در پرتو درمانی سرطان رحم، ما از اشعه‌های پر انرژی استفاده می‌کنیم تا سلول‌های سرطانی را نابود کنیم. معمولا از این روش برای درمان سرطان رحم استفاده می‌کنیم. نیاز یا عدم نیاز شما به این درمان، توسط پزشک رادیوتراپی-انکولوژیست تعیین می‌شود.

گاهی پرتودرمانی با شیمی درمانی ترکیب شده و برای درمان بعضی از انواع سرطان رحم، به صورت همزمان، استفاده می‌شود.

زمان پرتو درمانی سرطان رحم

در کانسر رحم (آندومتر)، رادیوتراپی معمولا پس از جراحی سرطان رحم تجویز می‌شود. معمولا پزشک رادیوتراپی-انکولوژیست چند هفته صبر می‌کند تا منطقه جراحی ترمیم شود تا بتواند درمان را آغاز کند. این زمان معمولا حدودا ۶ هفته پس از جراحی است و توصیه می‌شود در همان ۱۲ هفته اول باشد.

گاهی ممکن است سرطان رحم قابل جراحی نباشد و پرتو درمانی سرطان رحم بدون جراحی تجویز شود. در این حالت، درمان برای کاهش سرعت رشد بیماری یا برای تسکین علائم است.

انواع پرتودرمانی سرطان آندومتر

پرتودرمانی سرطان رحم می‌تواند به دو صورت انجام شود:

• پرتو درمانی با اشعه‌ی خارجی (EBRT)
• بِراکی تراپی ( پرتودرمانی داخلی)

بسته به مرحله‌بندی (استیج) جراحی و فاکتورهای دیگر، ممکن است از هر کدام از این روش‌ها یا هر دوی آن‌ها استفاده شود.

---

علائم سرطان رحم کدامند؟

---

پرتو درمانی خارجی سرطان رحم

طی رادیوتراپی خارجی، دستگاهی پرتوها را از خارج بدن به تومور و بافت‌های اطراف آن می‌رساند. در سرطان رحم، پرتودرمانی خارجی یک بار در روز و  ۵ بار در هفته (شنبه تا چهارشنبه)، به مدت ۴ تا ۶ هفته انجام می‌شود.

براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی)

براکی تراپی همان پرتو درمانی داخلی است و در آن ما از یک ماده رادیواکتیو به نام ایزوتوپ رادیو اکتیو، استفاده می‌کنیم. این ماده را درون تومور یا خیلی نزدیک به تومور قرار می‌دهیم. همچنین می‌توانیم آن را در محلی قرار دهیم که قبلا تومور حضور داشته و با روش‌های دیگر خارجش کرده‌ایم. این ماده از خود پرتوهایی تولید می‌کند که به مرور زمان، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.

چطور از براکی تراپی استفاده می‌شود؟

برای سرطان رحم ممکن است از دو نوع براکی تراپی به نام پرتو درمانی داخل حفره ای و براکی تراپی داخل بافتی استفاده کنیم.

• در براکی تراپی داخل حفره ای ماده رادیواکتیو را درون وسیله‌ای قرار داده و آن را در واژن قرار می‌دهیم.
• در براکی تراپی داخل بافتی لوله‌های رادیواکتیو مستقیما وارد تومور یا بافت اطراف تومور می‌شود. این ورود ماده رادیو اکتیو می‌تواند موقتی یا همیشگی باشد. کاشت‌های موقت ماده رادیواکتیو، بعد از دادن مقدار مشخصی از اشعه، برداشته می‌شوند. اما کاشت‌های دائمی ماده رادیواکتیو (از جمله دانه های رادیواکتیو) برداشته نمی‌شوند. این کاشت‌ها به صورت تدریجی و آرام دوزی از اشعه را طی هفته‌ها و ماه‌ها، تحویل می‌دهند.

دوزهای براکی تراپی

براکی‌تراپی یا پرتو درمانی داخلی سرطان رحم را می‌توان با آهنگ دوز پایین (LDR) یا آهنگ دوز بالا (HDR) تجویز کرد. منظور از آهنگ دوز، سرعت رساندن اشعه به تومور است. به عبارت دیگر، در روش LDR اشعه به آهستگی و طی چند روز داده می‌شود و در روش HDR اشعه به سرعت و ظرف کمتر از یک ساعت.

• براکی تراپی با آهنگ دوز پایین (LDR)،  اشعه را به صورت آرام و مداوم و با دوز کم وارد می‌کند. کاشت ماده رادیواکتیو حدود ۱ تا ۴ روز باقی می‌ماند و بعد تیم درمان شما آن را خارج می‌کنند. ممکن است شما بیشتر از یک جلسه درمان نیاز داشته باشید. ممکن است لازم باشد که شما حین دریافت این درمان، در بیمارستان بمانید. در بیمارستان از مراقبت‌های ویژه ای برای پرتودرمانی استفاده می‌شود تا بقیه افراد در معرض اشعه رادیواکتیو قرار نگیرند. وقتی که ماده رادیواکتیو کاشته شده برداشته شود، شما دیگر رادیواکتیو نیستید و می‌توانید کنار بقیه باشید. در حال حاضر معمولا از براکی تراپی با دوز پایین استفاده نمی‌شود.
• براکی تراپی با آهنگ دوز بالا (HDR)، در زمان خیلی کوتاهی، دوز بالایی از اشعه داده می‌شود و این زمان معمولا کمتر از یک ساعت است. ماده رادیواکتیو توسط دستگاه مخصوص HDR داده می‌شود که به لوله ها و سوزن‌هایی وصل است که درون تومور قرار داده شده‌اند. از این درمان به صورت هفتگی یا روزانه استفاده می‌شود و حداقل سه جلسه داده می‌شود.

آیا سرطان رحم من نیاز به رادیوتراپی دارد؟

همانطور که بالاتر گفتم، نیاز شما به پرتو درمانی سرطان رحم و نوع آن، بستگی به چندین فاکتور دارد. از جمله:

• نوع پاتولوژیک تومور
• استیج تومور
• درگیری لنفاوی و عروقی
• سن
• گرید تومور

بر اساس این عوامل، ممکن است نیاز به هیچ درمان اضافه‌ای به جز جراحی نداشته باشید، یا اینکه نیازمند براکی‌تراپی، رادیوتراپی خارجی و یا شیمی درمانی باشید.

عوارض جانبی پرتو درمانی سرطان رحم

عوارض جانبی در هر نوعی از درمان سرطان رحم رخ می‌دهد. اما تجربه افراد از این عوارض معمولا متفاوت است. بعضی از خانم‌ها عوارض زیادی خواهند داشت اما بعضی از خانم ها عوارض کمی دارند یا اصلا عوارضی را تجربه نمی‌کنند.

طی پرتو درمانی سرطان رحم، تیم درمانی سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد از سلول‌های سالم ناحیه‌ی سرطان مراقبت کنند. اما ممکن است به این سلول‌های سالم آسیب وارد شود و باعث عوارض جانبی شود. این عوارض ممکن است حین درمان یا دقیقا بعد از درمان یا چند روز یا چند هفته بعد از درمان رخ دهند. حتی گاهی ممکن است عوارض چندین ماه یا چندین سال بعد از پرتودرمانی خود را نشان دهند. اگر عوارض خود به خود رفع می‌شوند یا قابل درمان هستند، اما بعضی از عوارض جانبی برای مدت طولانی باقی می‌مانند و  دائمی می‌شوند.

میزان عوارض جانبی پرتودرمانی سرطان رحم اساسا وابسته به اندازه‌ی منطقه ای است که در حال درمان شدن است. همچنین عوارض جانبی به عوامل دیگری هم بستگی دارد که شامل این موارد می‌شود:

• منطقه‌ی خاصی که در حال درمان شدن است،
• ارگان‌هایی که در مسیر اشعه حضور دارند،
• دوز کلی اشعه و برنامه‌ی درمانی.

بعضی از رایج ترین عوارض پرتو درمانی سرطان رحم عبارتند از:

• خستگی
• مشکلات پوستی
• اسهال
• مشکلات مثانه از جمله، درد مثانه و تمایل برای ادرار مداوم و خون ریزی
• حالت تهوع و استفراغ
• انسداد روده‌ای
• لنف‌ادم در پا
• مشکلات جنسی از جمله خشکی واژن و دخول دردناک

اگر شما این مشکلات را تجربه می‌کنید، یا مشکلاتی دارید که فکر می‌کنید در نتیجه‌ی پرتو درمانی به وجود آمده اند، حتما با تیم پزشکی خود در میان بگذارید . هرچه زودتر آن ها را از این عوارض آگاه کنید ، زودتر راهی برای کمک کردن به شما در این زمینه پیدا خواهد شد.

در پرتو درمانی سرطان رحم از نوع داخلی (براکی تراپی) میزان عوارض لگنی بسیار کمتر از پرتو درمانی سرطان رحم از نوع خارجی است.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید