درمان سرطان می‌تواند با تغییرات جسمی و عاطفی از جمله تغییرات در سلامت جنسی و روابط زناشویی همراه باشد. پزشکان به این نوع از تغییرات “عوارض جنسی” می‌گویند. این تغییرات شامل تغییر در میل به برقراری رابطه جنسی و توانایی به انجام فعالیت جنسی است.

عوارض جنسی می‌تواند جسمی، روحی یا عاطفی باشد. درمان سرطان می‌تواند بر حس و حال، تصویر ذهنی از بدن، سطح انرژی و احساس تندرستی شما تاثیر بگذارد. و همه این موارد می‌توانند زندگی جنسی شما را تحت تاثیر قرار دهند.

با تیم درمان خود با صراحت درباره سلامت جنسی‌تان صحبت کنید. در صورت امکان، این کار را قبل از شروع فرایند درمان انجام دهید. تیم درمان می‌تواند علائم و نشانه‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد و به رفع مشکلات‌ پیش از شروع درمان، در حین یا پس از آن بپردازند. در ضمن، عوارض جنسی ممکن است یک عامل تعیین کننده در انتخاب برنامه درمانی محسوب می‌شود. اگر خیلی نگران هستید می‌توانیدن از نظر دوم هم بهره ببرید.

علائم و عوارض جانبی

مشکلات جنسی ممکن است حین یا درست پس از اتمام درمان سرطان و یا حتی سال‌های بعد بروز پیدا کند. این عوارض ممکن است پس از گذشت چند مدت از بین بروند یا دائمی باشند. هر زنی متفاوت است. علائم و نشانه‌هایی که دارید از جمله موارد جدید یا تغییر در آن‌ها را با تیم درمان خود در میان بگذارید.

عوارض جنسی احتمالی شامل موارد زیر هستند:

• کاهش یا از دست دادن میل جنسی
• عدم توانایی در رسیدن به/یا حفظ برانگیختگی جنسی
• کاهش یا از دست دادن رطوبت جنسی (روان‌سازی واژن)
• ناتوانی یا دشواری در رسیدن به ارگاسم
• احساس درد هنگام برقراری رابطه جنسی
• احساس درد یا بی‌حسی اندام‌های جنسی

درمان‌های سرطان کاهنده سلامت جنسی زنان

برخی از روش‌های درمانی با ضریب احتمال بالاتری نسبت به دیگر روش‌ها می‌توانند زندگی جنسی شما را تحت تاثیر قرار دهند. روش‌های درمانی زیر ممکن است باعث بروز مشکلات جنسی شوند.

پرتودرمانی

عوارض جانبی پرتودرمانی اغلب باعث کاهش میل جنسی می‌شوند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:

• خستگی مفرط
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال

در ضمن، پرتودرمانی در ناحیه لگن خاصره می‌تواند باعث درد و خشکی واژن شود. این عوارض جانبی ممکن است تا چند هفته پس از درمان ادامه داشته باشد. جای زخم نیز می‌تواند ایجاد شود که باعث باریکی یا کوتاهی واژن می‌گردد. چنین تغییراتی می‌تواند فعالیت‌های دخول جنسی را دردناک یا حتی غیرممکن سازد.

برای زنانی که در دوران یائسگی قرار ندارند ممکن است دوره‌های قائدگی به طور ناگهانی متوقف شوند. به این شرایط، شروع زودهنگام یائسگی می‌گویند. همچنین، ممکن است نشانه‌ها و علائم زیر، که می‌توانند باعث ایجاد درد هنگام برقراری رابطه جنسی شوند، بروز یابند:

• کاهش میل جنسی
• خشکی واژن
• خارش واژن و فرج
• سوزش واژن و فرج

شیمی‌درمانی

عوارض جانبی ناشی از شیمی‌درمانی می‌تواند بر میل جنسی و خودانگاره تاثیر بگذارد. این موارد عبارتند از:

• کاهش یا افزایش وزن
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال

انواع شیمی‌درمانی که ناحیه لگن یا مثانه تزریق می‌شود می‌توانند باعث درد لگنی شوند. این موضوع می‌تواند برقراری رابطه جنسی را تا زمانی که بهبودی کامل کسب شود، دردناک سازد. علاوه بر آن، زنان جوان در خطر توقف ناگهانی عملکرد تخمدان هستند.

از پزشک خود درباره عوارض جنسی احتمالی داروهای ضد سرطان شامل درمان هدفمند یا ایمنی‌درمانی، که بخشی از برنامه درمانی‌تان است، سوال کنید.

سایر داروها

داروهایی که برای رفع عوارض جانبی فرایند درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند ممکن است تمایل به برقراری جنسی را کاهش دهند. این داروها شامل برخی از انواع مسکن‌ها و داروهای ضد افسردگی است.

جراحی زنان و زایمان

جراحی روی اندام‌های تولید مثلی زنان ممکن است بر طول واژن، اعصاب، ماهیچه‌ها و تامین خون تاثیر بگذارد. همچنین، جراحی ممکن است باعث باریک شدن واژن یا درد لگنی مزمن شود. این تغییرات می‌توانند بر عملکرد جنسی افراد تاثیر بگذارند. زنانی که هنوز یائسگی را تجربه نکرده‌اند در صورتی که هر دو تخمدان‌شان برداشته شود، شروع یائسگی زودهنگام را تجربه خواهند کرد.

جراحی کولورکتال یا مثانه

گاهی اوقات، جراحی شامل خارج‌سازی بخش یا کل روده بزرگ، راست روده یا مثانه است. در این شرایط ممکن است نیاز به کولوستومی یا اوروستومی باشد. این جراحی‌ها می‌توانند بر اعتماد به نفس و تصویر ذهنی از بدن تاثیر بگذارند. کولوستومی به معنای ایجاد یک روزنه از طریق جراحی برای دفع مواد زائد از بدن است. اوروستومی نیز به معنای ایجاد یک روزنه از طریق جراحی برای دفع ادرار از بدن است. در این شرایط، بیمار یک کیسه با ادرار یا مدفوع در آن حمل خواهد کرد، که این ممکن است باعث شود بیمار بدن خود را به شریک زندگی خود نشان ندهد.

جراحی سرطان سینه

از دست دادن بخش یا کل سینه می‌تواند بر تصویر ذهنی از بدن تاثیر بگذارد. همچنین، جراحی می‌تواند احساس در سینه را تغییر دهد یا به کلی از بین ببرد.

هورمون درمانی یا اندوکرین درمانی

روش‌های درمانی مبتنی بر مواد ضد استروژن ممکن است باعث بروز نشانه‌هایی شود که معمولا در دوران یائسگی ایجاد می‌شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• گر گرفتگی
• خشکی واژن
• احساس درد هنگام برقرار رابطه جنسی
• کاهش میل جنسی

مشکلات عاطفی و جنسی

سلامت روان نقش مهمی در سلامت جنسی ایفا می‌کند. این عواطف و حالات مربوط به سرطان می‌توانند بر عملکرد جنسی فرد تاثیر بگذارند:

• ترس از عود سرطان
• احساس ناتوانی، اندوه یا ناامیدی
• احساسات منفی نسبت به تغییرات بدنی
• استرس
• افسردگی
• اضطراب
• تنش در رابطه یا عدم گفت‌وگو

همچنین، شریک زندگی شما هم ممکن است برخی از این مشکلات سلامت روان را تجربه کند. در مورد این احساسات و نگرانی‌ها از جمله نحوه تاثیرگذاری ان‌ها بر سلامت جنسی با یکدیگر صحبت کنید. تجربه این احساسات بدون صحبت کردن درباره آن‌ها می‌تواند مانع صمیمت و نزدیکی طرفین هم از لحاظ جسمی و عاطفی شود.

مدیریت عوارض جانبی

کاهش عوارض جانبی که بر سلامت جنسی تاثیر می‌گذارند یکی از بخش‌های مهم فرایند مراقبت از سرطان است. به این امور، مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی گفته می‌شود. تیم درمان می‌تواند راهکارهایی را برای مدیریت علائم و نشانه‌ها توصیه کنند:

مرطوب کننده واژن

مرطوب کننده‌های واژن محصولاتی غیر هورمونی و بدون نیاز به نسخه پزشک هستند. این محصولات واژن را مرطوب می‌کنند. به همین جهت، این مواد باعث بهبود سلامت واژن و احساس راحتی حین برقراری رابطه جنسی می‌شود.

روان کننده واژن

روان کننده‌های واژن محصولاتی بر پایه آب، سیلیکون یا روغن هستند. این محصولات اصطحکاک واژن را کاهش می‌دهند و باعث افزایش راحتی برقراری رابطه و لذت جنسی می‌شوند.

فیزیوتراپی کف لگن

این روش برای زنان با ماهیچه‌های کف لگنی سفت یا نرم مفید است. این تمرینات باعث تمدد و تقویت ماهیچه‌ها می‌شوند. همچنین، فیزیوتراپی کف لگن می‌تواند احساس درد حین برقراری رابطه جنسی را کاهش دهد.

واژینال دیلاتور

این دستگاه واژن را باز و تنگی آن را کاهش می‌دهد. این ممکن است باعث افزایش راحتی زنانی شود که در زمان دخول احساس درد می‌کنند. دستگاه واژینال دیلاتور در اندازه‌های مختلفی عرضه می‌شود. هنگامی که قابلیت کششی واژن بهبود یافت می‌توان اندزه دستگاه را تغییر داد. اکثر بیماران این دستگاه را همراه با انجام تمرین‌های کف لگنی استفاده می‌کنند. همچنین، دستگاه وایبریتور را می‌توان به عنوان واژینال دیلاتور استفاده کرد؛ استفاده از این دستگاه ممکن است باعث بهبود گردش خون شود.

استروژن واژنی با دوز کم

یک قرص، حلقه یا کرم استروژن را به واژن انتقال می‌دهد. این می‌تواند به بازیابی سلامت واژن کمک کند. از تیم درمان خود در مورد این که آیا استروژن واژنی با دوز کم برای شما مناسب است، سوال کنید.

داروی دی دی هیدرو اپی اندرواسترون درون واژنی ((DHEA. این دارو ممکن است خشکی یا احساس درد را بدون افزایش سطوح استروژن درمان کند. داروی دی دی هیدرو اپی اندرواسترون درون واژنی ممکن است گزینه مناسبی برای زنانی باشد که مبتلا به سرطان حساس به استروژن مانند برخی از انواع سرطان سینه هستند.

لیدوکائین واژنی

این ماده درست قبل از برقراری رابطه جنسی به دهانه واژن فرستاده می‌شود. لیدوکائین واژنی ممکن است درد را کاهش و احساست رضایت از رابطه جنسی را افزایش دهد.

در بسیاری از موارد، این روش‌های درمانی به منظور بهبود راحتی و لذت جنسی به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سایر نکات

از پزشک خود درباره روش‌های درمان مشکلات جنسی و ریسک‌ها و عوارض جانبی احتمالی آن‌ها سوال کنید. تیم درمان می‌تواند به شما در رفع احساساتی که بر زندگی جنسی‌تان تاثیر می‌گذارند، کمک کند. این گزینه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• صحبت با یک مشاور یا درمانگر جنسی
• یافتن گروه‌های حمایتی برای رهایی‌یافتگان از سرطان
• مشاوره زناشویی می‌تواند به شما در برقراری ارتباط با شریک زندگی‌تان کمک کند. تعامل بهتر ممکن است به رفع مشکلات جنسی ناشی از عواطف و احساسات کمک کند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید