علل ایجاد سرطان پروستات متنوع است و عوامل محیطی و ژنتیکی را شامل می‌شود. البته ارتباط بسیاری از آن‌ها با سرطان پروستات به طور قطع ثابت نشده است. پزشکان به عللی که احتمال ایجاد یک بیماری را زیاد کند، عوامل خطر یا risk factor می‌گویند.

عوامل خطر یا علل ایجاد سرطان پروستات

هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را در فرد افزایش دهد، «عامل خطر» نام دارد. اگرچه این عوامل احتمال سرطان را زیاد می‌کنند‌­، اما اغلب مستقیماً باعث سرطان نمی‌­شوند. برخی افراد با چند عامل خطر سرطان نمی‌گیرند. برخی دیگر بدون عامل خطر شناخته شده، مبتلا می‌شوند. در مورد عوامل خطرِ خود با پزشک صحبت کنید. وی در انتخاب آگاهانه­‌ی سبک زندگی و مراقبت­های بهداشتی به شما کمک خواهد کرد.

علل ابتلا به سرطان پروستات (عوامل خطر آن) عبارتند از:

سن

افزایش سن یکی از علل ایجاد سرطان پروستات است. خطر ابتلا به سرطان پروستات با افزایش سن، به ویژه پس از ۵۰ سالگی افزایش می­‌یابد. حدود ۶۰٪ از افراد مبتلا به سرطان­ پروستات، آقایان ۶۵ سال به بالا هستند. درمان در افراد مسن‌تر با چالش‌هایی رو به رو است.

نژاد

سیاه پوستان در ایالات متحده و آفریقایی تبارها بیش از مردان نژادهای دیگر مبتلا به سرطان پروستات می­‌شوند. سیاه پوستان مبتلا به سرطان پروستات بیشتر از سفیدپوستان مبتلا می­‌میرند.

مناطق جغرافیایی آمریکای شمالی یا اروپای شمالی

سرطان پروستات در آمریکای شمالی و شمال اروپا بیشتر رخ می­‌دهد. همچنین سرطان پروستات در مردم شهرها، به ویژه افراد با فعالیت بدنی کم و رژیم غذایی ناسالم، در حال افزایش است.

سابقه خانوادگی

به سرطان پروستاتی که در یک خانواده شایع‌تر است، سرطان پروستات خانوادگی می­‌گویند­، و حدود ۲۰٪ از کل سرطان­‌های پروستات را تشکیل می­‌دهد. سرطان پروستات خانوادگی ناشی از ترکیبی از عوامل است: ژن‌های مشترک بین اقوام و عوامل محیطی و سبک زندگی مشترک بین آن‌ها.‌ بنابراین می‌توان گفت سابقه خانوادگی یکی از علل ایجاد سرطان پروستات است. اما این علت، خود ناشی از عوامل محیطی و ژنتیکی دیگر است. به سرطان پروستات خانوادگی که ناشی از عوامل زنتیکی باشد، سرطان پروستات ارثی می‌گوییم.

سرطان پروستات ارثی­، نادر است و حدود ۵٪ از کل موارد را شامل می­‌شود. سرطان پروستات ارثی زمانی اتفاق می‌­افتد که تغییرات یا جهش­‌های ژنی در یک خانواده، از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. اگر سابقه خانوادگی یک شخص شامل هر یک از مشخصات زیر باشد­، فرد مشکوک به سرطان پروستات ارثی است:

• بیش از سه نفر از بستگان درجه یک، مبتلا به سرطان پروستات باشند.
• سرطان پروستات در ۳ نسل در یک سمت خانواده (سمت پدری یا سمت مادری) وجود داشته باشد.
• حداقل ۲ نفر از بستگان نزدیک در یک سمت خانواده، قبل از ۵۵ سالگی به سرطان پروستات مبتلا شده باشند. مانند پدر، برادر­، پسر، پدربزرگ­، عمو و دایی، خواهرزاده و برادرزاده.

اگر یکی از بستگان درجه یک شخصی (به معنای پدر، برادر یا پسر)، مبتلا به سرطان پروستات باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در او ۲ تا ۳ برابر بیشتر از حالت عادی ​​است. این احتمال با افزایش تعداد بستگانِ مبتلا، بیشتر هم می‌­شود.

تغییرات ژنتیکی عامل سرطان پروستات

• سندرم سرطان پستان و تخمدان ارثی (HBOC): HBOC با جهش ژنی و توارثِ ژن­های ترمیم کننده­‌ی DNA در BRCA1 و BRCA2 مرتبط است. BRCA مخفف “BReast CAncer” (سرطان پستان) است. HBOC معمولاً با افزایش خطر سرطان پستان و سرطان تخمدان در زنان همراه است. همچنین در HBOC، خطر ابتلا به سرطان پستان پیشرفته و شکل تهاجمی‌­تر سرطان پروستات افزایش پیدا می­‌کند. تصور می­‌شود جهش در ژن­‌های BRCA1 و BRCA2 درصد کمی از سرطان­های ارثی پروستات را ایجاد می­­‌کند.

کسانی که در ژن­‌های BRCA1 یا BRCA2 خود جهش دارند، باید غربالگری سرطان پروستات را در سنین پایین‌تر شروع کنند. ممکن است آزمایش ژنتیک، فقط برای خانواده­­‌های مبتلا به سرطان پروستات که ممکن است دارای HBOC نیز باشند مناسب باشد. اگر با توجه به سابقه خانوادگی خود نگران این موضوع هستید، لطفاً برای کسب اطلاعات بیشتر با یک مشاور ژنتیک یا پزشک صحبت کنید.

• سایر تغییرات ژنتیکی: ژن­‌های دیگری که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند شامل: HPC1 ، HPC2 ، HPCX ، CAPB ، ATM، FANCA، HOXB13 و ژن‌های ترمیمی  است. با این حال هیچ یک از آن­ها، به طور مستقیم باعث سرطان پروستات نمی­‌شود یا مخصوص ایجاد این بیماری نیستند. تحقیقاتی برای شناسایی ژن­‌های مرتبط با افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات، در حال انجام است. محققان دائماً در مورد چگونگی تاثیر تغییرات ژنتیکی خاص، در ایجاد سرطان پروستات مطالعه می­‌کنند. در حال حاضر، هیچ آزمایش ژنتیکی برای تعیین میزان احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود ندارد.

قرار گرفتن در معرض عامل نارنجی

وزارت امور کهنه سربازان ایالات متحده­ (VA)، عامل نارنجی را یکی از علل ایجاد سرطان می‌داند. ماده نارنجی ماده‌ای شیمیایی است که در جنگ ویتنام استفاده می‌شد.

عادت­‌های غذایی

هنوز هیچ تحقیقاتی ثابت نکرده است که تغذیه می­‌تواند مستقیماً باعث ایجاد یا جلوگیری از سرطان پروستات شود. اما ممکن است ارتباطی وجود داشته باشد. مثلا، چاقی با بسیاری از سرطان‌­ها، از جمله سرطان پروستات مرتبط است. برای جلوگیری از افزایش وزن نیز رژیم غذایی سالم توصیه می­‌شود. به “تغییرات رژیم غذایی” در زیر مراجعه کنید.

مصرف سیگار

مصرف سیگار با افزایش متوسط احتمال سرطان پروستات همراه است. به علاوه، هر چه مصرف سیگار بیشتر باشد، احتمال سرطان پروستات هم افزایش می‌یابد (مقاله علمی مرجع).

میزان مصرف سیگار با واحد «پاکت-سال» یا «pack-years» بیان می‌شود. اگر فردی ۳۰ سال روزی دو پاکت سیگار بکشد، ۶۰ «پاکت-سال» سیگار مصرف کرده است.

کمبود ویتامین دی

اکثر ایرانی‌ها سطح ویتامین دی پایینی دارند. این موضوع در خانم‌ها شایع‌تر است.

ویتامین دی از چند راه جذب یا در بدن تولید می‌شود:

• قرار گرفتن در معرض آفتاب
• مصرف غذاهای غنی از ویتامین دی، مانند انواعی از ماهی‌ها، میگو، زرده تخم مرغ، قارچ‌ها و شیر غنی شده با ویتامین دی.

ویتامین دی بدن را در مقابل انواعی از بیماری‌ها، از جمله بعضی سرطان‌ها، محافظت می‌کند. در صورتی که سطح ویتامین دی بدنتان کم است، استفاده از مکمل ویتامین دی تحت نظر پزشک توصیه می‌شود. در واقع مکمل ویتامین دی جزء معدود مکمل‌هایی است که شاید بتوان مصرف آن را برای اکثر مردم توصیه کرد.

کمی رابطه جنسی

دو مطالعه نشان دادند که مردانی که میزانی بیشتر انزال دارند، به احتمال کمتری سرطان پروستات می‌گیرند. البته در این مطالعات انزال می‌توانست با یا بدون رابطه جنسی باشد. توجه کنید که این نتایج هنوز قطعی و نهایی نیستند.

پیشگیری از سرطان پروستات

عوامل مختلف، باعث ایجاد انواع متفاوتی از سرطان­‌ها می­‌شوند. محققان همچنان به بررسی عوامل موثر در سرطان پروستات و راه­های پیشگیری از آن ادامه می­‌دهند. روش اثبات‌شده‌­ای برای پیشگیری قطعی از سرطان پروستات وجود ندارد­. اما شاید بتوانید احتمال ابتلا به آن را کاهش دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد احتمالِ ابتلای خود به سرطان، با تیم درمانی صحبت کنید.

پیشگیری شیمیایی یا دارویی

دسته‌­ای از داروها به نام مهاركننده‌­های ۵-آلفا ردوكتاز­ (5-ARIs)  اغلب برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) استفاده می­‌شود. این دسته شامل دو داروی زیر است:

• فیناستراید
• دوتاستراید

همچنین ممکن است این داروها خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهند. یک مطالعه بالینی در گذشته نشان داده بود که مهاركننده­‌ی ۵-آلفا ردوكتاز­، موجب ایجاد سرطان پروستات تهاجمی‌تر می‌شود­. اما بررسی‌های دقیق‌تر این موضوع را رد کردند. ‌

نتایج نشان می‌­دهد که مصرف فیناستراید خطر مرگ را برای مبتلایان به سرطان پروستات کاهش نمی­‌دهد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این داروها را برای پیشگیری از سرطان پروستات تأیید نکرده است. با این حال­، این دو دارو برای درمان علائم دستگاه ادراری تحتانی که ناشی از BPH است، توسط FDA تأیید شده است.

تصمیم ­گیری برای دریافت مهارکننده ۵ آلفا ردوکتاز برای هر شخص متفاوت است. اگر قصد مصرف این داروها را دارید، باید در مورد فواید و عوارض جانبی آن با پزشک خود صحبت کند.

تغییرات رژیم غذایی

در حال حاضر اطلاعات کافی و واضحی درباره­‌ی رژیم غذایی و نقش دقیق آن در سرطان پروستات وجود ندارد. ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات لازم باشد که تغییرات رژیم غذایی چندین سال زودتر شروع شود. گرچه معلوم نیست تغذیه یکی از علل ایجاد سرطان پروستات باشد، ولی توجه به نکات زیر توصیه می‌شود.

موارد زیر خلاصه‌­ای از تحقیقات حال حاضر را نشان می­ دهد:

• برخی مطالعات ‌مطرح می‌کنند که­ مصرف منظم غذاهای پرچرب­، به ویژه چربی­‌های حیوانی­، با افزایش ابتلا به سرطان پروستات همراه است. بنابراین کاهش مصرف چربی ممکن است در کاهش سرطان پروستات نقش داشته باشد. با این حال­، هنوز هیچ یک از مطالعات آینده‌نگر بصورت قطعی این موضوع را ثابت نکرده است. مطالعات آینده‌نگر، افرادی که رژیم غذایی پرچرب یا کم‌چرب دارند را تحت نظر می‌گیرد و میزان بروز سرطان پروستات در هر گروه را اندازه‌گیری می‌نماید.
• رژیم غذایی حاوی سبزیجات­، میوه‌­ها و حبوبات مانند لوبیا و نخود فرنگی، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهد. اما مشخص نیست که کدام عناصر غذایی مستقیماً مسئول آن هستند. اگرچه مشخص شده که لیکوپن­ (ماده مغذی موجود در گوجه فرنگی و سایر سبزیجات)­­، با کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات در ارتباط است­، اما داده‌­ها ارتباط بین لیکوپن و پیشگیری از سرطان را ثابت نکرده­‌اند.
• بعضی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف سویا ممکن است سطح PSA را کاهش دهد. همچنین چای سبز ممکن است احتمال سرطان پروستات را کم کند.
• گوشت سوخته، مثلا به علت سرخ کردن بیش از حد هم شاید عامل سرطان پروستات باشد. بنابراین پرهیز از مصرف گوشت سوخته ممکن است به کاهش احتمال سرطان پروستات کمک کند.
• در حال حاضر هیچ ویتامین، ماده معدنی یا مکمل خاصی در آزمایش­‌های بالینی برای جلوگیری از سرطان پروستات پیدا نشده است. قبل از مصرف هرگونه مکمل به منظور جلوگیری از سرطان پروستات، با پزشک خود مشورت کنید.
• تغییرات خاص در رفتارهای غذایی بعد از ابتلا، ممکن است رشد سرطان پروستات را آهسته یا متوقف نکند. اما شاید برای تأثیرگذاری، لازم باشد چنین تغییراتی زودتر و قبل از ابتلا انجام شود.

حفظ وزن طبیعی

چاقی می‌تواند یکی از عوامل ایجاد سرطان پروستات تهاجمی‌تر باشد. به طور کل، کاهش وزن و حفظ وزن طبیعی با افزایش سن، می‌تواند احتمال سرطان پروستات و بسیاری از بیماری‌های دیگر را کم کند.

ورزش منظم

ورزش می‌تواند در حفظ وزن طبیعی به شما کمک کند. همچنین ورزش می‌تواند التهاب را کاهش داده و عملکرد سیستم ایمنی را بهبود دهد. بنابراین در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سرطان، نقش دارد.

ترک مصرف سیگار

همانطور که در بالا گفته شد، سیگار یکی از علل ابتلا به سرطان پروستات است. البته ترک سیگار مزایای سلامتی متعددی دارد و کاهش احتمال سرطان پروستات فقط یکی از آن‌هاست.

سایر

افزایش مصرف ویتامین دی و داشتن انزال بیشتر نیز ممکن است احتمال سرطان پروستات را کم کنند. بخش بعدی غربالگری سرطان پروستات است. این بخش توضیح می­‌دهد که چگونه ممکن است آزمایش‌­ها، سرطان را قبل از بروز علائم یا نشانه­‌ها پیدا کنند.

---

علت ایجاد سرطان پروستات چیست؟

علل ایجاد سرطان پروستات متنوع است و عوامل محیطی و ژنتیکی را شامل می‌شود. البته ارتباط بسیاری از آن‌ها با سرطان پروستات به طور قطع ثابت نشده است. پزشکان به عللی که احتمال ایجاد یک بیماری را زیاد کند، عوامل خطر یا risk factor می‌گویند.

تاثیر تغییرات رژیم غذایی بر ایجاد سرطان پروستات چیست؟

در حال حاضر اطلاعات کافی و واضحی درباره­‌ی رژیم غذایی و نقش دقیق آن در سرطان پروستات وجود ندارد. ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات لازم باشد که تغییرات رژیم غذایی چندین سال زودتر شروع شود. گرچه معلوم نیست تغذیه یکی از علل ایجاد سرطان پروستات باشد، ولی توجه به نکات زیر توصیه می‌ شود.