تشخیص سرطان آغاز مسیر درمان است؛ انتخاب ابزار مناسب برای پرتودرمانی (انواع دستگاه های رادیوتراپی و پرتودرمانی)، نقشی تعیین‌کننده در موفقیت این مسیر ایفا می‌کند. با وجود گزینه‌های متعدد در بازار، بسیاری از بیماران و حتی پزشکان با این پرسش مواجه‌اند که «بهترین دستگاه رادیوتراپی در ایران کدام است؟». زیرا شناخت دقیق انواع دستگاه‌های پرتودرمانی، از مدل‌های سطحی تا پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های دیجیتال، به شما کمک می‌کند تا درمانی هدفمندتر، ایمن‌تر و مؤثرتر داشته باشید. از این رو پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه بمانید تا این تجهیزات را بررسی کرده و تصمیم بهتری را در نظر بگیرید.   

انواع دستگاه های رادیوتراپی مگا ولتاژ (ولتاژ بالا)

دستگاه‌های مگا ولتاژ از پرتوهایی با انرژی بالاتر از 1 مگا الکترون‌ولت استفاده می‌کنند و برای درمان تومورهای عمقی در بدن به ‌کار می‌روند. امروزه تقریبا تمامی دستگاه‌های رادیوتراپی از پرتوهای مگاولتاژ استفاده می‌کنند، بنابراین در این مقاله عمدتا در مورد این انواع صحبت خواهیم کرد. این فناوری پایه‌ دستگاه‌های پیشرفته‌ای مانند LINAC، توموتراپی و سایبرنایف است. بهترین دستگاه رادیوتراپی در ایران از این دسته هستند و در بهترین مرکز رادیوتراپی تهران به بیماران ارائه می‌شوند. دستگاه رادیوتراپی زیمنس و دستگاه رادیوتراپی واریان نمونه‌هایی از تجهیزات پیشرفته‌ این گروه به شمار می‌روند که دقت بالا و اثربخشی درمانی چشمگیری دارند.

امروزه تقریبا تمام دستگاه‌های نوین رادیوتراپی خارجی در دنیا از پرتوهای مگاولتاژ استفاده می‌کنند. دستگاه‌های با انرژی کمتر، عمدتا برای تصویربرداری یا درمان تومورهای سطحی مانند تومورهای پوستی استفاده می‌شوند.

تکنولوژی های جدید در انواع دستگاه های رادیوتراپی

فناوری‌های نوین در دستگاه‌های رادیوتراپی، امکانات پیشرفته‌ای برای درمان مؤثرتر و دقیق‌تر تومورها فراهم می‌کنند. فراموش نکنید که در مراکز پیشرفته پرتودرمانی، از این تکنولوژی‌ها برای بهبود نتایج درمانی و کاهش عوارض جانبی استفاده می‌شود.

تکنیک سنتی، روش سه‌بعدی یا 3D است (3D-CRT)، که تقریبا همه دستگاه‌های فعلی کشور قادر به انجام آن هستند. تکنیک سه بعدی برای بعضی از تومورها مانند سرطان پستان هنوز پرکاربرد است، اما تکنیک‌های پیشرفته‌تر برای بسیاری از تومورهای دیگر ارجح هستند.

آی ام آر تی (IMRT)

IMRT تکنیکی پیشرفته در پرتودرمانی است که امکان تنظیم شدت پرتوها را برای تطبیق با شکل تومور فراهم می‌کند. این روش با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، دوز تابش را به‌ طور دقیق به ناحیه هدف می‌رساند و از آسیب به بافت‌های سالم اطراف جلوگیری می‌کند. دکتر فرازمند با بهره‌گیری از این روش، امکان درمان هدفمند و حرفه‌ای را برای بیماران فراهم کرده‌اند. تکنیک VMAT نوع پیشرفته‌تری از تکنیک IMRT است که امروزه کاربردهای بیشتری پیدا کرده است. تکنیک توموتراپی، تکنیک پیشرفته دیگری از IMRT است که علاوه بر آن توانایی انجام استریوتاکتیک رادیوتراپی را هم دارد.استریو تاکتیک رادیوتراپی

Stereotactic Radiotherapy روشی با دقت بالا در پرتودرمانی است که برای درمان تومورهای کوچک و نواحی حساس مانند مغز استفاده می‌شود. این تکنیک با استفاده از تصاویر دقیق و مختصات سه ‌بعدی، پرتوها را به ‌طور متمرکز به ناحیه مورد نظر هدایت می‌کند. روش رادیوتراپی استریوتاکتیک بسته به محل تومور و دستگاه مورد استفاده ممکن است به نام‌های مختلف خوانده شود. مثلا درمان استریوتاکتیک تومورهای مغزی با نام SRS یا FSRT خوانده می‌شود و درمان استریوتاکتیک سایر بخش‌های بدن با نام SBRT یا SABR.

درمان رادیوتراپی استریوتاکتیک را می‌توان با دستگاه‌های مختلفی مانند توموتراپی، انواع LINAC، سایبرنایف و گامانایف انجام داد.

IGRT چیست؟

یکی از تکنیک‌های مهمی که جدیدترین دستگاه های پرتودرمانی از آن استفاده می‌کنند، IGRT است. IGRT (آی جی آر تی) به معنای استفاده از تصویربرداری برای کمک به درمان است. اهمیت این موضوع بسیار زیاد است، چرا که با دقیق تر شدن دستگاه های مدرن رادیوتراپی، اگر بدن یا ارگان های بدن حین درمان جابجا شوند، به جای درمان تومور به بافت های سالم اشعه خواهد تابید. بنابراین، فقط طراحی درمان دقیق مهم نیست، بلکه باید در جلسات درمانی نیز با کمک تصویربرداری از رسیدن اشعه به نقطه مورد نظر اطمینان حاصل کرد.

دستگاه های پیشرفته رادیوتراپی

پیشرفته ترین دستگاه های رادیوتراپی، از تکنیک های گفته شده در بالا، یعنی IMRT، VMAT، توموتراپی و رادیوتراپی استریوتاکتیک (مانند SRS و SBRT) استفاده می‌کنند. بعضی از این دستگاه‌ها صرفا برای انجام تکنیک‌های خاصی طراحی شده اند، اما بعضی دیگر طیف وسیع‌تری از درمان‌ها را انجام می‌دهند.

گاما نایف

گاما نایف هم تکنولوژی برای انجام استریوتاکتیک رادیوسرجری است که از پرتوهای گاما برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌کند. این روش غیرتهاجمی با دقت بالا، امکان درمان ضایعات مغزی را بدون نیاز به جراحی فراهم خواهد کرد. دستگاه گامانایف صرفا برای درمان استریوتاکتیک و صرفا برای تومورهای مغزی، مانند SRS و FSRT کاربرد دارد.

دستگاه سایبرنایف (CyberKnife)

سایبرنایف رباتیک برای انجام پرتودرمانی با دقت بالا مورد استفاده استدستگاه دیگری برای انجام رادیوتراپی استریوتاکتیک است که امکان درمان تومورهای مختلف در بدن را بدون نیاز به جراحی فراهم می‌آورد. این سیستم با استفاده از فناوری تصویربرداری و رباتیک، پرتوها را به ‌طور دقیق به ناحیه هدف هدایت خواهد کرد.

دستگاه سایبرنایف نیز تنها توانایی انجام درمان استریوتاکتیک را دارد، اما بر خلاف دستگاه گامانایف، می‌توان از آن هم برای تومورهای مغزی و هم تومورهای سایر نواحی بدن استفاده کرد.

دستگاه توموتراپی (TomoTherapy)

توموتراپی ترکیبی از پرتودرمانی با شدت مدوله‌شده و تصویربرداری مقطعی است که امکان درمان دقیق‌تر تومورها را آسان می‌کند. این فناوری با استفاده از اسکن‌های مقطعی، پرتوها را به‌ طور دقیق به ناحیه هدف هدایت خواهد کرد. در واقع دستگاه توموتراپی از تکنیکی بسیار پیشرفته و دقیق برای انجام درمان به روش IMRT و همچنین درمان های SRS و SBRT بهره می برد.

دستگاه لیناک (LINAC)

لیناک در واقع واژه کلی است که به معنای شتاب‌دهنده خطی (Linear Accelerator) است و در واقع کل دستگاه‌هایی که در بالا ذکر شد نوعی دستگاه LINAC محسوب می‌شوند، چرا که امکان شتاب دادن به الکترون و پرتوهای ایکس را دارند. با این وجود، در محاوره وقتی صحبت از دستگاه لیناک می‌کنیم، منظورمان شتاب‌دهنده‌هایی است که در هیچ کدام از انواع دستگاه‌های بالا نمی‌گنجند. این دستگاه‌ها ممکن است از نوع دستگاه‌های سنتی‌تر (که صرفا توانایی درمان 3D را دارند) یا دستگاه‌های پیشرفته‌تر (که امکان انجام IMRT، VMAT و SRS را دارند) باشند.

از دستگاه‌های لیناک پیشرفته که امروزه در کشور استفاده می‌شوند می‌توان به دستگاه‌های TrueBeam (تروبیم)، VersaHD (ورسا اچ دی) و Halcyon (هالسیون) اشاره کرد.

آیا دستگاه تاثیری بر هزینه رادیوتراپی دارد؟

نوع دستگاه رادیوتراپی، و در واقع تکنیک مورد استفاده، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر هزینه درمان داشته باشد. تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر مانند IMRT و CyberKnife به دلیل پیچیدگی بیشتر، تجهیزات گران‌تر و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر، معمولا هزینه‌های بالاتری نسبت به روش‌های سنتی دارند. البته عوامل دیگری مانند تعداد جلسات درمان، نوع سرطان و پوشش بیمه نیز بر هزینه نهایی تأثیرگذار هستند.

اهمیت کیفیت دستگاه رادیوتراپی

رادیوتراپی یا پرتودرمانی، یکی از ارکان اصلی درمان سرطان به‌شمار می‌رود. در این روش، با استفاده از پرتوهای یونیزان، سلول‌های سرطانی هدف قرار گرفته و تخریب می‌شوند. اما نکته‌ای که اغلب مورد غفلت قرار می‌گیرد، اهمیت کیفیت دستگاه رادیوتراپی در موفقیت درمان است. کیفیت دستگاه نه‌تنها روی دقت تابش اثر می‌گذارد، بلکه می‌تواند میزان آسیب به بافت‌های سالم اطراف تومور را نیز تعیین کند.

در دستگاه‌های پیشرفته، فناوری‌هایی به‌کار رفته‌اند که امکان هدایت دقیق پرتو به محل تومور را فراهم می‌کنند. این دقت بالا باعث می‌شود پرتو با بیشترین تمرکز بر سلول‌های هدف اثر بگذارد و در عین حال کمترین آسیب را به اندام‌های حیاتی اطراف وارد کند.

دستگاه پیشرفته رادیوتراپی، باید توسط تیم حرفه ای مدیریت شود. انتخاب پزشک مناسب که توانمندی استفاده بهینه از دستگاه را داشته باشد بسیار مهم است.

از سوی دیگر، کیفیت پایین دستگاه رادیوتراپی ممکن است منجر به اشعه‌دهی نادرست یا ناقص شود. در چنین شرایطی، احتمال دارد سلول‌های سرطانی به‌طور کامل از بین نروند و نیاز به جلسات بیشتر یا حتی تغییر روش درمانی باشد. همچنین، بروز عوارض جانبی مثل سوختگی پوستی، آسیب به بافت‌های سالم یا ایجاد اختلال در عملکرد اعضای سالم بدن، در دستگاه‌های کم‌کیفیت بسیار بیشتر است. به یاد داشته باشید که کیفیت دستگاه رادیوتراپی تأثیر مستقیم بر دقت، اثربخشی و ایمنی درمان دارد. دستگاه‌های پیشرفته مانند سایبرنایف، توموتراپی و TruBeam با تکنولوژی‌های روز، می‌توانند پرتو را دقیقا روی تومور متمرکز کنند و از آسیب به بافت‌های سالم اطراف جلوگیری نمایند. این دقت بالا نه ‌تنها احتمال موفقیت درمان را افزایش می‌دهد؛ بلکه عوارض جانبی را کاهش داده و روند بهبودی بیمار را تسریع می‌کند. انتخاب بهترین دستگاه رادیوتراپی در ایران، به ‌ویژه در مراکزی مانند مرکز دکتر فرازمند، تضمینی برای دریافت درمانی استاندارد، مطمئن و با نتایج بهتر است.

در نهایت، کیفیت دستگاه رادیوتراپی مستقیماً با نتیجه درمان، رضایت بیمار، کاهش عوارض جانبی و احتمال بازگشت بیماری در ارتباط است. انتخاب یک مرکز درمانی مجهز به دستگاه‌های با تکنولوژی بالا، می‌تواند مسیر درمان سرطان را با اطمینان و آرامش بیشتری همراه سازد.

تاثیر نوع دستگاه رادیوتراپی بر کیفیت درمان سرطان

در نهایت، نوع دستگاه رادیوتراپی نقش مهمی در کیفیت درمان سرطان دارد. تکنولوژی‌های پیشرفته مانند IMRT،  CyberKnife  یا TomoTherapy قادرند پرتو را با دقت بالا تنها به بافت سرطانی برسانند و از آسیب به بافت‌های سالم اطراف جلوگیری کنند. این دقت بیشتر به معنای اثربخشی بالاتر، کاهش عوارض جانبی و بهبود تجربه کلی بیمار است.

استفاده از بهترین دستگاه پرتو درمانی تهران در مراکز تخصصی باعث می‌شود درمان هم مؤثرتر و هم قابل‌کنترل‌تر باشد. در نتیجه، انتخاب دستگاه مناسب مسیر درمان سرطان را به‌ طور چشم‌گیری تغییر می‌دهد.

پزشک رادیوتراپی یا دستگاه پرتو درمانی: کدام نقش کلیدی‌تری در موفقیت درمان دارد؟

سوالی که برای خیلی از افراد وجود دارد این است که در انتخاب مرکز درمان رادیوتراپی، آیا دستگاه رادیوتراپی مهم تر است یا پزشک رادیوتراپی؟ گرچه در این صفحه توضیحات زیادی در مورد دستگاه رادیوتراپی دادیم، اما در نهایت چیزی که مهم تر است پزشک و در واقع تیم رادیوتراپی قوی و کاربلد است.

یک پزشک خوب می‌تواند از دستگاه قدیمی نتیجه بهتری بگیرد تا یک پزشک ضعیف از دستگاه پیشرفته.

چرا پزشک پرتو درمانی مهم تر از دستگاه است؟

پرتو درمانی یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین روش‌های درمان سرطان است که موفقیت آن به تلفیق دانش پزشک و دقت فناوری بستگی دارد. این دستگاه‌ها هرچقدر هم پیشرفته باشند، بدون طراحی دقیق و تصمیم‌های علمی پزشک متخصص نمی‌توانند به تنهایی ضامن بهبود بیمار باشند. پزشک پرتو درمانی است که بر اساس شرایط اختصاصی هر بیمار، نوع پرتو، دوز اشعه و زاویه تابش را به‌گونه‌ای تعیین می‌کند که بیشترین آسیب به سلول‌های سرطانی وارد شده و کمترین صدمه به بافت‌های سالم برسد. متخصصانی همچون دکتر برنا فرازمند که با سال‌ها تجربه بالینی و آگاهی از به‌روزترین استانداردهای جهانی عمل می‌کنند، نمونه‌ای از اهمیت جایگاه پزشک در این حوزه هستند؛ جایی که علم و مهارت انسانی فراتر از توان محض دستگاه‌ها قرار می‌گیرد.

علاوه بر طراحی اولیه درمان، پزشک پرتو درمانی در طول جلسات درمانی به‌طور مداوم وضعیت بیمار را پایش می‌کند و در صورت نیاز برنامه را اصلاح می‌نماید. برای مثال، اگر ابعاد تومور تغییر کند یا وزن و فرم بدن بیمار دستخوش تغییر شود، پزشک باید دوز و مسیر تابش را بازتنظیم کند تا همچنان اثربخشی درمان حفظ شود. این دقت و نظارت مستمر که در عملکرد متخصصانی مانند دکتر برنا فرازمند دیده می‌شود، عاملی حیاتی در جلوگیری از عوارض ناخواسته و تضمین موفقیت پرتو درمانی است. دستگاه‌های مدرن ابزاری قدرتمند هستند، اما این پزشک است که با دانش، تجربه و تصمیم‌های بالینی دقیق، آن‌ها را به خدمت درمان بیمار در می‌آورد.

اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم. فرض کنید می خواهید با یک اسلحه، به یک گرگ در میان گله گوسفند شلیک کنید. قطعا تفنگ دقیق تر به شلیک دقیق تر کمک می‌کند، اما مهم تر از آن فردی است که گلوله را شلیک می‌کند. این فرد باید بداند چه زمانی، از چه زاویه‌ای، و به چه نقطه ای شلیک کند. در صورتی که شلیک دقیق انجام نشود، داشتن تفنگ دقیق تر نه تنها کمکی نمی کند، بلکه ممکن است مخاطره آمیز باشد.

این موضوع را در شکل زیر نیز نمایش داده ایم:

انجام رادیوتراپی هم به همین صورت است. دستگاه‌های جدیدتر رادیوتراپی، به نام دستگاه های رادیوتراپی «نقطه زن» معروف شده اند. اگر چه اصطلاح رادیوتراپی نقطه زن اصطلاح درستی نیست، اما یک مفهوم را می‌رساند: دقت درمان در دستگاه‌های جدید بالاتر است. بنابراین اگر ناحیه تومور اشتباه مشخص شود، یا جای اشتباهی اشعه دریافت کند، ممکن است کلا بافت سالم به جای بافت تومور اشعه بگیرد.

تکنیک‌های جدیدتر کمتر می‌بخشند!یک درمان بد با تکنیک‌های جدیدتر بدتر از یک درمان بد با تکنیک‌های قدیمی است!

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید