پرتو درمانی تومور مغزی به معنای استفاده از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی تومورهای مغزی است. پرتودرمانی تومور مغزی به دو صورت خارجی و داخلی انجام می‌شود. رادیوتراپی خارجی (EBRT)، معمولا با استفاده از یک دستگاه بزرگ در خارج از بدن انجام می شود و پرتوهای تابشی در رادیوتراپی تومور مغزی تا حد ممکن به شکل دقیق، تومور را هدف قرار می‌دهند.

در رادیوتراپی داخلی که با نام «بِراکی تراپی» نیز شناخته می‌شود، پس از جراحی تومور، مواد پرتوزا (رادیواکتیو) در حفره به جا مانده از جراحی قرار می‌گیرند. این دانه‌ها به تدریج پرتو را در طول هفته‌های بعد به بافت اطراف آزاد می‌کنند. این دانه‌ها نیازی به خارج کردن پس از  درمان ندارند.

برای آشنایی بیشتر ، حتما تومور مغزی چیست و چه علائمی دارد؟ را بخوانید !

رادیوتراپی چه زمانی برای درمان تومورهای مغزی استفاده می شود؟

رادیوتراپی در موارد زیر استفاده می‌شود:

• به جای جراحی؛ هنگامی که امکان انجام جراحی وجود نداشته باشد.
• پس از جراحی به منظور از بین بردن هر چه بیشتر سلول‌های سرطانی که ممکن است در طول عمل قادر به برداشتن آن ها نبوده باشند.

آیا رادیوتراپی می تواند تومورهای مغزی را کوچک کند؟

بله، رادیوتراپی معمولا در کوچک کردن تومورهای مغزی موفق است. این مسئله یکی از اهداف اصلی پرتو درمانی است؛ زیرا با کوچک کردن تومور، فشار داخل جمجمه کاهش می یابد و در نتیجه، ممکن است علائم بهبود یابد.

آیا رادیوتراپی تومور مغزی می تواند این بیماری را علاج کند؟

رادیوتراپی می‌تواند برخی از انواع تومورهای مغزی کوچک یا تومور با رشد بسیار آهسته (درجه پایین) را علاج کند. برای تومورهای مغزی که تهاجمی‌تر، بزرگ یا پراکنده هستند، رادیوتراپی بیشتر به منظور کوچک کردن تومور استفاده می‌شود یا به طور موقت رشد تومور را متوقف می‌کند.

آیا رادیوتراپی می‌تواند با شیمی درمانی برای تومورهای مغزی ترکیب شود؟

گاهی اوقات داروهای شیمی درمانی، قبل، هم زمان یا بعد از رادیوتراپی داده می‌شوند تا احتمال موفقیت رادیوتراپی افزایش یابد.

با خدمات دکتر فرازمند متخصص رادیوتراپی بیشتر آشنا شوید !

در طول رادیوتراپی برای تومورهای مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟

پیش از شروع رادیوتراپی تومورهای مغزی، باید بررسی‌های دقیق و برنامه ریزی انجام شود. به همین جهت، تصویر برداری یا اسکن‌های مغزی دقیقی انجام می‌شود و تیم رادیوتراپی با دقت، برنامه رادیوتراپی و شکل ناحیه هدف را طراحی می‌کند. این ناحیه باید به صورت سه بعدی طراحی شود تا بتوان همزمان آسیب نواحی حساس مغز را کم کرد و در عین حال از کشتن هر چه بیشتر سلول‌های سرطانی اطمینان حاصل کرد.

رادیوتراپی خارجی تومورهای مغزی در چندین جلسه

این نوع رادیوتراپی خارجی، رایج ترین نوع رادیوتراپی است که برای تومورهای مغزی استفاده می شود.

رادیوتراپی معمولاً روزانه از شنبه تا چهارشنبه انجام می‌شود و بیمار می‌تواند در آخر هفته استراحت کند. این برنامه به این معنی است که بیمار باید روزانه و به مدت چند هفته به مرکز رادیوتراپی خود مراجعه کند. البته زمان دریافت رادیوتراپی کوتاه است و هر روز فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

مهم است که رادیوتراپی هر بار دقیقا برای مکان درست اعمال شود. در طول هفته‌ها قبل از شروع درمان رادیوتراپی، برای هر بیمار یک ماسک مخصوص ساخته می‌شود. ماسک، موقعیت سر بیمار را در حالت خوابیده ثابت می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که آنها نمی توانند به طور تصادفی در طول درمان رادیوتراپی حرکت کنند. سپس دستگاه رادیوتراپی در اطراف بیماران حرکت می کند و تابش‌هایی کوتاه از اشعه را طبق طراحی درمان انجام‌شده می‌تاباند.

رادیوتراپی استریوتاکتیک چیست؟

رادیوتراپی استریوتاکتیک (SRT) در برخی موارد برای تومورهای کوچک مغزی استفاده می‌شود. در این روش معمولا برای تومورهایی که حداکثر تنها ۳ تا ۴ سانتی متر طول دارند و در بخش قابل دسترس مغز، نسبتا نزدیک به جمجمه قرار دارند، در نظر گرفته می‌شوند. پرتویی که در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل پرتوهای گاما یا اشعه ایکس بسیار متمرکز در دوزهای بالاتر نسبت به پرتو درمانی استاندارد است.

مزیت این درمان این است که می توان تومور مغزی را بیشتر از رادیوتراپی استاندارد مورد هدف قرار داد و بافت سالم اطراف را حفظ کند و در نتیجه عوارض جانبی درمان را کاهش داد.

عوارض جانبی رادیوتراپی تومور مغزی چیست؟

عوارض جانبی رادیوتراپی بسته به محل قرارگیری تومور در مغز می تواند متفاوت باشد. سلول‌های سرطانی در ناحیه هدف پرتوها به‌طور دائمی پس از پرتودرمانی از بین می‌روند، اما سلول‌های طبیعی معمولاً می‌توانند دوباره خود را ترمیم کنند یا می‌توان سلول‌های جدیدی برای جایگزینی آنها ایجاد کرد.  بنابراین، عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی می تواند در طول زمان بهبود یابد، اگرچه مدت زمانی که طول می کشد، بین بیماران متفاوت است.

• قرمزی و درد پوست سر؛ در صورت بروز چنین حساسیت‌هایی از تیم درمان یا پرستار خود مشورت بگیرید.
• ریزش مو؛ ریزش موهایی که در مسیر مستقیم پرتوهای تشعشع قرار دارند، معمول است. 
• مشکلات دهان و دندان؛ اگر پرتوهای تشعشع از نزدیکی دهان عبور می‌کنند، انجام معاینات منظم دندانپزشکی برای حمایت از سلامت دهان مهم است.  برخی از بیماران، برفک دهان را تجربه می‌کنند که می توان برای آن دارو تجویز کرد.
• حالت تهوع؛ حالت تهوع در صورتی که پرتوهای تشعشع از نزدیک گوش عبور کرده و حس عدم تعادل را القا کنند، بیشتر دیده می‌شود.  داروهای ضد تهوع می توانند به مدیریت این عارضه جانبی کمک کنند. 
• مشکلات گوش؛ اگر پرتوهای تشعشع نزدیک گوش باشد، ممکن است خشکی و سوزش مجرای گوش خارجی را تجربه کنید، که امکان دارد با قطره گوش تسکین یابد.
• خستگی؛ این مورد شایع ترین عارضه جانبی انواع درمان تومور مغزی از جمله رادیوتراپی تومور مغزی است. 
• سردرد؛ مهم است که هرگونه تغییر در سردرد به تیم پزشکی گزارش شود، زیرا گاهی اوقات رادیوتراپی می‌تواند باعث تورم کوتاه-مدت در مغز شود.  این بخشی از یک پاسخ ایمنی مثبت به درمان است، اما برای جلوگیری از هرگونه آسیب طولانی مدت، نیاز به مدیریت دقیق دارد. ممکن است استروئیدها برای کاهش تورم و در نتیجه کاهش هرگونه فشار بر رو مغز تجویز شوند.

منبع : 

braintumourresearch.org

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید