سرطان تیروئید سالانه بیش از ۴ هزار نفر را در ایران مبتلا می‌کند. طول عمر این بیماران بسیار خوب است و ۹۸٪ بیماران پس از پنج سال زنده هستند. اما با وجود شهره بودن این بیماری به یک «سرطان خوب»، می‌تواند ناتوان‌کننده هم باشد. در این صفحه به رایج‌ترین سوالات شما پاسخ می‌دهیم.
سرطان تیروئید چیست؟
سرطان تیروئید یک سرطان توده‌ساز است که معمولا به صورت گرهک‌هایی در تیروئید خود را نشان می‌دهد. تیروئید در جلوی پایین حلق شما قرار دارد.
کانسر تیروئید زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سرکش تیروئید سرعت رشد بالایی پیدا می‌کنند و سیستم ایمنی بدن قادر به کنترل آنها نیست. انواع مختلفی از آن وجود دارد، اما دو نوع آن ۹۵٪ موارد را تشکیل می‌دهند: پاپیلاری و فولیکولار.
شیوع این سرطان در خانم‌ها سه برابر آقایان است و بعد از ۳۰ سالگی شایع‌تر است، هر چند می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. سرطان تیروئید در افراد مسن‌تر تهاجمی‌تر است و رفتار بدتری دارد.
انواع سرطان تیروئید
چهار نوع اصلی کنسر تیروئید وجود دارد، که از لحاظ تهاجمی بودن و بعضی ویژگی‌های دیگر با هم متفاوت هستند.
سرطان پاپیلاری تیروئید
با اختلاف زیاد شایع‌ترین نوع کانسر تیروئید است، بین ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. این کنسر، از قابل علاج ترین سرطان‌ها و بهترین نوع سرطان تیروئید است.
سرطان فولیکولار تیروئید
حدود ۱۰ تا ۱۵٪ موارد کانسر تیروئید در این دسته قرار می‌گیرند. نسبت به کانسر پاپیلاری، مهاجم‌تر است و احتمال متاستاز آن بیشتر است.
نوع نادری از کانسر فولیکولار تیروئید، سرطان سلول هرتل است که باز هم تهاجمی‌تر است.
سرطان مدولاری تیروئید
مسئول کمتر از ۳٪ موارد کانسر تیروئید است. این نوع به طور شایع به غدد لنفاوی انتشار می‌یابد.
سرطان تیروئید آناپلاستیک
این نوع سرطان رفتار بدی دارد و طول عمر بیماران مبتلا به آن زیاد نیست. این نوع می‌تواند به شیمی درمانی مقاوم شود. کمتر از ۲٪ از موارد سرطان تیروئید از این نوع هستند. کانسر آناپلاستیک تیروئید پیشرفت سریعی دارد و مهاجم‌ترین و بدترین نوع سرطان تیروئید است.
علائم سرطان تیروئید
کانسر تیروئید در بسیاری از موارد علامتی ندارد و پزشک به طور اتفاقی در معاینه بالینی یک گرهک (نُدول) در تیروئید پیدا می‌کند.
وقتی سرطان تیروئید موجب ایجاد نشانه یا علامت می‌شود، شایع‌ترین آن «تورم گردن» است. گاهی شما حتی متوجه این تورم و رشد نمی‌شوید و اطرافیان به شما می‌گویند. به طور معمول عملکرد تیروئید تغییری نمی‌کند.
سایر نشانه ها و علائم سرطان تیروئید عبارتند از:
- دشواری بلع (فرو دادن غذا)
- تنگی نفس
- ایجاد ناراحتی هنگام حرکت سروگردن
- گرفتگی و تغییرات صدا
- سرفه پایدار
درد در کانسر تیروئید بسیار ناشایع است، به جز در بعضی از موارد سرطان مدولاری تیروئید.
مهم است که بدانیم اکثریت ندول‌های تیروئید خوش‌خیم است (بیش از ۹۰٪ موارد). داشتن چنین گرهک‌هایی شایع است، مخصوصا در سنین بالاتر. نیمی از افراد ۶۰ ساله این ندول‌ها را دارند. گرهک‌های در کودکان و نوجوانان شیوع کمتری دارد، اما در صورت ایجاد، احتمال بدخیمی آنها بیشتر است.
علل ایجاد و عوامل خطر سرطان تیروئید
دقیقا مشخص نیست علت ایجاد سرطان تیروئید چیست. البته، عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا را بیشتر می‌کنند. به این موارد، «عوامل خطر» می‌گوییم.
عوامل خطر کانسر تیروئید عبارتند از:
- جنسیت مونث
- سن بین ۲۵ تا ۶۵ سال
- نژاد آسیایی
- مواجهه با اشعه: شامل سابقه رادیوتراپی خارجی سروگردن یا قفسه سینه و سابقه مواجهه با حوادث هسته‌ای مثل حادثه چرنوبیل است. سرطان ممکن است بعد از ۵ سال یا دیرتر از آن به وجود بیاید.
- سابقه گواتر (بزرگی غده تیروئید)
- سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یا بیماری تیروئید
- داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص: این جهش‌ها مخصوصا در سرطان مدولاری وجود دارد و جزء ارثی آن زیاد است. اگر شما سابقه خانوادگی کانسر مدولاری تیروئید دارید، آزمایش خونی وجود دارد که جهش ژنی خاصی (به نام RET) که مرتبط با این نوع بیماری است را بررسی می‌کند.
- کمبود ید: کمبود ید با احتمال سرطان فولیکولار مرتبط است.
- اضافه وزن یا چاقی: افراد سنگین‌تر احتمال بالاتر کانسر تیروئید دارند. هر چقدر BMI بالاتر باشد، این احتمال هم بالاتر می‌رود. سرطان تیروئید در افراد چاق‌تر دیرتر تشخیص داده می‌شود و معمولا بیماری آنها مهاجم‌تر است.
تشخیص سرطان تیروئید
اگر جهت بررسی کنسر تیروئید به پزشک متخصص ارجاع شده‌اید، احتمالا برای شما نمونه‌برداری سوزنی تیروئید انجام می‌شود. سپس این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا معلوم شود بدخیم یا خوش‌خیم است. اگر ندول سرطانی (بدخیم) باشد، پاتولوژیست نوع تومور را مشخص می‌کند. بعد از تشخیص سرطان تیروئید، برنامه درمانی شما ریخته می‌شود.
برای تعیین برنامه درمانی، ابتدا پزشک از شما شرح حال گرفته و شما را معاینه می‌کند. در صورت نیاز به جراحی، پزشک بررسی می‌کند آیا ندول تیروئید شما «داغ» است یا خیر (یعنی فعالیت بیش از حد دارد یا نه). همچنین برای تعیین برنامه درمانی، باید بیمار تحت اقدامات مرحله بندی قرار بگیرد.
مرحله بندی سرطان تیروئید
مرحله یا استیج کانسر تیروئید، میزان پیشرفته بودن آن را نشان می‌دهد. یعنی مشخص می‌کند که بیماری تا کجا پیشرفته کرده است. تعیین مرحله (مرحله بندی) کانسر تیروئید، بعد از تشخیص آن انجام خواهد شد. آگاهی از مرحله سرطان به پزشک شما کمک می‌کند که بهترین گزینه درمانی را انتخاب کند.
مرحله بندی کانسر تیروئید پاپیلاری و فولیکولار به دو فاکتور مهم بستگی دارد:
- سن بیمار در زمان تشخیص، مخصوصا اینکه کمتر یا بیشتر از ۵۵ سال سن دارند.
- میزان پخش سلول‌های سرطانی تیروئید
در مرحله بندی کنسر تیروئید آناپلاستیک و مدولاری، سن بیمار نقشی ندارد.
درمان سرطان تیروئید
درمان سرطان تیروئید بستگی به نوع و مرحله آن و چند عامل دیگر دارد:
- سن زمان تشخیص
- سلامت کلی بیمار
- اینکه بیماری اولیه است یا عود کرده است
گزینه‌های اصلی درمان سرطان تیروئید عبارتند از:
- جراحی
- جایگزینی هورمون تیروئید بعد از جراحی
- درمان با ید رادیواکتیو
- رادیوتراپی (پرتو درمانی)
- شیمی درمانی
همچنین ممکن است در بعضی بیماران و بعضی شرایط، درمانی انجام نشود و بیمار تحت نظر قرار بگیرد.
طول عمر مبتلایان به سرطان تیروئید
همانطور که گفته شد، طول عمر بیماران سرطان تیروئید به طور کلی بسیار خوب است. این موضوع مخصوصا برای انواع پاپیلاری و فولیکولار صدق می‌کند. در این دو نوع، اگر بیماران دیر مراجعه نکنند میزان زنده ماندن بیماران بعد از پنج سال نزدیک به ۱۰۰ درصد است.
در مقابل طول عمر در سرطان آناپلاستیک خوب نیست، علی الخصوص اگر سرطان در مراحل دیر و بعد از پخش دوردست تشخیص داده شده باشد.
طول عمر مبتلایان به سرطان مدولری بینابین این دو حالت است.
