سرطان تیروئید سالانه بیش از ۴ هزار نفر را در ایران مبتلا می‌کند. طول عمر این بیماران بسیار خوب است و ۹۸٪ بیماران پس از پنج سال زنده هستند. با وجود این که سرطان‌تیروئید به سرطان خوب مشهور است، می‌تواند ناتوان کننده هم باشد. در این صفحه به رایج‌ترین سوالات شما در مورد سرطان‌تیروئید پاسخ می‌دهیم.

سرطان تیروئید چیست؟

تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در قاعده گردن و درست جلوی حلق قرار دارد. سرطان‌تیروئید یک سرطان توده‌ساز است که معمولا به صورت گره‌هایی در تیروئید خود را نشان می‌دهد. سرطان‌تیروئید زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های تیروئید سرعت رشد بالایی پیدا می‌کنند و سیستم ایمنی بدن قادر به کنترل آن‌ها نیست. انواع مختلفی از سرطان‌تیروئید وجود دارد، اما دو نوع آن ۹۵٪ موارد را تشکیل می‌دهند: پاپیلاری و فولیکولار.

سرطان تیروئید در ابتدا ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. اما هنگام رشد، می‌تواند نشانه‌هایی مانند تورم در گردن، تغییرات صدا و دشواری در بلعیدن ایجاد کند. شیوع این سرطان در خانم‌ها سه برابر آقایان است و بعد از ۳۰ سالگی شایع‌تر است، هر چند می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. سرطان‌تیروئید در افراد مسن‌تر تهاجمی‌تر است و رفتار بدتری دارد.

تومور می‌تواند رشد کند و به بافت مجاور حمله کند و به غدد لنفاوی گردن گسترش یابد (متاستاز لنفاوی). گاهی اوقات سلول‌های سرطانی می‌توانند فراتر از گردن به ریه‌ها، استخوان‌ها و سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند.

انواع سرطان تیروئید

سرطان‌تیروئید چهار نوع اصلی دارد که از لحاظ تهاجمی بودن و بعضی ویژگی‌های دیگر با هم متفاوت هستند که عبارتند از: سرطان پاپیلاری، سرطان فولیکولار ، سرطان مدولاری و سرطان‌ آناپلاستیک. در ادامه به بررسی انواع سرطان‌تیروئید پرداخته‌ایم.

سرطان پاپیلاری تیروئید

با اختلاف زیاد شایع‌ترین نوع سرطان‌تیروئید، سرطان پاپیلاری Papillary  است،  بین ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. این سرطان، از قابل علاج‌ترین سرطان‌ها و بهترین نوع سرطان‌تیروئید است.

سرطان فولیکولار تیروئید

حدود ۱۰ تا ۱۵٪ موارد سرطان‌تیروئید در دسته سرطان فولیکولار Follicular  قرار می‌گیرند. نسبت به نوع پاپیلاری، مهاجم‌تر است و احتمال متاستاز آن بیشتر است. نوع نادری از سرطان فولیکولار تیروئید، سرطان سلول هرتل است که باز هم تهاجمی‌تر است.

سرطان مدولاری تیروئید

سرطان مدولاری Medullary  مسئول کمتر از ۳٪ موارد سرطان‌های تیروئید است. این نوع به طور شایع به غدد لنفاوی انتشار می‌یابد.

سرطان تیروئید آناپلاستیک

سرطان آناپلاستیکAnaplastic  رفتار بدی دارد و طول عمر بیماران مبتلا به آن زیاد نیست. این نوع از سرطان تیروئید می‌تواند به شیمی درمانی مقاوم شود. کمتر از ۲٪ از موارد سرطان تیروئید از این نوع هستند. سرطان آناپلاستیک تیروئید پیشرفت سریعی دارد و مهاجم‌ترین و بدترین نوع سرطان‌تیروئید است.

علائم سرطان تیروئید

سرطان‌تیروئید در مراحل اولیه علامتی ندارد و پزشک به طور اتفاقی در معاینه بالینی یک گرهک (نُدول) در تیروئید تشخیص می‌دهد. وقتی سرطان‌تیروئید موجب ایجاد نشانه یا علامت می‌شود، شایع‌ترین آن تورم گردن است. گاهی بیمار حتی متوجه این تورم و رشد نمی‌شوید و اطرافیان به وی می‌گویند. به طور معمول عملکرد تیروئید تغییری نمی‌کند.

سایر نشانه‌ها و علائم سرطان تیروئید عبارتند از:

• دشواری بلع (فرو دادن غذا)
• تنگی نفس
• ایجاد ناراحتی هنگام حرکت سروگردن
• گرفتگی و تغییرات صدا
• سرفه پایدار

درد در سرطان تیروئید بسیار ناشایع است، به جز در بعضی از موارد سرطان مدولاری تیروئید.

مهم است که بدانیم بیش‌تر ندول‌های تیروئید خوش‌خیم هستند (بیش از ۹۰٪ موارد). داشتن چنین گرهک‌هایی شایع است، مخصوصا در سنین بالاتر. نیمی از افراد ۶۰ ساله این ندول‌ها را دارند. گرهک‌های در کودکان و نوجوانان شیوع کمتری دارد، اما در صورت ایجاد، احتمال بدخیمی آن‌ها بیشتر است.

علل ایجاد و عوامل خطر سرطان تیروئید

علت ایجاد سرطان تیروئید در هر بیمار به طور دقیق مشخص نیست. البته، عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا را بیشتر می‌کنند. به این موارد، «عوامل خطر» می‌گوییم. عوامل خطر سرطان تیروئید عبارتند از: جنسیت مونث، سن بین ۲۵تا ۶۵ سال، نژاد آسیایی، مواجه شدن با اشعه، سایقه گواتر، سابقه خانوادگی سرطان تیروئید، داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص، کمبود ید و اضافه وزن. در ادامه به بررسی این عوامل به طور جداگانه پرداخته‌ایم.‌

جنسیت مونث

تیروئید به هورمون‌های جنسی زنان حساسیت بیش‌تری دارد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افزایش سطح هورمون‌های استروژن در زنان ممکن است باعث افزایش خطر سرطان تیروئید شود.

سن بین ۲۵ تا ۶۵ سال

امکان ایجاد سرطان تیروئید در تمامی سنین وجود دارد. اما در سنین ۲۵ تا ۶۵ سال سرطان تیروئید بیش‌تر دیده می‌شود.

نژاد آسیایی

برخی از گروه‌های نژادی، به ویژه افراد با نژاد آسیایی، بیشتر در معرض خطر سرطان تیروئید قرار دارند.

مواجهه با اشعه

شامل سابقه رادیوتراپی خارجی سروگردن یا قفسه سینه و سابقه مواجهه با حوادث هسته‌ای مثل حادثه چرنوبیل است. سرطان ممکن است بعد از ۵ سال یا دیرتر از آن به وجود بیاید.

سابقه گواتر

سابقه گواتر (افزایش حجم تیروئید) می‌تواند با بروز سرطان تیروئید مرتبط باشد.

سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یا بیماری تیروئید

سرطان تیروئید در برخی از افراد به صورت خانوادیگی و یا ارثی دیده می‌شود.

داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص

سرطان مدولاری از جمله سرطان‌هایی است که می‌تواند به صورت ارثی رخ دهد.  اگر شما سابقه خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید دارید، آزمایش خونی وجود دارد که جهش ژنی خاصی به نام «RET» که مرتبط با این نوع بیماری است را بررسی می‌کند.

کمبود ید

کمبود ید با احتمال سرطان فولیکولار مرتبط است.

اضافه وزن یا چاقی

افرادی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند، احتمال بیش‌تری برای ابتلا به سرطان تیروئید دارند. هر چقدر شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر باشد، این احتمال هم بالاتر می‌رود. سرطان تیروئید در افراد چاق‌تر دیرتر تشخیص داده می‌شود و معمولا بیماری آن‌ها مهاجم‌تر است.

تشخیص سرطان تیروئید

اگر جهت بررسی سرطان تیروئید به پزشک متخصص ارجاع شده‌اید، احتمالا برای شما نمونه‌برداری سوزنی تیروئید انجام می‌شود. سپس این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا معلوم شود بدخیم یا خوش‌خیم است. اگر ندول سرطانی (بدخیم) باشد، پاتولوژیست نوع تومور را مشخص می‌کند. بعد از تشخیص سرطان تیروئید، برنامه درمانی شما مشخص می‌شود.

برای تعیین برنامه درمانی، ابتدا پزشک از شما شرح حال گرفته و شما را معاینه می‌کند. در صورت نیاز به جراحی، پزشک بررسی می‌کند آیا ندول تیروئید شما پرکار است یا خیر. همچنین برای تعیین برنامه درمانی، باید بیمار تحت اقدامات مرحله بندی قرار بگیرد.

مرحله بندی سرطان تیروئید

مرحله سرطان‌تیروئید، میزان پیشرفته بودن آن را نشان می‌دهد. یعنی مشخص می‌کند که بیماری تا کجا پیشرفت کرده است. تعیین مرحله (مرحله بندی) سرطان‌تیروئید، بعد از تشخیص آن انجام خواهد شد. آگاهی از مرحله سرطان به پزشک شما کمک می‌کند که بهترین گزینه درمانی را انتخاب کند. مرحله بندی سرطان‌تیروئید پاپیلاری و فولیکولار به دو فاکتور مهم بستگی دارد:

• سن بیمار در زمان تشخیص، مخصوصا اینکه کمتر یا بیشتر از ۵۵ سال سن دارند.
• میزان پخش سلول‌های سرطانی تیروئید

در مرحله بندی سرطان‌تیروئید آناپلاستیک و مدولاری، سن بیمار نقشی ندارد.

درمان سرطان تیروئید

درمان سرطان‌تیروئید بستگی به نوع و مرحله آن و چند عامل دیگر دارد. از جمله:

• سن زمان تشخیص
• سلامت کلی بیمار
• اینکه بیماری اولیه است یا عود کرده است

گزینه‌های اصلی درمان سرطان تیروئید عبارتند از:

• جراحی
• جایگزینی هورمون تیروئید بعد از جراحی
• درمان با ید رادیواکتیو
• رادیوتراپی (پرتو درمانی)
• شیمی درمانی

همچنین ممکن است در بعضی بیماران و بعضی شرایط، درمانی انجام نشود و بیمار تحت نظر قرار بگیرد.

طول عمر مبتلایان به سرطان‌تیروئید

همانطور که گفته شد، طول عمر بیماران سرطان تیروئید به طور کلی بسیار خوب است. این موضوع مخصوصا برای انواع پاپیلاری و فولیکولار صدق می‌کند. در این دو نوع، اگر بیماران دیر به پزشک مراجعه نکنند میزان زنده ماندن بیماران بعد از پنج سال نزدیک به ۱۰۰ درصد است. در مقابل طول عمر در سرطان آناپلاستیک خوب نیست، علی‌الخصوص اگر سرطان در مراحل دیر و بعد از متاستاز تشخیص داده شده باشد. طول عمر مبتلایان به سرطان مدولاری بینابین این دو حالت است.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید