سرطان تیروئید سالانه بیش از ۴ هزار نفر را در ایران مبتلا می‌کند. طول عمر این بیماران بسیار خوب است و ۹۸٪ بیماران پس از پنج سال زنده هستند. با وجود این که سرطان‌تیروئید به سرطان خوب مشهور است، می‌تواند ناتوان کننده هم باشد. در این صفحه به رایج‌ترین سوالات شما در مورد سرطان‌تیروئید پاسخ می‌دهیم.

سرطان تیروئید چیست؟

تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در قاعده گردن و درست جلوی حلق قرار دارد. سرطان‌تیروئید یک سرطان توده‌ساز است که معمولا به صورت گره‌هایی در تیروئید خود را نشان می‌دهد. سرطان‌تیروئید زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های تیروئید سرعت رشد بالایی پیدا می‌کنند و سیستم ایمنی بدن قادر به کنترل آن‌ها نیست. انواع مختلفی از سرطان‌تیروئید وجود دارد، اما دو نوع آن ۹۵٪ موارد را تشکیل می‌دهند: پاپیلاری و فولیکولار.

سرطان تیروئید در ابتدا ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. اما هنگام رشد، می‌تواند نشانه‌هایی مانند تورم در گردن، تغییرات صدا و دشواری در بلعیدن ایجاد کند. شیوع این سرطان در خانم‌ها سه برابر آقایان است و بعد از ۳۰ سالگی شایع‌تر است، هر چند می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. سرطان‌تیروئید در افراد مسن‌تر تهاجمی‌تر است و رفتار بدتری دارد.

تومور می‌تواند رشد کند و به بافت مجاور حمله کند و به غدد لنفاوی گردن گسترش یابد (متاستاز لنفاوی). گاهی اوقات سلول‌های سرطانی می‌توانند فراتر از گردن به ریه‌ها، استخوان‌ها و سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند.

شایع‌ترین علامت اولیه سرطان تیروئید

شایع‌ترین علامت اولیه سرطان تیروئید، تورم یا توده در گردن است. در حالی که در حالت عادی غده تیروئید معمولاً قابل لمس نیست، با افزایش اندازه‌ی توده و تورم، می‌تواند توسط خود فرد قابل لمس باشد. البته از هر ۲۰ توده‌ی گردن تنها یک مورد آن سرطانی است. همچنین ممکن است سرطان تیروئید علامت دیگری نداشته باشد. بنابراین اگر شما متوجه توده یا تورمی در گردن خود شدید، مخصوصا اگر در حال رشد باشد، باید به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های بیشتر از نظر احتمال سرطان تیروئید یا سایر بیماری‌ها را انجام دهد.

علائم سرطان تیروئید

از آنجا که سرطان تیروئید به آرامی گسترش می‌یابد، افراد در مراحل اولیه‌ی بیماری معمولاً هیچ علامتی ندارند. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام این بیماری متداول نیست. هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، معمولاً شامل یک توده‌ی بدون درد در جلوی گردن یا گلوی فرد است. این توده با توده‌ی سرطانی سلول‌هایی که در داخل تیروئید در حال رشد است، مطابقت دارد.

با پیشرفت سرطان تیروئید، ممکن است فرد علائم و یا تغییراتی را در بدن مشاهده کند. علائم یا نشانه‌های مشاهده شده از فردی به فرد دیگر متفاوت است و بروز این علائم در همه‌ی افراد مشابه نیست. از طرفی، وجود یک یا چند مورد از این علائم به معنای وجود قطعی سرطان تیروئید نیست. علائم سرطان تیروئید شامل موارد زیر است:

• وجود توده‌ی بدون درد در جلوی گردن که گاهی به سرعت رشد می‌کند،
• گرفتگی بی‌دلیل صدا یا تغییراتی در صدا که بهبود نیابد،
• تورم بدون درد در گردن
• غدد لنفاوی متورم در گردن
• مشکلات در بلع
• احساس خفگی
• مشکلات تنفسی
• خستگی
• درد در گلو یا گردن که گاهی تا گوش‌ها ادامه یابد.
• سرفه‌ی ممتد که در اثر سرماخوردگی ایجاد نشود.

علائمی که به آنها اشاره شد، ممکن است در اثر سرطان تیروئید و یا سایر سرطان‌های ناحیه‌ی گردن و یا دیگر مشکلات تیروئید، مانند گواتر و یا حتی مربوط به عفونتی باشد که ربطی به تیروئید نداشته باشد. در هر صورت، اگر این سرطان زود تشخیص داده شود، اغلب بطورکامل قابل درمان است.

اگر یک یا چند مورد از علائم بالا را دارید، نگران نباشید و آرامش خود را حفظ کنید. چون توده‌های تیروئید شایع و معمولاً خوش‌خیم هستند. ولی بهتر است جهت پیگیری و تشخیص مشکلتان با پزشک متخصص در این زمینه مشورت نمائید.

سرطان تیروئید بدخیم

تعریف «بدخیمی و خوش‌خیمی» در علم پزشکی با تعریف غیراختصاصی آن که در صحبت‌های روزمره استفاده می‌شود متفاوت است. در پزشکی، «بدخیمی» مترادف با سرطان است و بنابراین همه سرطان‌ها بدخیم هستند. اما در تعریف غیراختصاصی روزمره، سرطان بدخیم به مواردی گفته می‌شود که شانس کمی برای بهبودی کامل وجود دارد.

علائم سرطان تیروئید بدخیم

همه انواع سرطان خطرناک هستند و جای نگرانی جدی دارند. با این حال، غدد سرطانی خوش‌خیم را می‌توان به کمک روش‌های درمانی مختلف نظیر جراحی و شیمی‌درمانی شکست داد. این در حالیست که غدد سرطانی بدخیم به راحتی بیمار را رها نمی‌کنند و بسیار سخت ریشه‌کن می­شوند  و منجر به ایجاد نگرانی برای بیماران شود.

با این حال، خبرهای خوبی هم وجود دارد. در مورد تیروئید، اغلب کیس‌های مشکوک به سرطان قابل درمان هستند و درصد بسیار کمی از سرطان­های تیروئید بدخیم هستند. اگر بخواهیم به داده‌های آماری استناد کنیم، حدود 5 تا 10 درصد سرطان‌های تیروئید بدخیم هستند؛ بنابراین در این مورد چندان جای نگرانی وجود دارد.

به طور مشخص نمی‌توان علائم مجزایی برای سرطان تیروئید بدخیم معرفی نمود. ادامه درمان و پیگیری‌های بعدی می‌تواند نوع سرطان را از نظر خوش‌خیم یا بدخیم بودن تعیین کند؛ اما با نشانه‌های اولیه، قابلیت تشخیص سرطان تیروئید بدخیم وجود ندارد.

علائم سرطان تیروئید در زنان

علائم سرطان تیروئید بین زنان و مردان مشترک هستند. این علائم مشترک، احتمال دارد نشانه سرطان یا ایرادات دیگری در بدن شما باشند. مشاهده یک یا تعدادی از این علائم، صرفا یک زنگ خطر محسوب می­شود. نهایتا آنچه تعیین­کننده ابتلای شما به این بیماری است، انجام آزمایشات مربوط به هورمون­های تیروئیدی خواهد بود.

به هر حال، علائم زیر را می­توان از مهم­ترین نشانه­های احتمالی سرطان تیروئید در نظر گرفت:

• خستگی بیش از حد و مزمن
• تورم ناحیه گردن به عنوان نشانه اصلی بروز ایراد در عملکرد تیروئید
• درد در ناحیه جلویی گردن
• سرفه ممتد و طولانی مدت
• تغییرات در حنجره و دشواری در تکلم
• ایجاد تغییرات غیرطبیعی در رشد ناخن و ریزش مو
• دشواری در تنفس که ناشی از گرفتگی گلو (در نظر بگیرید که اغلب مشکلات تنفسی به ریه ارتباط دارند.)
• مشکل در بلع غذا

علائم سرطان تیروئید کم کار

کم­کاری تیروئید، یکی دیگر از اختلالات تیروئید است که علائم نسبتا متفاوتی با سرطان تیروئید دارد. همانطور که از نام این بیماری پیداست، زمانی ایجاد می شود که ترشح هورمون­های تیروئیدی کمتر از مقدار معمول باشد. نشانه­های کم­کاری تیروئید را می­توان در بسیاری از ارگان­های بدن مشاهده نمود. برخی از این علائم عبارت­اند از:

• کاهش تمرکز و ضعف حافظه
• تضعیف دامنه شنوایی گوش
• کم­اشتهایی و در عین حال، افزایش وزن
• احساس سرما و خستگی همیشگی
• ریزش مو
• مشکلات حنجره (دشواری تکلم و بلع غذا)
• کاهش ضربان قلب
• مشکلات گوارشی و یبوست
• احساس گزگز در پوست

البته باید به این موضوع توجه داشته باشید که تمام این عوامل، ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشند. مثلا تنگی نفس یا ریزش مو می­تواند نشانه طیف گسترده­ای از کاستی­ها و اختلالات در بدن باشد و الزاما، نشانه بیماری تیروئید نخواهند بود. با این وجود، اگر تعدادی از این علائم را به طور همزمان دارید، توصیه می‌شود به متخصص مراجعه کرده و جهت اطمینان، اقدام به آزمایش هورمون­های تیروئید بفرمایید.

تشخیص سرطان تیروئید با سونوگرافی

روش­های مختلفی برای تشخیص سرطان تیروئید وجود دارد که یکی از موثرترین آ‌ن‌ها، به کمک سونوگرافی انجام می­شود. از آنجا که بافت سرطانی در تیروئید فرم متفاوتی نسبت به غده تیروئید دارد، سونوگرافی می­تواند آن را تشخیص داده و بخش جامد یا کیست­های پر از مایع را به سرعت تشخیص دهد.

مزیت استفاده از سونوگرافی این است که هیچ نوع درد خاصی ندارد و حتی نیازی به گرفتن نمونه خون هم نیست. پس اگر نگران ابتلای خود به سرطان تیروئید هستید، سونوگرافی می­تواند یک روش تشخیصی مناسب برای شما باشد.

 تشخیص سرطان تیروئید در منزل؛ خودتان را معاینه کنید!

ایده‌ی هوشمندانه این است که سعی کنید از چگونگی طبیعی بودن احساس گردن خود مطلع شوید و بطور منظم ناحیه‌ی گردن خود را جهت وجود هرگونه علائم غیرطبیعی بررسی کنید. برای بررسی وجود توده‌ی تیروئید بهتر است این راهکار را انجام دهید:

• در مقابل آینه قرار بگیرید
• صاف بنشینید یا بایستید.
• مطمئن شوید که ماهیچه‌های گردن شما شُل شده است.
• سَرتان را به سمت عقب بچرخانید و آب دهان خود را قورت دهید.
• در حین انجام این کار، ناحیه‌ی اطراف غده‌ی تیروئید را مشاهده کرده و لمس نمائید تا از وجود توده یا هرگونه علائم عدم تقارن در این ناحیه اطمینان حاصل کنید.

معاینه‌ی ناحیه‌ی گردن، توسط خود فرد و همچنین غربالگری منظم توسط پزشک یا کادر درمان کمک شایانی به بررسی سریع‌‌تر این بیماری خواهد نمود.

مجدد خاطر نشان می‌گردد که لزوماً وجود هر توده‌ای در گردن نشانه‌ی سرطان تیروئید نیست. اکثر غدد تیروئید خوش‌خیم و کمتر از ۵٪ آنها سرطانی هستند. با این وجود، هرگز توده‌های نزدیک غده تروئید را نادیده نگیرید و سریع پیگیری نمائید. مشاوره با پزشکان متخصص و خبره در تشخیص زودهنگام و بررسی سرطانی بودن توده و در صورت لزوم روند درمانی بسیار موثر است.

علائم سرطان تیروئید متاستاتیک

هنگامی که سرطان تیروئید به ناحیه‌ی دیگری از بدن گسترش یابد (متاستاز رخ دهد) که می‌تواند منجر به نارسایی در برخی اندام‌ها شود و علائم دیگری را ایجاد کند، از جمله:

• درد
• تورم
• حالت تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• کاهش بدون دلیل وزن

سرطان تیروئید بیشتر به ریه‌ها، کبد و استخوان‌ها سرایت می‌کند.

انواع سرطان تیروئید

سرطان‌تیروئید چهار نوع اصلی دارد که از لحاظ تهاجمی بودن و بعضی ویژگی‌های دیگر با هم متفاوت هستند که عبارتند از: سرطان پاپیلاری، سرطان فولیکولار ، سرطان مدولاری و سرطان‌ آناپلاستیک. در ادامه به بررسی انواع سرطان‌تیروئید پرداخته‌ایم.

سرطان پاپیلاری تیروئید

با اختلاف زیاد شایع‌ترین نوع سرطان‌تیروئید، سرطان پاپیلاری Papillary  است،  بین ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. این سرطان، از قابل علاج‌ترین سرطان‌ها و بهترین نوع سرطان‌تیروئید است.

سرطان فولیکولار تیروئید

حدود ۱۰ تا ۱۵٪ موارد سرطان‌تیروئید در دسته سرطان فولیکولار Follicular  قرار می‌گیرند. نسبت به نوع پاپیلاری، مهاجم‌تر است و احتمال متاستاز آن بیشتر است. نوع نادری از سرطان فولیکولار تیروئید، سرطان سلول هرتل است که باز هم تهاجمی‌تر است.

سرطان مدولاری تیروئید

سرطان مدولاری Medullary  مسئول کمتر از ۳٪ موارد سرطان‌های تیروئید است. این نوع به طور شایع به غدد لنفاوی انتشار می‌یابد.

سرطان تیروئید آناپلاستیک

سرطان آناپلاستیکAnaplastic  رفتار بدی دارد و طول عمر بیماران مبتلا به آن زیاد نیست. این نوع از سرطان تیروئید می‌تواند به شیمی درمانی مقاوم شود. کمتر از ۲٪ از موارد سرطان تیروئید از این نوع هستند. سرطان آناپلاستیک تیروئید پیشرفت سریعی دارد و مهاجم‌ترین و بدترین نوع سرطان‌تیروئید است.

علل ایجاد و عوامل خطر سرطان تیروئید

علت ایجاد سرطان تیروئید در هر بیمار به طور دقیق مشخص نیست. البته، عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا را بیشتر می‌کنند. به این موارد، «عوامل خطر» می‌گوییم. عوامل خطر سرطان تیروئید عبارتند از: جنسیت مونث، سن بین ۲۵تا ۶۵ سال، نژاد آسیایی، مواجه شدن با اشعه، سایقه گواتر، سابقه خانوادگی سرطان تیروئید، داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص، کمبود ید و اضافه وزن. در ادامه به بررسی این عوامل به طور جداگانه پرداخته‌ایم.‌

جنسیت مونث

تیروئید به هورمون‌های جنسی زنان حساسیت بیش‌تری دارد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افزایش سطح هورمون‌های استروژن در زنان ممکن است باعث افزایش خطر سرطان تیروئید شود.

سن بین ۲۵ تا ۶۵ سال

امکان ایجاد سرطان تیروئید در تمامی سنین وجود دارد. اما در سنین ۲۵ تا ۶۵ سال سرطان تیروئید بیش‌تر دیده می‌شود.

نژاد آسیایی

برخی از گروه‌های نژادی، به ویژه افراد با نژاد آسیایی، بیشتر در معرض خطر سرطان تیروئید قرار دارند.

مواجهه با اشعه

شامل سابقه رادیوتراپی خارجی سروگردن یا قفسه سینه و سابقه مواجهه با حوادث هسته‌ای مثل حادثه چرنوبیل است. سرطان ممکن است بعد از ۵ سال یا دیرتر از آن به وجود بیاید.

سابقه گواتر

سابقه گواتر (افزایش حجم تیروئید) می‌تواند با بروز سرطان تیروئید مرتبط باشد.

سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یا بیماری تیروئید

سرطان تیروئید در برخی از افراد به صورت خانوادیگی و یا ارثی دیده می‌شود.

داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص

سرطان مدولاری از جمله سرطان‌هایی است که می‌تواند به صورت ارثی رخ دهد.  اگر شما سابقه خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید دارید، آزمایش خونی وجود دارد که جهش ژنی خاصی به نام «RET» که مرتبط با این نوع بیماری است را بررسی می‌کند.

کمبود ید

کمبود ید با احتمال سرطان فولیکولار مرتبط است.

اضافه وزن یا چاقی

افرادی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند، احتمال بیش‌تری برای ابتلا به سرطان تیروئید دارند. هر چقدر شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر باشد، این احتمال هم بالاتر می‌رود. سرطان تیروئید در افراد چاق‌تر دیرتر تشخیص داده می‌شود و معمولا بیماری آن‌ها مهاجم‌تر است.

نشانه‌های سرطان تیروئید

سرطان‌های تیروئید اغلب با معاینه‌ی معمول گردن توسط پزشک یا بطور ناخواسته با استفاده از سونوگرافی یا سایر اسکن‌های تصویربرداری که به دلایل دیگری در فرد انجام شده است، تشخیص داده می‌شوند. آزمایشاتی که تیروئید، گردن و خون را بررسی می‌کنند، برای تشخیص سرطان تیروئید بکار می‌رود.

تعریف: علامت یک بیماری چیزی است که بیمار احساس می‌کند. نشانه یک بیماری چیزی است که در معاینه یا آزمایش‌ها مشخص می‌شود.

هنگام ارزیابی علائم سرطان تیروئید در فرد، پزشک معمولاً گلوی بیمار را برای بررسی وجود توده یا ندول بررسی کرده و احتمالاً سی تی اسکن، سونوگرافی، MRI یا آزمایش خون را درخواست می‌کند. در صورت مشکوک بودن به سرطان بر اساس وجود هرگونه نشانه‌های غیرمعمول، پزشک ممکن است با استفاده از بیوپسی، نمونه‌برداری از بافت تیروئید انجام دهد تا با بررسی پزشک پاتولوژیست وجود هرگونه سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرد.

تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید در ارائه‌ی نتیجه‌ی درمانی بهتر برای بیمار بسیار مهم است. با این وجود، برخی از بیماران که در سنین جوانی سرطان تیروئید در آنها تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گرفته‌اند، ممکن است در طولانی مدت و در مراحل بعدی زندگی خطراتی از قبیل عود کردن مجدد بیماری در آنها مشاهده شود.

مورد دیگر، ندول‌های تیروئیدی است که بسیار شایع هستند، اما در اغلب موارد خوش‌خیم بوده و خطری ندارند. بیشتر ندول‌های تیروئید، علائم یا نشانه‌هایی ندارند. اما گاهی‌اوقات برخی ندول‌ها آنقدر بزرگ می‌شوند که توسط فرد احساس شده و به صورت متورم در پایین گردن مشاهده می‌شود. ندول‌ها می‌توانند آنقدر بزرگ شوند که منجر به دشواری در بلع و تنفس گردند. تعیین ندول‌ بدخیم تیروئید به تنهایی توسط خود فرد امکانپذیر نیست. اغلب این ندول‌ها به آرامی رشد می‌کنند.

مرحله بندی سرطان تیروئید

مرحله سرطان‌تیروئید، میزان پیشرفته بودن آن را نشان می‌دهد. یعنی مشخص می‌کند که بیماری تا کجا پیشرفت کرده است. تعیین مرحله (مرحله بندی) سرطان‌تیروئید، بعد از تشخیص آن انجام خواهد شد. آگاهی از مرحله سرطان به پزشک شما کمک می‌کند که بهترین گزینه درمانی را انتخاب کند. مرحله بندی سرطان‌تیروئید پاپیلاری و فولیکولار به دو فاکتور مهم بستگی دارد:

• سن بیمار در زمان تشخیص، مخصوصا اینکه کمتر یا بیشتر از ۵۵ سال سن دارند.
• میزان پخش سلول‌های سرطانی تیروئید

در مرحله بندی سرطان‌تیروئید آناپلاستیک و مدولاری، سن بیمار نقشی ندارد.

درمان سرطان تیروئید

درمان سرطان‌تیروئید بستگی به نوع و مرحله آن و چند عامل دیگر دارد. از جمله:

• سن زمان تشخیص
• سلامت کلی بیمار
• اینکه بیماری اولیه است یا عود کرده است

گزینه‌های اصلی درمان سرطان تیروئید عبارتند از:

• جراحی
• جایگزینی هورمون تیروئید بعد از جراحی
• درمان با ید رادیواکتیو
• رادیوتراپی (پرتو درمانی)
• شیمی درمانی

همچنین ممکن است در بعضی بیماران و بعضی شرایط، درمانی انجام نشود و بیمار تحت نظر قرار بگیرد.

چگونه از سرطان تیروئید پیشگیری کنیم؟

مسلما هیچکس دلش نمی­خواهد به سرطان تیروئید یا هر نوع سرطان دیگری مبتلا شود. راه­های پیشگیری از سرطان تیروئید، مواردی هستند که به شما کمک می­کنند تا حد ممکن خودتان را از این بیماری دور نگه دارید. برخی از موثرترین راه­های پیشگیری از سرطان تیروئید عبارت­اند از:

• پرهیز از عادت ­های پرخطر نظیر استعمال دخانیات
• کنترل وزن و کاهش مصرف غذاهای چرب و فست­فودها
• کنترل مصرف سویا و پرهیز از افراط در مصرف این ماده غذایی
• مصرف مکمل ­های تقویتی کبد نظیر قرص سلنیوم و پتاسیم یدید یا نمک ­های یددار
• مراجعه مرتب به پزشک متخصص غدد
• انجام چکاپ ­های دوره­ای سه ساله برای افراد زیر 40 سال و چکاپ­ های سالانه برای افراد بالای 40 سال
• بررسی چشمی ناحیه گردن برای اطمینان از نبود نشانه ­های ظاهری غیرعادی
• قرار نگرفتن در معرض امواج پرقدرت نظیر اشعه ایکس

طول عمر مبتلایان به سرطان‌تیروئید

همانطور که گفته شد، طول عمر بیماران سرطان تیروئید به طور کلی بسیار خوب است. این موضوع مخصوصا برای انواع پاپیلاری و فولیکولار صدق می‌کند. در این دو نوع، اگر بیماران دیر به پزشک مراجعه نکنند میزان زنده ماندن بیماران بعد از پنج سال نزدیک به ۱۰۰ درصد است. در مقابل طول عمر در سرطان آناپلاستیک خوب نیست، علی‌الخصوص اگر سرطان در مراحل دیر و بعد از متاستاز تشخیص داده شده باشد. طول عمر مبتلایان به سرطان مدولاری بینابین این دو حالت است.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید