Papillomavirus)، کولپوسکوپی(Colposcopy) و … است. اما تشخیص نهایی و قطعی سرطان واژن توسط بیوپسی صورت می‌پذیرد. به هر حال، اگر شما مشکوک به سرطان واژن هستید، توصیه می‌شود که با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش‌ها و آزمایش های مورد نیاز برای تشخیص سرطان واژن شما را تعیین کند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید