افراد مبتلا و بهبود یافته از سرطان‌، احتمالا نگران تاثیر کرونا بر سلامتی خود هستند. این نگرانی در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، بیشتر است. هدف از این راهنما کمک به شما برای درک بهتر تاثیر همه‌گیری کرونا بر زندگی شما و نحوه مراقبت از خودتان است. در ابتدا در مورد ویروس کرونا و بیماری ناشی از آن توضیح می‌دهیم. سپس تاثیر همه‌گیری و بیماری آن در مبتلایان به سرطان را به تفصیل شرح می‌دهیم و به سوالات رایج پاسخ می‌دهیم.

اطلاعات موجود در این راهنما جایگزین توصیه پزشک شما نیست. توصیه می‌کنیم از پزشک خود در مورد تأثیرات ویژه این بیماری بر درمان سرطان‌تان سوال کنید. چون بسته به نوع آن و مرحله‌ی بیماری، پاسخ آن ممکن است متفاوت باشد.

بیماری کرونا چیست؟

منظور از بیماری کرونا در این صفحه همان بیماری COVID-19 است که در پاندمی آن قرار داریم. البته گونه‌های قبلی کرونا در سال‌ها و دهه‌های قبل نیز وجود داشت. کلمه COVID-19 مخفف عبارت “Corona Virus Disease 2019″، یعنی بیماری «بیماری ویروس کرونا ۲۰۱۹» است.

بیماری ویروس کرونا ۲۰۱۹، بیماری‌ای است که توسط ویروس کرونای جدید که اولین بار در ووهان چین در دسامبر ۲۰۱۹ شناسایی شد ایجاد می‌شود.

کرونا ویروس‌ها خانواده ی بزرگی از ویروس‌ها هستند که می‌توانند باعث بیماری‌های خفیف مانند سرماخوردگی تا بیماری‌های شدیدتر مانند سندرم تنفسی حاد شدید (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) شوند. از آنجا که ویروس جدید با کرونا ویروسِ SARS مرتبط است (SARS-Associated)، ویروس SARS-CoV-2 نامگذاری شده است. منبع دقیق اولیه SARS-CoV-2، که باعث COVID-19 می شود، قطعی نیست.

نتیجه‌گیری: پس COVID-19 نام بیماری، و SARS-CoV-2 نام ویروس آن است. البته در فارسی عامیانه به این دو به ترتیب بیماری کرونا و ویروس کرونا می‌گوییم.

کروناویروس‌ها کروی هستند و دارای بیرون زدگی‌های میخ مانند پروتئینی هستند. این برجستگی‌ها می‌توانند به سطح سلول‌های انسان چسبیده و اجازه دهند اجزای ویروس با سلول ترکیب شود. سپس ژنهای ویروس می‌توانند وارد سلول انسان شده و خود را تکثیر کنند تا ویروس‌های بیشتری تولید کنند.

نحوه انتقال ویروس کرونا

ویروس می‌تواند از طریق قطره‌های کوچکی از بینی یا دهان که هنگام سرفه یا عطسه تولید می‌شود، منتقل شود. بنابراین افراد ممکن است از دو طریق انتقال یابند:

• استنشاق این قطرات
• لمس سطحی که قطرات روی آن نشسته و سپس لمس چشم، بینی یا دهان

ویروس از طریق تماس نزدیک گسترش می‌یابد، اما می‌تواند از طریق انتقال هوا (Air-Born) نیز منتقل شود. در یک فضای بسته، ذرات ویروس می‌توانند برای چند دقیقه تا ساعت در هوا باقی بمانند. و می‌توانند افراد را در فواصل بیش از ۲ متر آلوده کنند.

ویروس کرونای جدید بسیار مسری است، و هر فرد مبتلا معمولاً ویروس را به دو نفر دیگر منتقل می‌کند. ویروس ها معمولاً با گذشت زمان از طریق جهش تغییر می کنند و چندین نوع ویروس SARS-CoV-2 شناسایی شده‌اند. به عنوان مثال، سویه دلتا از ویروس در دسامبر سال ۲۰۲۰ در هند شناسایی شد. سویه دلتا اکنون در بسیاری از کشورها از جمله ایران نوع غالب است. این نوع ویروس آسان تر از فردی به فرد دیگر گسترش می‌یابد، اما نمی‌دانیم که کشنده‌تر است یا نه. ابتلا به این سویه در افراد واکسینه نشده بیشتر است.

علائم بیماری کرونا چیست؟

مهم است که بتوانید علائم  COVID-19 را تشخیص دهید. این علائم شامل موارد زیر می شود:

• تب
• سرفه
• گلو درد
• مشکل در تنفس و تنگی نفس
• درد عضلانی
• خستگی
• از دست دادن احساس چشایی و بویایی
• علائم گوارشی، به عنوان مثال تهوع، استفراغ، اسهال.

بیماران مبتلا به سرطان ممکن است علائم متفاوتی نسبت به جمعیت عمومی داشته باشند. به عنوان مثال، در سرکوب سیستم ایمنی، ممکن است علائم کمتری را تجربه کنید. همچنین برخی از علائم کرونا با علائم ناشی از درمان سرطان همپوشانی دارد، از جمله خستگی و تب.

علائم کرونا ممکن است در بیماران مبتلا به سرطان متفاوت باشد

فاصله ی زمانی بروز اولین علائم بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس جدید کرونا معمولاً ۴ تا ۶ روز است، هرچند ممکن است بین ۲ تا ۱۴ روز متغیر باشد. تصور می شود که اکثر موارد COVID-19 از افرادی منتقل می شود که علائم دارند. با این حال، برخی از بیماران ممکن است قبل از بروز علائم عفونی باشند و بتوانند بیماری را منتقل کنند.

چه کسانی مبتلا می‌شوند؟

هم کودکان و هم بزرگسالان ممکن است به COVID-19 مبتلا شوند. به نظر می‌رسد علائم در کودکان نسبت به بزرگسالان خفیف‌تر است. كودكان مبتلا شده  ممكن است در معرض سندرم التهابی چند سیستمی با علائمی مانند ضایعات پوستی، تب، درد شكم، استفراغ و اسهال باشند. گزارش های اولیه نشان داد که کودکان و نوجوانان به شدت بزرگسالان تحت تاثیر قرار نگرفته‌اند. با این حال، افراد در هر سنی، از جمله نوزادان، می‌توانند بر اثر این بیماری بمیرند. علاوه بر این، به نظر می‌رسد مرگ و میرها در جمعیت‌های مختلف، از نظر نژادی، یکسان نیست.

ابتلا به کرونا در چه افرادی خطرناک‌تر است؟

افراد زیر بیشتر در معرض عوارض ناشی از کووید-۱۹ هستند:

• افراد مسن
• دارای بیماری زمینه‌ای
  • بیماری مزمن ریوی
  • بیماری‌های قلبی-عروقی
  • دیابت
  • بیماری مزمن کلیه
  • سرطان فعال

داشتن سرطان فعال و در حال پیشرفت در مقایسه با بیماران بهبود یافته و یا سرطان غیرفعال، موجب افزایش ۵ برابری مرگ ناشی از کرونا طی ۳۰ روز می‌شود.

اگر مبتلا به سرطان هستید، احتمال بیماری شدید کرونا در حالات زیر در شما بیشتر است:

• درحال دریافت شیمی درمانی باشید و یا در ۳ ماه گذشته شیمی درمانی دریافت کرده باشید.
• تحت پرتودرمانی گسترده قرار دارید.
• در ۶ ماه گذشته پیوند مغز استخوان یا  پیوند سلول‌های بنیادی انجام داده باشید. یا هنوز در حال مصرف داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی باشید.
• داشتن نوعی سرطان خون یا سیستم لنفاوی. این انواع (مثلا لوسمی مزمن، لنفوم یا میلوم) حتی بدون درمان هم سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند.

این درمان‌ها و این انواع تومور می‌توانند سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند. یعنی بدن شما دیگر نمی‌تواند مثل افراد سالم با عفونت مبارزه کند. با این حال، در برخی از بیماران، ادامه درمان سرطان ضروری است، حتی اگر این امر با افزایش خطر بیماری شدید کرونا همراه باشد. بنابراین، پزشک سود و ضرر ادامه درمان را به دقت بررسی می‌کند.

اگر در هر یک از گروه های ذکر شده در بالا قرار دارید، پزشکتان به شما تاکید می کند برای محافظت از خود در برابر عفونت ویروس کرونا اقدامات لازم را انجام دهید .

افراد مسن و کسانی که دارای بیماریهای زمینه‌ای از جمله سرطان هستند، بیشتر در معرض عوارض ناشی از کرونا هستند.

جلوگیری از ابتلا به کرونا: اصول کلی

مهمترین راه برای محافظت از خود، واکسیناسیون در برابر COVID-19 است. اگر واکسینه نشده‌اید، تا آنجا که ممکن است در خانه بمانید و از مناطقی که مردم در آن جمع می‌شوند خودداری کنید.

اقدامات بهداشتی خوب، مانند شستن مرتب دستها و پوشاندن دهان هنگام سرفه یا عطسه، حتی در شرایط عادی بسیار مهم است. رعایت آن‌ها در دوران همه‌گیری باز هم مهم‌تر است، زیرا این اقدامات ساده تا حد زیادی می‌تواند خطر ابتلا و انتقال عفونت به افراد دیگر را کاهش دهد.

بهداشت را به دقت رعایت کنید و مرتباً دستان خود را بشویید.

روش های پیشگیری از ابتلا به کرونا در زیر شرح داده شده است.

شست‌وشوی دست‌ها

روش حیاتی دیگر برای محافظت از خود شستن دستها با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه است.

اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضد عفونی کننده دست که بین ۶۰٪  تا ۷۰٪  الکل دارد استفاده کنید.

بهداشت ناخن نیز مهم است. ناخن ها را باید کوتاه نگه داشت و در هنگام شستن دست‌ها برس زده شوند.

علاوه بر شستن مرتب دست ،موارد زیر نیز مهم است:

• از دست زدن به چشم ، بینی و دهان خودداری کنید.
• اگر باید سرفه یا عطسه کنید ، از دستمال استفاده کنید. سپس دستمال را دور بیاندازید. یا به جای کف دست، در آرنج خود سرفه یا عطسه کنید.
• از تماس نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید.
• مرتباً اشیا و سطوح را که لمس می کنید، تمیز کنید. اگر در معرض آلودگی قطعی کرونا قرار گرفته باشد، حتما از دستمال یا اسپری‌های ضدعفونی‌کننده برای تمیز کردن استفاده کنید.

ماسک صورت

در محیط‌های عمومی، استفاده از ماسک صورت که بینی و دهان را می‌پوشاند ضروری است. این کار می‌تواند به جلوگیری از شیوع کرونا در جامعه کمک کند. خصوصاً به این دلیل که برخی از افراد مبتلا به کووید-۱۹ هیچ علامتی ندارند و نمی‌دانند که ویروس دارند یا ممکن است هنوز علائمی نداشته باشند. شما نباید ماسک با فیلتردار استفاده کنید زیرا دریچه ها باعث می شوند قطرات تنفسی خودتان از ماسک خارج شوند و دیگران را در معرض خطر قرار می دهد. پوشش دولایه، مانند پوشیدن ماسک پارچه ای یا پوشش نایلونی صورت روی ماسک جراحی ، در محدود کردن انتقال ویروس موثرتر از پوشیدن فقط 1 ماسک است. CDC اکنون به جای استفاده از 1 ماسک ، استفاده از ماسک دوبل را توصیه می‌کند. اگر فقط ۱ ماسک استفاده می‌کنید‌، باید کاملا در اطراف بینی و دهان محکم باشد.

در حال حاضر استفاده از ماسک دوبل توصیه می‌شود.

استفاده از ماسک صورت جایگزین فاصله اجتماعی یا فیزیکی نمی شود.

اگر در محیطهای عمومی هستید و واکسینه نشده اید، باید هر دو را انجام دهید:

• فاصله فیزیکی حداقل ۲ متر از افراد دیگر را رعایت کنید
• ماسک بزنید.

همچنین حتما به محض بازگشت به خانه دست های خود را کاملاً بشویید.

فاصله گذاری اجتماعی

در حال حاضر بسیاری از کشورها قوانین فاصله گذاری اجتماعی را وضع کرده‌اند. تعیین فاصله از سایر افراد در جامعه شامل اقدامات برای به حداقل رساندن تماس شما با افراد خارج از خانه (از جمله دوستان و خانواده) است. به عنوان مثال، اجتماعات عمومی، شامل مهمانی‌ها و عروسی‌ها، در حال حاضر در بسیاری از مناطق مجاز نیست. مدارس، دانشگاه‌ها، رستوران‌ها و مغازه‌ها نیز تعطیل است. مردم تشویق می‌شوند که تنها در مواقع ضروری برای خرید غذا، جمع آوری دارو و در صورت عدم امکان کار از خانه، از خانه خارج شوند. هرچند خروج از خانه برای ورزش نیز ممکن است مجاز باشد. اما شما باید از هر کسی که می بینید بیش از ۲ متر فاصله داشته باشید.

برای سفرهای ضروری در حمل و نقل عمومی، از مردم خواسته می‌شود تا جایی که ممکن است ۲ متر از یکدیگر فاصله بگیرند. در صورت امکان بیماران سرطانی باید از استفاده از وسایل نقلیه عمومی اجتناب کنند.

قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی به منظور کاهش خطر گسترش کروناویروس از طریق رعایت فاصله‌ی ایمن و کاهش تماس‌های اجتماعی طراحی شده‌اند.

قرنطینه شخصی

قرنطینه شخصی برای افرادی که احتمال بالای عواقب جدی ناشی از  کرونا دارند توصیه می‌شود. بنابراین بعضی از مبتلایان به سرطان باید تا زمانی که همه‌گیری کرونا برقرار است در قرنطینه باقی بمانند. (بخش «ابتلا به کرونا در چه افرادی خطرناک‌تر است» را ببینید). اگر باید خود را قرنطینه کنید، پزشک به شما اطلاع می‌دهد.

قرنطینه شخصی یا خود-منزوی-شدن به چه معناست؟ شما باید همیشه در خانه خود بمانید و به هیچ وجه با هیچکس خارج از خانه خود تماس نداشته باشید. برای موثر بودن قرنطینه‌ی خانگی، سایر اعضای خانواده شما هم باید با شما قرنطینه شوند. اگر این امر امکان پذیر نیست، باید سعی کنید در منطقه‌ای از خانه خود (به عنوان مثال اتاق خواب)، ترجیحاً با حمام خود، قرنطینه شوید و سعی کنید حداقل ۲ متر از دیگر اعضای خانواده خود فاصله بگیرید. هنگامی که در  قرنطینه هستید، نباید به هر دلیلی خانه خود را ترک کنید. به این ترتیب، شما باید خرید و داروهای خود را درب منزل تحویل بگیرید.

افرادی که علائم  COVID-19 را نشان می‌دهند نیز باید خود را در قرنطینه قرار دهند تا اطمینان حاصل شود که ویروس کرونا به دیگران منتقل نمی‌شود.

مصرف مکمل‌ها برای پیشگیری از کرونا؟

هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد مصرف روی یا ویتامین C، حتی در دوزهای بالا، می‌تواند به جلوگیری از کرونا کمک کند. استفاده از دهانشویه و شست‌وشوی بینی یا بلع مقدار زیاد دهان‌شویه نیز در پیشگیری از کرونا موثر نخواهد بود و می‌تواند خطرناک باشد.

جلوگیری از ابتلا به کرونا: مراکز بهداشتی

بیمارستانها و سایر مراکز درمانی، اقدامات دیگری را نیز برای کاهش خطر ابتلا به بیماران و کارکنان انجام می‌دهند. به عنوان مثال ، ویزیت‌های غیر ضروری ممکن است لغو یا به صورت تلفنی انجام شود. اگر ویزیت ضروری دارید، ممکن است اجازه نداشته باشید کسی را با خود ببرید.

ممکن است سالن انتظار بسته باشد و از شما خواسته شود در یک فضای باز منتظر بمانید. ممکن است در جلوی میز کارکنان موانعی وجود داشته باشد تا از انتقال ویروس از کارکنان به بیماران و بالعکس جلوگیری شود. همچنین ممکن است از شما خواسته شود به جای سفر با وسایل نقلیه عمومی، از وسایل نقلیه خصوصی برای رسیدن به ویزیت خود استفاده کنید.

در حال حاضر بسیاری از بیمارستان‌ها، مراقبین سلامت بیماران کرونا و دیگر بیماران را جدا کرده‌اند. این تیم‌های جداگانه در هیچ زمان به صورت حرفه‌ای یا شخصی با یکدیگر در تماس نیستند. در برخی مناطق، مراقبت از سرطان در مراکز تخصصی سرطان و به دور از بیمارستان‌های عمومی منتقل شده است. این کار باعث کاهش بیشتر خطر انتقال می‌شود. برخی از بیمارستان‌ها ممکن است در طول همه‌گیری به بازدیدکنندگان اجازه ملاقات ندهند  .

همچنین ممکن است کارکنان از نظر کرونا مورد آزمایش قرار گیرند. این موضوع در مناطق مختلف، متفاوت است:

• در برخی مناطق، ممکن است همه کارکنان مراقبت‌های بهداشتی بدون در نظر گرفتن علائم از نظر COVID-19 تحت آزمایش قرار بگیرند
• در برخی مناطق، ممکن است انجام آزمایش فقط محدود به کسانی شود که علائم کرونا را نشان می‌دهند.
• در مناطق دیگر، ممکن است کارکنان مراقبت های بهداشتی با علائم خفیف مورد آزمایش قرار نگیرند. اما به آنها دستور داده می شود که به مدت ۱۴ روز خود را قرنطینه کنند.

جلوگیری از ابتلا به کرونا: مبتلایان به سرطان

در افراد مبتلا به سرطان، همان اصول پایه‌ای که برای سایر افراد هست باید رعایت شود: حتماً دستان خود را به خوبی و مرتب بشویید. از دست زدن به صورت خودداری کنید و از تماس نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید.

در بعضی از مبتلایان به سرطان خطر ابتلا به نوع شدید کرونا بیشتر است. (بخش «ابتلا به کرونا در چه افرادی خطرناک‌تر است» را ببینید). این افراد باید اصول پیشگیری را سخت‌گیرانه‌تر رعایت کنند. این افراد باید از هرگونه مسافرت غیر ضروری در طی همه‌گیری کرونا خودداری کنند. این امر به ویژه برای افرادی که هنوز واکسینه کامل کووید-۱۹ نشده اند بسیار مهم است. اگر واکسینه نشده‌اید:

• برای کاهش مواجهه با ویروس در خانه بمانید
• فاصله فیزیکی را رعایت کنید
• از دورهمی های اجتماعی از جمله اجتماعات کوچکتر با خانواده یا دوستانی که با شما زندگی نمی کنند خودداری کنید
• از روبند پارچه ای یا ماسک استفاده کنید
• سفر خود را تا آنجا که ممکن است کوتاه کنید

اگر واکسینه شده باشید، باز هم رعایت اصول کلی (شامل ماسک و فاصله اجتماعی) الزامی است، زیرا:

• در ایران هنوز به ایمنی دسته‌جمعی نرسیده‌ایم و افراد زیادی هنوز واکسن نزده‌اند
• سویه‌های جدید کرونا انتقال پذیری بالاتری دارند

اگر واکسینه شدید، شاید فعالیت در فضای باز بدون فاصله فیزیکی ایمن باشد. اگر واکسینه نشده‌اید، شاید پیاده‌روی یا ورزش در فضای باز اشکالی نداشته باشد، به شرطی که:

• اطرافتان شلوغ نباشد
• بتوانید فاصله حداقل ۲ متری را از افراد دیگر حفظ کنید

نکات اختصاصی‌تر در مبتلایان به سرطان

یک قانون سرانگشتی خوب در موارد اضطراری مانند همه گیری، ذخیره کردن داروهای ضروری، حداقل به اندازه‌ی ۱ ماه است. یک لیست تماس اضطراری ایجاد کنید و آن را به روز کنید. این لیست باید شامل خانواده، دوستان، همسایگان و نهادهای مهم باشد که در صورت نیاز می‌توانند به شما اطلاعات یا کمک برسانند.

همانطور که گفتیم، برخی از درمان‌های سرطان سیستم ایمنی بدن را سرکوب  می‌کنند. اگر قرار است برای شما درمان سرطان انجام شود، در مورد مزایا و معایب ادامه یا به تأخیر انداختن درمان با پزشک خود مشورت کنید.

ویزیت مبتلایان به سرطان در همه گیری کرونا

بعد از درمان سرطان، ممکن است ویزیت‌های بعدی شما کاهش یابد. اگر نیاز است ویزیت شوید، اما قرار نیست درمان شوید، از مرکزتان بپرسید آیا امکان ویزیت از راه دور وجود دارد یا نه. حتماً با تیم مراقبت از سرطان خود مشورت کنید تا ببینید آیا این کار به شما توصیه می‌شود یا خیر.

برخی از مراکز، به ازای هر بیمار به ۱ همراه اجازه می‌دهند. برخی دیگر اجازه‌ی مراجعه هیچ همراه بیماری را نمی‌دهند.

تغییرات مراقبت از سرطان به گونه‌ای طراحی شده که شما را تا حد ممکن ایمن نگه دارد

اگر قبلا آزمایش‌ها را در بیمارستان عمومی انجام می‌دادید، ممکن است حالا به مرکز نزدیک منزلتان ارجاع شوید.

ارزیابی‌های تصویربرداری ضروری برای بررسی پیشرفت سرطان همچنان ادامه خواهد داشت. اما ممکن است دفعات آن کاهش یابد، به خصوص اگر بهبود یافته‌اید یا سرعت پیشرفت سرطان آهسته است. ممکن است محل انجام تصویربرداری به خارج از بیمارستان منتقل شود.

“آزمایش‌های پیگیری ضروری هنوز انجام می‌شود، اما ممکن است تناوب آنها تغییر کند و ممکن است در مکان دیگری انجام شوند.

بعضی از داروخانه‌ها در بعضی کشورها، امکان ارسال دارو به درب منزل بیمار را فراهم کرده‌اند.

ممکن است یک روز قبل از ویزیت با شما تماس گرفته شود تا از عدم وجود علائم کرونا در شما مطمئن شوند.

بیمارانی که علائم عفونت را نشان می‌دهند، مجاز به حضور در ویزیت نخواهند بود. وی بسته به شدت علائم، ممکن است به مراکز تشخیص و درمان کووید ارجاع شود.

تاثیر پاندمی کرونا بر غربالگری سرطان

در اوایل همه‌گیری، آزمایش‌های غربالگری سرطان، مانند ماموگرافی یا کولونوسکوپی اغلب به تأخیر انداخته می‌شد. این کار با هدف کاهش انتقال کرونا انجام می‌شد. متاسفانه این تاخیر، باعث تاخیر در تشخیص بعضی از بیماران و پیشرفته شدن بیماری آن‌ها شد. انجام غربالگری منظم سرطان، حتی در طی همه گیری، هنوز مهم است.

برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان هستند ، مانند افرادی که دارای سندرم‌های ارثی سرطان مانند سندرم لینچ یا جهش BRCA هستند، ممکن است پزشک توصیه کند که برخی از روش های کاهش خطر سرطان به تأخیر بیفتد. پزشکان این مورد را فقط در صورت ایمن بودن به شما توصیه می‌کنند. آن‌ها دو معیار زیر را در نظر می‌گیرند:

• میزان انتقال ویروس در محل زندگی شما
• احتمال ابتلای شما به سرطان

همیشه بهتر است در مورد زمان انجام این آزمایشات و روش‌ها با پزشک خود مشورت کنید.

تاثیر پاندمی کرونا بر روش‌های تشخیصی و مرحله‌بندی سرطان

اگر خطر ابتلا به ویروس کرونا بیشتر از مزایای آزمایش‌ها باشد، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی یا مرحله‌بندی سرطان به تعویق بیفتد. این حالت معمولا در افرادی پیش می‌آید که:

• احتمال ابتلا به سرطان کم باشد
• در صورت ابتلا، احتمالا سرطان رشد آهسته‌ای دارد.

این مسئله به صورت مورد به مورد بررسی خواهد شد.

در برخی از بیماران، روش‌های مرحله‌بندی ممکن است به مواردی محدود شود که برای درمان مهم‌ترین هستند.

تاثیر همه‌گیری کرونا بر درمان سرطان شما

ممکن است برخی از انواع درمان به منظور محافظت از شما در برابر خطر عفونت به تأخیر بیفتد. درک این نکته ضروری است که در بسیاری از موارد تأخیر اندکی در درمان کاملاً بی‌خطر است. پزشک شما تنها در صورتی که این تاخیر به نفع شما باشد آن را به شما پیشنهاد می‌کند. از این درمان‌ها می‌توان به درمان‌های تقویت استخوان، مثلا دونوزوماب (Xgeva) یا زولدرونیک اسید (Zometa) یا مکمل آهن وریدی اشاره کرد.

انجمن سرطان اروپا از روشی برای راهنمایی در مورد مدیریت بیماران مبتلا به سرطان در طول همه‌گیری کرونا استفاده می‌کند. این رویکرد با در نظر گرفتن فاکتورهای مختلف، بیماران را به سه سطح یا طبقه تقسیم می‌کند:

دسته ۱: اولویت بالا

این گروه شامل بیماران زیر است:

• بیمارانی که وضعیت آنها تهدید کننده حیات است یا از نظر بالینی ناپایدار هستند
• در مواردی که درمان به احتمال زیاد منجر به مزایای قابل توجهی می‌شود. به عنوان مثال باعث طولانی شدن عمر یا بهبود کیفیت زندگی می‌شود.

در این دسته از مبتلایان به سرطان، انجام اقدام درمانی، در زمان همه‌گیری کرونا هم ارجح است.

دسته ۲: اولویت متوسط

این گروه شامل بیمارانی است که وضعیت آنها جدی است اما فوراً جان آنها را تهدید نمی کند. بنابراین می‌توان تأخیر کوتاهی در درمان آنها در نظر گرفت. با این حال، تأخیر بیش از ۶ تا ۸ هفته می‌تواند به طور بالقوه بر نتیجه و یا میزان سود ناشی از آن تأثیر بگذارد. انجام اقدام درمانی در این دسته در اولویت متوسط ​​قرار دارد.

دسته ۳: اولویت پایین

این گروه شامل بیمارانی است که وضعیت آنها به اندازه کافی پایدار است و می‌توان هرگونه درمان را به طور ایمن تا زمان اتمام همه گیری گرونا به تعویق انداخت. همچنین شامل بیمارانی می شود که بعید است اقدام درمانی مد نظر منفعت قابل توجهی را به همراه داشته باشد. به عنوان مثال بعید به نظر برسد که طول عمر را افزایش دهد یا کیفیت زندگی را بهبود بخشد. بنابراین در این دسته انجام درمان در اولویت پایین است.

رویکرد به بیماران در هر دسته

یک تیم درمانی متشکل از تخصص‌های مختلف هر بیمار را برای ارزیابی نیاز به تغییر در درمان بررسی می‌کند.

در زیر چند نمونه از تغییر درمان است که ممکن است برای شما اتفاق بیفتد.

اصلاح برنامه های جراحی

در اکثر کشورها، جراحی غیر ضروری (شامل بعضی از جراحی‌های سرطان) در دوره‌ی همه گیری کرونا به تعویق می‌افتد. برای بیماران مبتلا به سرطان، احتمال دو مورد زیر را باید در مقابل هم سنجید:

• احتمال پیشرفت بیماری ناشی از تاخیر در جراحی باید
• احتمال آلودگی به ویروس کرونا و خطر عوارض جدی ناشی از COVID-19

اگر جراحی نیاز به ICU بعد از عمل داشته باشد، در دسترس بودن آن هنگام تصمیم‌گیری در نظر گرفته می شود.

در برخی شرایط ممکن است درمان نئوادجوانت قبل از جراحی در نظر گرفته شود تا جراحی به تاخیر بیفتد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که درمان‌های نئوادجوانت که سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند. بنابراین نیاز به مراجعه به کلینیک سرپایی سرطان دارند و با خطر عفونت و عوارض جدی کرونا همراه هستند. بنابراین، پزشک شما برای اطمینان از نتایج مطلوب و کاهش خطر ابتلا به ویروس کرونا، همه گزینه‌ها را با شما در میان می‌گذارد  .

اصلاح شیمی درمانی

در این حالت هم دو احتمال زیر با هم مقایسه می‌شوند:

• مزایای احتمالی پیشگیری از COVID-19
• آسیب احتمالی ناشی از تأخیر یا قطع شیمی درمانی، شامل خطر عود سرطان.

در این شرایط، تعداد دوره‌های شیمی‌درمانی داده شده و میزان پاسخ شما به آن نیز در نظر گرفته می‌شود. تنها در حالتی شیمی‌درمانی قطع یا تغییر داده می‌شود که مزایای آن بیشتر از معایب آن باشد.

حالات احتمالی در شیمی‌درمانی

• اگر تحت درمان نگهدارنده هستید و به بهبودی کامل رسیدید، پزشک شما ممکن است “تعطیلات شیمی درمانی” را توصیه کند. این اقدام ممکن است با زمان اوج همه‌گیری همزمان باشد.
• ممکن است در برخی موارد تأخیر یا اصلاح درمان بعد عمل توصیه شود. اگر تحت درمان ادجوانت بعد از برداشتن بیماری پرخطر هستید، احتمالاً شیمی‌درمانی شما طبق برنامه‌ریزی ادامه می‌یابد. هرچند، اگر تصور می‌شود که مزایای شیمی‌درمانی نسبتاً کم باشد و روش‌های بدون سرکوب ایمنی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک شما از آن روش‌ها استفاده کند.
• شاید امکان تغییر به رژیم شیمی درمانی که نیاز به دفعات تزریق کمتر دارد، وجود داشته باشد. به عنوان مثال، تزریق هر ۲ تا ۳ هفته به جای هفتگی. در برخی موارد، بسته به زیرساخت‌های منطقه شما، تزریق شیمی درمانی حتی ممکن است در خانه امکان‌پذیر باشد.
• ممکن است بتوانید بجای شیمی درمانی داخل وریدی از شیمی درمانی خوراکی استفاده کنید، تا دفعات مراجعه به بیمارستان کاهش یابد.
• در صورت ادامه شیمی درمانی، ممکن است پزشک توصیه کند از فاکتورهای رشد گلبول سفید و آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنید. این کار به‌منظور پیشگیری از عفونت و برای تقویت سیستم ایمنی بدن است.

 اصلاح برنامه پرتودرمانی

اگر سرعت رشد تومورتان بالاست، اما قابل علاج است، معایب تاخیر پرتودرمانی بیشتر از خطرات کرونا است. بنابراین پرتودرمانی شما به احتمال زیاد ادامه خواهد یافت. برای کاهش مراجعه‌ی شما، پزشک شما ممکن است برنامه رادیوتراپی فشرده با تعداد جلسه کم را به شما پیشنهاد دهد.

اگر تغییر در برنامه‌ی رادیوتراپی، شما را در خطر آسیب قرار می‌دهد یا رادیوتراپی را برای کنترل علائم دریافت می‌کنید، ممکن است ویزیت‌های پرتودرمانی شما به تأخیر بیفتد و در مورد درمان‌های جایگزین بحث شود.

تصمیم برای تغییر یا به تعویق انداختن پرتودرمانی تنها زمانی گرفته می‌شود که از نظر پزشکی، قابل قبول و برای شما مناسب باشد. پزشک شما می‌تواند در مورد همه گزینه‌های موجود شما بحث کند.

اصلاح درمان هورمونی

درمان هورمونی، سیستم ایمنی بدن را سرکوب نمی‌کند. بنابراین، خطر ابتلا به کرونای شدید را افزایش نمی‌دهد. این بدان معناست که معمولاً ادامه درمان هورمونی در طول همه‌گیری ایمن است .

با این حال، ممکن است در موارد تزریقی، نیاز به مراجعه به مراکز درمانی داشته باشید. بنابراین ممکن است برنامه درمانی شما را تغییر دهد تا دفعات مراجعه شما کاهش یابد. به عنوان مثال، اگر معمولاً هر ۳ ماه یکبار تزریق می‌کنید، ممکن است برنامه به هر ۶ ماه یکبار تغییر کند.

اصلاح برنامه ایمونوتراپی

در صورت دریافت ایمونوتراپی، پزشک ممکن است برنامه درمانی شما را تنظیم کند تا دفعات مراجعه به بیمارستان کاهش یابد. توجه به این نکته ضروری است که  ایمونوتراپی می‌تواند عوارض جانبی جدی مرتبط با ایمنی ایجاد کند. التهاب ریه مربوط به درمان، یک نگرانی مهم است. زیرا ممکن است در صورت ابتلا به کووید-۱۹، خطر عوارض جدی را افزایش دهد. هرگونه تغییر در درمان شما پس از ارزیابی و بحث فردی با شما ایجاد می‌شود.

اصلاح برنامه پیوند سلول های بنیادی

اگر شما در معرض خطر عوارض جدی ناشی از COVID-19 هستید، پزشک شما ممکن است پیوند سلول‌های بنیادی برنامه‌ریزی‌شده را به تعویق بیندازد، به ویژه اگر سرطان شما با سایر درمان‌ها به خوبی تحت کنترل باشد. اگر پیوند سلول‌های بنیادی شما انجام شود، ممکن است تا زمانی که در بیمارستان هستید، نتوانید ملاقاتی داشته باشید.

در حال حاضر شواهدی وجود ندارد که نشان دهد ویروس جدید کرونا از طریق انتقال خون منتقل می‌شود. اما در برخی مناطق اهداکنندگان احتمالی سلول های بنیادی ممکن است قبل از جمع‌آوری سلول‌های بنیادی از نظر کرونا آزمایش شوند. همچنین ممکن است اهداکنندگان سلول‌های بنیادی کمتری به دلیل بیماری کرونا یا دلایل رفت و آمدی در دسترس باشند.  بنابراین پیوند سلول‌های بنیادی تا زمانی که بیمارستان قادر به تأیید دریافت سلول‌های بنیادی نباشد، به تعویق می‌افتد. در این موارد، تا زمان نوبت بعدی پیوند شما، سلول‌های بنیادی منجمد می‌شوند.

تاثیر کرونا بر کنترل عوارض سرطان

بسیار مهم است که شما همچنان عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان خود را به پزشک یا پرستار خود گزارش دهید. ممکن است ویزیت‌های حضوری شما با مشاوره‌های تلفنی یا تصویری جایگزین شود. اما شما هنوز فرصت کافی برای بحث در مورد عوارض جانبی جدید یا نگران‌کننده را خواهید داشت و پزشک یا پرستار شما همچنان می‌تواند به شما کمک کند آنها را مدیریت کنید. اگر برای درمان عوارض جانبی به دارو نیاز دارید، ممکن است بتوانید آن درب خانه‌ی خود تحویل گیرید.

ممکن است پزشک شما در این مدت اقدامات احتیاطی بیشتری را انجام دهد تا ویزیت‌های بیمارستانی مربوط به مدیریت عوارض جانبی را به حداقل برساند. به عنوان مثال، ممکن است پزشک شما فاکتور رشد پیشگیرانه را تجویز کند. یا ممکن است در صورت بروز تب، به صورت تلفنی به شما آنتی‌بیوتیک بدهد. یا ممکن است عامل تحریک‌کننده اریتروپوئتین پیشگیرانه به شما داده شود.

توجه به این نکته ضروری است که برخی علائم کرونا با عوارض جانبی درمان سرطان همپوشانی دارد، مانند خستگی و تب. بنابراین بسیار مهم است که با پزشک یا پرستار خود در تماس باشید و هرگونه علائم یا عوارض جانبی جدیدی را به آنها گزارش دهید.

اگر مشکوک به کرونا هستم چه کار کنم؟

اگر علائم مشکوک به ابتلا به کرونا دارید، با تیم درمان خود تماس بگیرید. به طور مستقیم به پزشک خود یا بیمارستان مراجعه نکنید تا از گسترش احتمالی عفونت جلوگیری شود. آن‌ها در مورد علائم و عوامل خطر کرونا از شما سوال می‌کنند. اگر علائم شما خفیف است، احتمالاً از شما خواسته می‌شود تا در خانه خود را قرنطینه کنید تا از انتشار عفونت جلوگیری شود. اگر علائم شما شدید است، ممکن است از شما خواسته شود تا برای ارزیابی بیشتر به یک مرکز درمانی بروید، اما در بخش معمول انکولوژی خود ویزیت نخواهید شد. بیماران مبتلا به علائم  COVID-19 جدا از سایر بخش ها، به ویژه بخش بیماران مبتلا به سرطان، جدا نگه داشته می‌شوند. بسته به شرایط، ممکن است برای شما آزمایش کرونا درخواست شود یا نشود. روش‌ها و دستورالعمل‌های آزمایش در مناطق و زمان‌های مختلف متفاوت است.

توجه به این نکته مهم است که بعد از واکسن هم ممکن است به کرونا مبتلا شوید. اما خطر ابتلا بسیار کم است و در صورت ابتلا احتمالاً بیماری خفیف خواهد بود.

علائم شدید می تواند یک فوریت پزشکی باشد، و ممکن است لازم باشد با شماره اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. اگر شما یا عزیزانتان علائم زیر را دارید، باید بلافاصله دنبال مراقبت‌های پزشکی بروید:

• مشکل در تنفس
• درد یا فشار مداوم در قفسه سینه
• خواب آلودگی جدید یا لب های مایل به رنگ آبی
• سایر علائم شدید

در صورت وجود این علائم، ممکن است نیاز به بستری داشته باشید. یا اینکه ممکن است درمان در منزل برایتان کفایت کند.

آزمایش COVID-19

برای آزمایش کووید-۱۹ از سواب (swab) به طول ۱۵ سانتی‌متر استفاده می‌شود. سواب شبیه گوش پاک کن است. سواب به مدت حداقل ۱۵ ثانیه در عمق حفره بینی قرار داده می‌شود. سپس در ظرف مخصوصی قرار داده می‌شود و برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌شود. آزمایش بزاق نیز در برخی مناطق وجود دارد.

بسته به موقعیت، ممکن است چندین روز طول بکشد تا آزمایشگاه آزمایش را انجام دهد و نتیجه را به فرد بگوید.

در دسترس بودن آزمایش آنتی ژن و معیار های انتخاب افراد برای انجام آزمایش بین کشورها متفاوت است.

دستورالعمل های آزمایش COVID-19 بین کشورها متفاوت است

بعد از انجام آزمایش

بعد از انجام آزمایش، باید در خانه بمانید و تا زمان مشخص شدن نتیجه آن، خود را قرنطینه کنید. ماندن در خانه هنگام بیماری بهترین راه برای جلوگیری از انتقال ویروس کرونا به سایر افراد است. اگر با کسی زندگی می‌کنید ، باید در صورت امکان در یک قسمت از خانه خود را قرنطینه کنید تا خطر انتقال ویروس به سایر افرادی که با شما زندگی می‌کنند کاهش یابد.

در منزل، بطور دقیق بروز علائم بیماری را در خود تحت نظر بگیرید. دمای بدن خود را مرتباً از نظر تب بررسی کنید. اگر سرطان فعال دارید یا در حال حاضر تحت درمان سرطان هستید، به تیم پزشکی خود در مورد تماس احتمالی خود اطلاع دهید.

ادامه درمان سرطان در صورت ابتلا به کرونا

اگر آزمایش کرونای شما مثبت شده است، باید درمورد تأثیر آن در درمان سرطان با متخصص انکولوژی خود مشورت کنید. برخی از مراکز قبل از شروع مجدد درمان، به آزمایش منفی کرونا نیاز دارند. با این حال، ممکن است برخی از مبتلایان به COVID-19 حتی پس از بهبودی هم آزمایششان مثبت باشد. در این شرایط، کادر درمان شما خطرات و مزایای شروع مجدد درمان سرطان را با وجود آزمایش مثبت در نظر می‌گیرند. برخی از درمان‌ها ممکن است ادامه یابند، به خصوص در موارد زیر:

• مواردی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف نمی‌کنند
• اگر علائمی نداشته باشید یا فقط علائم خفیفی داشته باشید

استراتژی، بسته به هدف درمانی ممکن است متفاوت باشد. منظور از هدف درمانی این است که قصد ما از درمان، علاج بیماری است یا تسکین علائم. احتمال ادامه درمان در موارد تسکینی کمتر است.

در حال حاضر در اکثر موارد، اولویت اصلی درمانی برای شما قرنطینه کردن و درمان کووید-۱۹ خواهد بود تا سرطان شما. درمان سرطان شما پس از بهبودی قابل قبول از کرونا، از سر گرفته می‌شود.

هنگامی که درمان سرطان شما بعد از کرونا ادامه می‌یابد، هنگام مراجعه به مرکز درمان، رعایت اصول پیشگیری ضروری است.(ماسک + بهداشت مناسب دست).

آیا درمانی برای کووید-۱۹ در دسترس است؟

کرونا با کنترل علائم بیماری درمان می شود.

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی‌ای برای کرونا وجود ندارد. دانشمندان سخت در تلاشند تا روشهای درمانی آن را طراحی کرده و آزمایش کنند.

موارد خفیف را می‌توان در خانه با استراحت زیاد، نوشیدن مقدار زیادی آب و مصرف استامینوفن برای کاهش تب درمان کرد.

مهمترین داروهایی که تا به حال امتحان شده‌اند و تاثیر آن‌ها در ادامه آمده است:

رمدسیویر (Remdesivir)

یک داروی ضد ویروس است که  ممکن است در درمان عفونت  کووید-۱۹ مفید باشد. این دارو مجوز استفاده اضطراری را  در اردیبهشت ۱۳۹۹ از سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) دریافت کرد. و در آبان ۱۳۹۹ تبدیل به اولین داروی مورد تایید FDA برای درمان مبتلایان به کووید-19 که نیاز به بستری دارند شد. این دارو ممکن است مدت زمان بستری در بیمارستان را کاهش دهد، اما از مرگ جلوگیری نمی کند. این دارو در بیماران سرپایی توصیه نمی‌شود.

Bamlanivimab

یک درمان  پادتنی وریدی است که در آبان ۱۳۹۹، FDA مجوز استفاده ی اورژانسی از آن را در افراد بالای 12 سال که آزمایش  مثبت کرونا دارند و در معرض خطر بستری شدن یا ابتلا به نوع شدید بیماری هستند صادر کرد. این دارو هنوز تحت مطالعه و کارآزمایی بالینی قرار دارد. اما نتایج اولیه نشان می دهد که باعث کاهش مراجعه به اورژانس و بستری شدن مبتلایان می شود.

Casirivimab و Imdevimab

دو  پادتن  وریدی دیگر هستندکه در آبان 1399 مجوز استفاده اضطراری در بیمارانی که در معرض خطر ابتلا به بیماری شدیدتر کووید-19 هستند را از FDA دریافت کردند. این دو دارو با هم تجویز می شوند.هیچ یک از  پادتن های جدید  برای افرادی نیست که اکسیژن دریافت می کنند یا در بیمارستان بستری هستند.  (داروهای این پاراگراف در ایران موجود نیستند.)

دگزامتازون

یک داروی استروئیدی است، که می تواند برای مبتلایان به بیماری شدید کووید-19 مفید باشد. گزارشی از یک مطالعه در انگلستان نشان داد که دگزامتازون می تواند در نجات جان افرادی که به اکسیژن درمانی نیاز دارند و یا به دستگاه تنفس مکانیکی متصل هستند، کمک کند. در این جمعیت از بیماران بسیار بدحال، دریافت دگزامتازون منجر به مرگ کمتری در 28 روز شد. متأسفانه به نظر می رسد که این دارو در موارد بیماری خفیف کمکی نمی کند.

پلاسمای بهبودی (پلاسمای نقاهت)

بخش مایع خون افراد بهبود یافته از کووید-۱۹ است. این پلاسما ممکن است پادتن هایی علیه SARS-CoV-2 داشته باشد. پلاسمای نقاهت به عنوان یک درمان احتمالی در کارآزمایی های بالینی تحت بررسی قرار دارد و FDA در شهریور ۱۳۹۹ مجوز استفاده اضطراری را برای آن صادر کرده است. با این حال، هنوز هم فواید و خطرات آن در کارآزمایی بالینی تأیید نشده است. اگر به طور کامل از عفونت COVID-19 بهبود یافته باشید، ممکن است بتوانید پلاسمای خود را برای کمک به دیگران، در یک بانک خون در منطقه خود اهدا کنید. برای نحوه ی اهدای پلاسمای بهبودی می توانید به وب سایت سازمان انتقال خون مراجعه نمایید.

هیدروکسی کلرکین

در ابتدا هیدروکسی کلروکلین به عنوان یک درمان احتمالی برای کووید-۱۹ امیدوار کننده به نظر می‌رسید، اما در آزمایش‌های مختلف بالینی در مورد ایمنی و اثربخشی آن، این دارو مفید نبود. هیدروکسی کلروکین برای درمان کووید-۱۹، به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها توصیه نمی‌شود. درمان با هیدروکسی کلرکین تاثیری در درمان کرونا ندارد، چه در بیمار مبتلا به سرطان و چه در سایرین.

سایر مواد

نوعی از کلروکین (کلروکین فسفات) به عنوان افزودنی برای تمیز کردن آکواریوم ماهی استفاده می شود. مصرف این ماده افزودنی مخزن ماهی، منجر به حداقل ۱ مورد مرگ و چند مصرف بیش از حد (Overdose) شده است. این محصول را مصرف نکنید؛ این ماده می‌تواند شما را بکشد.

نوشیدن سفید کننده یا تزریق مواد سفید کننده یا سایر مواد ضد عفونی کننده خانگی بسیار خطرناک است و می‌تواند شما را به کام مرگ بکشد.

مصرف خوراکی الکل هم هیچ کمکی نمی‌کند.

ایورمکتین، دارویی که برای درمان انگلی و شپش سر استفاده می شود، را مصرف نکنید. انواع ایورمکتین که برای انسان‌ها و حیوانات ساخته می‌شود متفاوت است. ایورمکتین یک داروی ضد ویروسی نیست. مصرف این دارو در درمان کرونا کمک کننده نیست (در مبتلایان به سرطان و سایرین). مصرف آن، به ویژه در دوزهای توصیه شده برای حیوانات، می تواند خطرناک باشد و منجر به مصرف بیش از حد (Overdose)، بستری شدن در بیمارستان و مرگ شود.

حفظ سلامتی در دوران کرونا

مراقبت از خود و سالم ماندن در همه گیری بیماری COVID-19 بسیار مهم است

بسیار مهم است که شما در طول همه‌گیری کرونا به شیوه زندگی سالم ادامه دهید. این کار کمک می‌کند تا بهتر با آن در طول درمان سرطان و دوره‌ی پیگیری تعامل کنید.

داشتن رژیم غذایی سالم بسیار مهم است. بنابراین اطمینان از دسترسی به غذای مورد نیاز مانند میوه و سبزیجات تازه بسیار مهم است.

اگر از متخصص تغذیه مکمل‌های تغذیه‌ای و حمایتی دریافت می‌کنید، این مکمل‌ها در طول همه‌گیری باید ادامه یابد.

برای حفظ تناسب اندام و سلامت، باید تا حد ممکن ورزش کنید. وقتی در خانه خود هستید این کار می‌تواند یک چالش باشد، اما می‌توانید در حیاط خود قدم بزنید، از پله‌ها بالا و پایین بروید یا کلاس‌های ورزشی آنلاین را دنبال کنید. هر راهی که بتوانید حرکت کنید به شما کمک می‌کند تا قوی و با تناسب اندام بمانید.

به یاد داشته باشید که بهداشت شخصی خود را رعایت کنید.

در این دوران سخت، مراقبت از سلامت روان نیز بسیار مهم است. از طریق تلفن، ایمیل، رسانه های اجتماعی و تماس‌های ویدئویی با دوستان و خانواده خود در تماس منظم باشید. در صورت احساس نیاز به حمایت عاطفی اضافی از روان درمانگر یا  مشاور، باید با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرید.

منابع: انجمن اروپایی مدیکال انکولوژی و انجمن آمریکایی کلینیکال انکولوژی

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید