سرطان طحال به علت رشد غیر طبیعی سلول‌های طحال به وجود می‌آید. برای درک بهتر این سرطان، آشنایی با ساختار و عملکرد طحال بسیار مهم است.

طحال در سمت چپ شکم قرار دارد و در افراد بالغ سالم حدود 200 گرم وزن دارد. طحال را می‌توان به عنوان دو عضو در یک جسم در نظر گرفت. چرا که هم خون را فیلتر می‌کند و سلول‌های غیرطبیعی (مانند گلبول‌های قرمز قدیمی و معیوب) را از بین می‌برد و هم اجزای سیستم ایمنی (از جمله آنتی‌بادی‌ها و لنفوسیت‌ها) را برای مبارزه با بیماری‌ها ایجاد می‌کند.

از آنجایی که طحال در بسیاری از عملکردهای بدن نقش دارد، در برابر طیف وسیعی از اختلالات آسیب پذیر است. با این حال، بدن انسان می‌تواند به خوبی بدون طحال به زندگی ادامه دهد. بنابراین برداشتن طحال آسیب دیده یا بیمار با جراحی بدون ایجاد آسیب جدی، برای فرد امکان پذیر است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره سرطان طحال، در ابتدا به بررسی ساختار طحال می پردازیم.

ساختار طحال چگونه است ؟

بدنه طحال قرمز و خمیری شکل به نظر می‌رسد که توسط یک کپسول سخت احاطه شده است. بخش قرمز خمیری شکل (پالپ قرمز)، متشکل از عروق خونی (سینوزوئیدهای طحال) است که با بافت همبند (طناب طحال) در هم تنیده شده است. این قسمت خون را فیلتر می‌کند و سلول‌های قدیمی و معیوب را از بین می‌برد. قسمت خمیری شکل سفیدی (پالپ سفید) در بخش قرمز رنگ قرار دارد که از توده‌های کوچکی از بافت لنفاوی تشکیل شده است.

آنتی بادی‌ها در داخل پالپ سفید ساخته می‌شوند. همانند سایر اندام‌های سیستم لنفاوی، سلول‌های ایمنی خاص (لنفوسیت‌های B و لنفوسیت‌های T) و سلول‌های خونی در داخل طحال ساخته یا بالغ می‌شوند. خون از طریق شریان طحال وارد طحال می‌شود که به شاخه‌های ریز زیادی تقسیم می‌شود. هر شاخه در توده‌ای از لنفوسیت‌ها محصور شده است،  و در نتیجه هر قطره خون در هنگام ورود به طحال فیلتر می‌شود.

کاربرد طحال چیست؟

طحال شما خون را ذخیره می‌کند و با حذف ضایعات سلولی و خلاص شدن از شر سلول‌های خونی قدیمی یا آسیب دیده، خون را فیلتر می‌کند. گلبول‌های سفید، آنتی بادی‌هایی تولید می کند که به شما در مبارزه با عفونت کمک می‌کند و سطح مایعات را در بدن شما حفظ می‌کند.

اختلالات طحال

برخی از اختلالاتی که می‌توانند طحال را تحت تاثیر قرار دهند، عبارتند از:

اسپلنومِگالی (بزرگی طحال)

انواع اختلالات می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند و وزن آن را تا به دو کیلوگرم و حتی بیشتر برسانند. هر شرایطی که باعث تجزیه سریع سلول‌های خونی شود، مانند کم خونی‌های همولیتیک، می‌تواند فشار زیادی بر طحال وارد کند و باعث بزرگ شدن آن شود. سایر علل اسپلنومگالی عبارتند از: عفونت‌ها، بیماری کبد و برخی سرطان‌ها (مانند بیماری هوچکین، لوسمی و لنفوم).

پرکاری طحال

دو ویژگی بارز پرکاری طحال عبارتند از: اسپلنومگالی و کمبود یک یا چند جزء خون. طحال بزرگ  گاهی بیش از حد فعال است و باعث نابودی بیش از حد سلول‌های خونی می‌شود. علائم پرکاری طحال بستگی به این دارد که کدام جزء خونی وجود ندارد. به عنوان مثال، در صورت داشتن کمبود گلبول قرمز، کم خونی (با علائمی از جمله خستگی و رنگ پریدگی) ایجاد می‌شود.

سرطان طحال چیست؟

سرطان طحال، سرطانی است که در طحال ایجاد می‌شود. طحال در سمت چپ بالای شکم شما قرار دارد. سرطان طحال اغلب اولیه یا ثانویه است. اگر سرطان طحال اولیه باشد، از طحال شروع می‌شود. و اگر ثانویه باشد، در عضو دیگری شروع شده و بعد به طحال سرایت کرده است.

اغلب اوقات، سرطان طحال ممکن است یک لنفوم باشد، که نوعی سرطان است که سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین سرطان خون نیز می‌تواند طحال شما را تحت تاثیر قرار دهد. سرطان طحال اغلب در افراد مسن‌تر بیشتر دیده می‌شود.

سرطان طحال از کجا شروع می‌شود؟

سرطان‌های طحال معمولاً ثانویه هستند، به این معنی که ابتدا در جای دیگری شکل می‌گیرند و سپس به طحال پخش می‌شوند. شایع‌ترین علل سرطان طحال شامل لنفوم‌ها و لوسمی‌ها است. در برخی موارد، سرطان‌های دیگر مانند سرطان پستان، ریه، معده، پانکراس، کبد و روده، منبع بدخیمی هستند.

نوعی سرطان در طحال تشکیل می‌شود که به آن لنفوم ناحیه حاشیه‌ای طحالی (SMZL) می‌گویند. این سرطان نادر است و تنها حدود دو درصد از کل لنفوم‌ها را شامل می‌شود.

عوامل خطر برای لنفوم شامل: سن بالا، کاهش ایمنی سیستمی و عفونت‌های ویروسی هستند. عوامل خطر لوسمی  شامل استفاده از تنباکو، تماس با مواد شیمیایی خطرناک، درمان‌های گذشته سرطان و سابقه خانوادگی از بیماری هستند.

انواع سرطان طحال

سرطان طحال را می‌توان به عنوان «درجه پایین» یا «درجه بالا» تقسیم کرد. لنفوم‌های با درجه پایین معمولاً به کندی رشد می‌کنند. لنفوم‌های درجه بالا معمولاً سریع‌تر رشد می‌کنند. لنفوم ناحیه حاشیه‌ای طحال (SMZL) یک لنفوم با درجه پایین است و به طور معمول به کندی ایجاد می‌شود، اما گاهی اوقات می‌تواند به لنفوم با درجه بالا تبدیل شود.

دانستن مرحله و درجه لنفوم به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسب را برای شما برنامه ریزی کند.

علت سرطان طحال چیست؟

سرطان طحال معمولاً در اثر لنفوم و لوسمی ایجاد می شود. سایر سرطان ها مانند ملانوما و کارسینوما می توانند به طحال سرایت کنند.

عللی که منجر به سرطان طحال می‌شوند، عبارتند از:

• شرایطی که بر سیستم فرد تأثیر می‌گذارد، مانند HIV
• عفونت، مانند ویروس اپشتین بار (EBV) یا هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
• سیگار کشیدن
• سابقه همین بیماری
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند بنزن
• برخی اختلالات ژنتیکی
• سابقه شیمی درمانی یا پرتودرمانی

چگونه می‌‌توان از سرطان طحال پیشگیری کرد؟

هیچ راهی برای پیشگیری کامل از سرطان طحال وجود ندارد. اما شما می‌توانید از عوامل خطر دوری کنید. می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• برخی از ویروس‌ها ممکن است باعث ایجاد انواع خاصی از سرطان شوند. از فعالیت‌هایی که شما را در معرض خطر قرار می‌دهد دوری کنید، مانند: داشتن رابطه جنسی محافظت نشده یا استفاده از سوزن مشترک. همچنین درمان سریع عفونت‌ها می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا به سرطانی که طحال شما را درگیر کند کمک نماید.
• سعی کنید از مواد شیمیایی مضر دوری کنید. مخصوصا سعی کنید از بنزن پرهیز کنید؛ از بنزن معمولا در ساخت پلاستیک، لوبریکان‌ها، لاستیک، رنگ، مواد شوینده، داروها و آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. همچنین در بنزین و دود سیگار یافت می‌شود
• برخی از مطالعات نشان داده‌اند که حفظ طبیعی وزن و داشتن رژیم غذایی سالم می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. سعی کنید میوه‌ها و سبزیجات زیادی بخورید و روزانه ورزش کنید.

غربالگری سرطان طحال

غربالگری سرطان طحال به معنای فرایند تشخیص زودرس سرطان طحال قبل از ظهور علائم است. این فرآیند شامل انجام آزمایش‌ها و اقدامات تصویربرداری است که به یافتن نشانه‌های   سرطان طحال کمک می‌کند و ممکن است در صورت لزوم، اقدامات تشخیصی بیشتری را شامل شود.

برخی از روش‌های غربالگری سرطان طحال، عبارتند از:

آزمایش خون

آزمایش خون می‌تواند شاخص‌هایی از وضعیت طحال و نشانگرهای احتمالی سرطان ارائه دهد. این آزمایش شامل آزمایش‌های کامل خون، تست عملکرد کبد و آزمایش‌های تشخیصی مخصوص است.

سونوگرافی

این روش تصویربرداری مبتنی بر امواج صوتی است که تصاویر دقیقی از طحال را فراهم می‌کند و ممکن است نشانه‌های احتمالی سرطان را نشان دهد.

درباره سونوگرافی بیشتر بخوانید …

ام آر آی و سی تی اسکن

این روش‌ها به وسیله‌ی ایجاد تصاویر دقیقی از داخل طحال و ناحیه اطراف آن، ممکن است برای شناسایی نشانه‌های سرطان طحال مورد استفاده قرار گیرند.

مهم است بدانید که غربالگری سرطان طحال برای افرادی که علائم مشکوک ندارند، معمولاً توصیه نمی‌شود و تصمیم در مورد ضرورت غربالگری باید توسط پزشک معالج انجام شود.

همچنین درباره ام آر آی و سی تی اسکن بیشتر بخوانید ….

علائم سرطان طحال چیست؟

سرطانی که در طحال شروع می‌شود یا به طحال گسترش می‌یابد، می‌تواند باعث ایجاد علائمی شود. ما در این قسمت به بررسی علائم سرطان طحال پرداخته‌ایم. این علائم عبارتند از:

• احساس درد در سمت چپ بالای شکم
• ایجاد عفونت‌های مکرر
• خونریزی راحت
• کم خونی (گلبول های قرمز کم)
• احساس خستگی

سایر علائم سرطان که طحال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بزرگ شدن غدد لنفاوی
• تب
• تعریق یا لرز
• کاهش وزن
• متورم شدن شکم
• درد یا فشار قفسه سینه
• سرفه یا تنگی نفس

سرطان طحال چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص سرطان طحال، پزشکان از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌کنند. برداشتن و آزمایش یک نمونه از بافت طحال با جراحی، اصلی‌ترین و تهاجمی‌ترین روش تشخیصی است. سایر روش های تشخیصی، عبارتند از:

• بررسی تاریخچه و شرح حال پزشکی بیمار
• آزمایش خون
• تصویربرداری با سی‌تی اسکن یا سونوگرافی
• تجزیه و تحلیل مغز استخوان

همچنین پزشک در ادامه روند تشخیصی سابقه کامل بیماری هپاتیت مزمن B یا C، بیماری خودایمنی، درمان با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و علائم بزرگ شدن طحال را بررسی می‌کند.

سرطان طحال چگونه درمان می‌شود؟

اگر پزشک شما سرطان طحال را تشخیص دهد احتمالاً به عنوان بخشی از درمان خود نیاز به برداشتن طحال دارید. دو نوع جراحی طحال وجود دارد. در ادامه به بررسی انواع جراحی طحال پرداخته‌ایم.

لاپاراسکوپی

با این عمل، جراح شما چهار برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند و از این برش‌ها ابزارهای جراحی و دوربین‌های فیلمبرداری کوچک را وارد بدن می‌کند. به علت آن که برش‌ها در جراحی لاپاروسکوپی طحال کوچک‌تر است، بهبودی بعد از عمل با روش لاپاراسکوپی راحت‌تر است.

جراحی باز

در طی این روش جراح یک برش بزرگ‌ در وسط شکم ایجاد می‌کند و طحال شما را خارج می‌کند.

علاوه بر جراحی، می‌توان سرطان طحال را با روش‌های زیر درمان کرد:

• شیمی درمانی
• پرتو درمانی
• داروهایی که بر تومور شما تمرکز دارند (مانند داروهای ایمونوتراپی یا درمان‌های هدفمند)
• پیوند سلول‌های بنیادی (روشی برای تبادل مغز استخوان ناسالم با مغز استخوان سالم)

شیمی درمانی برای سرطان طحال

شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای ضد تومور قبل یا بعد از جراحی است. می‌توان از شیمی درمانی به عنوان درمان اصلی سرطان طحال استفاده کرد. تعداد و مدت دوره‌های شیمی درمانی برای هر بیمار متفاوت است. داروهای شیمی درمانی به صورت داخل وریدی تزریق می‌شود. گاهی اوقات می‌توان آ‌ن‌ها را به صورت قرص مصرف کرد.  استفاده از چندین دارو، اغلب توصیه می‌شود. رایج‌ترین رژیم‌های دارویی شیمی درمانی برای لنفوم طحال عبارتند از CHOP (سیکلوفسفامید، دوکسوروبیسین، وینکریستین و پردنیزولون)، FMD (فلودارابین، میتوکسانترون، دگزامتازون) و FMC (فلودارابین، میتوکسانترون، سیکلوفسفامید).

پرتودرمانی برای سرطان طحال

رادیوتراپی به عنوان یک درمان مستقل یا کمکی برای این نوع سرطان استفاده می‌شودتاباندن اشعه به سلول‌های بدخیم به صورت خارجی یا داخلی انجام می‌شود. روش داخلی که به آن «براکی تراپی» می‌گوییم، شامل تزریق عناصر رادیواکتیو (صفحات، دانه‌ها، کپسول‌ها) به تومور یا ناحیه اطراف آن است و اجازه می‌دهد تا تومور تا حد امکان مورد هدف قرار گیرد.

پرتودرمانی خارجی برای لنفوم طحال بیشتر از سارکوم استفاده می‌شود. نه تنها تومور اولیه بلکه متاستازها را نیز از بین می‌برد. تعداد جلسات پرتودرمانی و مدت زمان آنها در هر مورد متفاوت است.

عوارض سرطان طحال چیست؟

عوارض سرطان طحال درمان-نشده می‌تواند شدید باشد، حتی در برخی موارد کشنده باشد. با پیروی از برنامه درمانی که آنکولوژیست به طور خاص برای یک فرد ایجاد کرده است، می‌توان خطر عوارض جدی را کاهش داد. عوارض سرطان طحال، عبارتند از:

• کم خونی (تعداد کم گلبول‌های قرمز)
• کم خونی همولیتیک در اثر خودایمنی (یک اختلال خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی، گلبول‌های قرمز طبیعی را هدف قرار می‌دهد)
• عفونت‌ها و نقص‌های ایمنی
• پاره شدن طحال

میزان بقا برای سرطان طحال چقدر است؟

با توجه به نادر بودن سرطان طحال، اطلاعات کمی در مورد پیش آگهی و نتایج وجود دارد. بقای کلی برای سرطان طحال به نظر خوب نیست. با این حال، میزان بقا برای انواع و مراحل مختلف پیشرفت این تومور متفاوت است. طبق اعلام موسسه ملی سرطان (NCI آمریکا)، پیش آگهی انواع مختلف این سرطان به شرح زیر است:

میزان بقای 5 ساله برای بیمارانی که لنفوم طحال دارند، در مرحله یک 91.6٪، برای مرحله دو 72.8٪ و برای مرحله III و IV به ترتیب 85.1٪ و 80٪ است.

در سارکوم طحال، پیش آگهی برای بقا نامطلوب است. میانه زمان بقا 10 ماه است. تقریباً 46٪ از بیماران به آستانه بقای 1 ساله می‌رسند و 12.4 درصد بیماران به آستانه 5 ساله می‌رسند

حدود 90 درصد از بیماران مبتلا به لنفوم طحال در مراحل اولیه که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، به میزان بقای 5 ساله می‌رسند. در بیماران با پاتولوژی در مراحل پایانی که تحت عمل جراحی نیز قرار گرفته‌اند، این عدد 82 درصد است.

عوامل خطر سرطان طحال چیست؟

تعدادی از عوامل خطر ابتلا به لوسمی و لنفوم را افزایش می‌دهند. البته همه افراد دارای عوامل خطر به سرطان طحال مبتلا نمی‌شوند. عوامل خطر سرطان طحال عبارتند از:

• سن بالا
• انواع خاصی از عفونت‌ها
• سیستم ایمنی ضعیف به دلیل شرایطی مانند HIV/AIDS، مصرف کورتیکواستروئیدها یا داروهای پیوند عضو، یا درمان سرطان
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص
• قرار گرفتن در معرض اشعه یا انواع خاصی از شیمی درمانی
• سابقه خانوادگی لنفوم یا لوسمی
• سابقه شخصی برخی اختلالات خونی

منبع

longdom.org

betterhealth.vic.gov.au

---

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید