درمان سرطان پروستات بر اساس مرحله و فاز بیماری با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارد. در این صفحه در مورد درمان سرطان پروستات در مراحل مختلف بیماری می‌خوانید.

درمان سرطان پروستات بر اساس مرحله | مرحله ابتدایی

سرطان پروستات در مراحل اولیه معمولا با سرعت کمی رشد می‌کند و ممکن است سال ها طول بکشد تا سبب ایجاد علائم یا دیگر مشکلات سلامت شود، البته اگر باعث علائم شود. در نتیجه، پایش فعال و انتظار هوشیارانه ممکن است توصیه شود. در مردان با امتیاز گلیسون بالاتر، ممکن است سرطان سریع تر رشد کند، بنابراین معمولا پروستاتکتومی و رادیوتراپی توصیه می‌شوند. پزشک شما قبل از توصیه برنامه درمانی، سن و وضعیت سلامتی کلی شما را در نظر می‌گیرد.

مهم: مرحله بیماری تنها عامل تصمیم‌گیری پزشک برای درمان نیست. پزشک به سطح PSA، امتیاز گلیسون در بیوپسی و وضعیت عمومی و تمایل بیمار هم توجه می‌کند.

درمان سرطان پروستات مرحله پیشرفته موضعی

گزینه‌های درمانی سرطان پروستات پیشرفته موضعی عبارت است از:

• پرتو درمانی خارجی و درمان هورمونی (همزمان و بعد پرتودرمانی) یا
• جراحی و سپس پرتودرمانی

در این مرحله از بیماری، بیمارانی که پروستاتکتومی رادیکال می شوند، بعد از جراحی تحت رادیوتراپی قرار خواهند گرفت. در سرطان پروستاتی که به خارج پروستات گسترش یافته (مرحله pT3a یا pT3b) این اقدام استاندارد است.

توصیه می‌شود پزشکان درمان های هورمونی زیر را در نظر بگیرند :

• درمان هورمونی سرکوب تستوسترون به علاوه ابیراترون و پردنیزولون
• اگر گزینه اول امکان‌پذیر نیست: درمان هورمونی سرکوب تستوسترون به علاوه مهارکننده گیرنده آندروژن

درمان هورمونی در این مرحله معمولا ۲۴ تا ۳۶ ماه طول می‌کشد. البته گاهی ۱۸ ماه هم کافی است. می‌توان درمان را در ترکیب‌های متفاوتی داد تا رشد و پخش شدن سرطان را متوقف کند.

سایر گزینه‌ها

انتظار هوشیارانه (Watchful waiting) را می‌توان در موارد زیر در نظر گرفت:

• بیماران مسن‌تری که انتظار نمی‌رود عمری طولانی داشته باشند
• بیماران مسن‌تری که سرطان‌شان موجب ایجاد علامت نشده است
• بیمارانی که بیماری‌های جدی دیگری دارند

به بیمارانی که خطر بالای شکستگی استخوان دارد می‌توان داروهای اصلاح کننده استخوان داد. دوز و برنامه این داروها معادل درمان بیماران پوکی استخوان است.

درمان سرطان پروستات مرحله متاستاتیک

به سرطانی که به بخش دیگری از بدن غیر از جایی که ایجاد شده رفته باشد، سرطان متاستاتیک می‌گوییم. سرطان پروستات پر-خطر و سرطان پروستات پیشرفته‌-موضعی احتمال بیشتری در متاستاتیک شدن دارند. در سرطان پروستات متاستاتیک، بهتر است با پزشکی مشورت شود که تجربه درمان آن را داشته است. پزشکان مختلف ممکن است نظرات متفاوتی در رابطه با بهترین برنامه درمان استاندارد داشته باشند.

در بیشتر افراد، تشخیص سرطان پیشرفته بسیار استرس‌زا و دشوار است. صفحات کنار آمدن با سرطان و کنار آمدن با سرطان متاستاتیک را بخوانید.

برای سرطان پروستات متاستاتیک علاجی وجود ندارد، اما اغلب برای مدتی قابل کنترل است. بسیاری از مردان حتی کسانی که بیماری پیشرفته دارند نیز عمر طولانی می‌کنند. اغلب سرطان پروستات به آرامی رشد می‌کند. در حال حاضر گزینه های درمانی موثری وجود دارند که طول عمر را حتی بیشتر می‌کنند. به این ترتیب، ابتلا به سرطان پروستات می‌تواند مانند زندگی با یک بیماری مزمن مانند بیماری قلبی یا دیابت باشد. در این شرایط نیازمند درمان مداوم برای به حداقل رساندن علائم و حفظ سلامتی هستیم.

مراقبت تسکینی در سرطان مرحله ۴

مراقبت های حمایتی (یا تسکینی) جهت کمک به رفع علائم و عوارض، بخش مهمی از مراقبت سرطان پروستات پیشرفته است. گزینه های مراقبت حمایتی شامل موارد زیر است:

• TURP: برای مدیریت علائمی مانند خونریزی یا انسداد ادراری
• داروهای اصلاح کننده استخوان: جهت تقویت استخوان ها و کاهش خطر وقایع مربوط به اسکلت (SRE) در متاستاز استخوانی.
• پرتو درمانی وریدی با رادیوم-۲۲۳، استرانسیوم و ساماریوم نیز می‌تواند به تسکین درد استخوان کمک کند
• در صورت عدم کمک داروها، می‌توان از رادیوتراپی تسکینی در مناطق خاص استخوانی نیز برای کاهش درد استخوان استفاده کرد.

درمان عود بیوشیمیایی یا عود PSA

بسیاری از افرادی که با جراحی یا رادیوتراپی درمان می‌شوند، علاج می‌شوند (به طور کامل بهبود می یابند). با این حال برخی دچار عود بیوشیمیایی می‌شوند. عود بیوشیمیایی (Biochemical recurrence) را به طور مخفف BCR می‌گوییم. در واقع BCR به این معناست که PSA افزایش پیدا کرده، اما مدرکی مبنی بر متاستاز وجو ندارد. به همین دلیل به BCR، «عود PSA» یا «سندروم افزایش PSA» نیز می‌گویند. تعریف دقیق BCR به اولین درمانی که بیمار دریافت کرده بستگی دارد.

عود بیوشیمیایی بعد از جراحی

تعریف عود بیوشیمیایی بعد از پروستاتکتومی رادیکال: PSA در حال افزایش که به سطح ۰.۲ نانوگرم در میلی لیتر یا بیشتر برسد.

در بعضی از موارد BCR بعد از جراحی، ممکن است رادیوتراپی یک گزینه درمانی باشد. به این درمان رادیوتراپی «نجات بخش» یا salvage می‌گوییم.

تعریف: به طور کلی به درمان هایی که در عود یا پیشرفت بیماری بعد از درمان اولیه انجام می شود، درمان نجات بخش یا salvage می گوییم.

هنگام تصمیم‌گیری برای انجام رادیوتراپی نجات بخش، عوامل متعددی را باید مد نظر داشت که شامل موارد زیر است:

• امتیاز گلیسون،
• مرحله پاتولوژی (آسیب شناسی)،
• مدت زمانی که طول کشید تا BCR رخ دهد،
• سطح PSA بعد از جراحی و
• مدت زمان دو برابر شدن PSA

عود بیو شیمیایی بعد از پرتو درمانی

تعریف عود بیو شیمیایی بعد از رادیوتراپی: افزایش PSA به اندازه ۲ واحد نسبت به کمترین عددی که بعد از رادیوتراپی به آن رسیده است

این تعریف نیازمند توضیح بیشتر است! به کمترین عدد PSA که بعد از پرتو درمانی به دست می‌آید PSA «حداقل» یا «حضیض (nadir)» می‌گوییم. معمولا مقدار حداقل چند ماه بعد از رادیوتراپی به دست می‌آید. همچنین ممکن است طی زمان این سطح PSA افزایش یا کاهش پیدا کند. صرفا زمانی می‌گوییم عود رخ داده که عدد PSA دو واحد بیشتر از سطح PSA حداقل باشد. مثلا اگر PSA حداقل ۰.۳ بوده باشد، با افزایش PSA به ۲.۳ می‌گوییم عود رخ داده است.

درمان BCR بعد از رادیوتراپی دشوارتر است. گزینه های درمانی شامل جراحی (پروستاتکتومی رادیکال نجات بخش) و کرایوسرجری (سرمادرمانی نجات بخش) می‌باشد.  به شما پیشنهاد می‌شود تا در مورد گزینه های درمانی خود با تیم درمان خود صحبت کنید.

ممکن است درمان هورمونی توصیه شود، مخصوصا اگر درمان‌های موضعی امکان‌پذیر نباشد. اگر قرار است درمان هورمونی برای درمان BCR پر-خطر استفاده شود، درمان هورمونی متناوب را توصیه می‌کنیم.

درمان سرطان پروستات متاستاتیک حساس به عقیمی

سرطان پروستات حساس یا مقاوم به عقیمی چیست؟ می‌دانیم سرطان پروستات به درمان سرکوب هورمون جنسی پاسخ می‌دهد. یعنی ایجاد حالت عقیمی در بدن باعث توقف رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. در این مرحله می‌گوییم سرطان، حساس به عقیمی است. حال اگر با وجود سطح پایین هورمونهای جنسی، بیماری پیشرفت کند، می‌گوییم به عقیمی مقاوم شده است.

واژگان پزشکان

پزشکان برای بیماری حساس به عقیمی از واژگان زیر استفاده می‌کنند:

• Castration Naive
• Castration sensitive

همچنین برای بیماری مقاوم به عقیمی عبارت زیر را به کار می‌برند:

• Castration resistant

با توجه به اینکه عبارت «سرطان پروستات مقاوم به عقیمی» طولانی است، برای نوشتن از اصطلاح CRPC استفاده می‌شود. این اصطلاح مخفف Castration Resistant Prostate Cancer است. در موارد متاستاتیک یک m قبل کلمه می‌آید: mCRPC. و در موارد غیر متاستاتیک یک nm می‌آید: nmCRPC.

انواع درمان

درمان ارجح بستگی به وضعیت سلامتی بیمار و وسعت بیماری دارد. با تیم درمانی خود صحبت کنید و مزایا و معایب هر گزینه را بپرسید. گزینه‌های درمانی موجود عبارتند از:

دوستکسل به علاوه درمان هورمونی

دوستکسل + درمان هورمونی در شرایط زیر کاربرد دارد:

• بیمارانی که بیماری‌شان بسیار منتشر است و توانایی بدنی دریافت شیمی درمانی را دارند.

پزشکان در این شرایط از اصطلاح سرطان «high-volume» استفاده می‌کنند. در صورت وجود هر کدام از موارد زیر، بیماری high volume است:

• متاستاز احشایی (مثل کبد و ریه)
• حداقل ۴ متاستاز استخوانی (که حداقل یک متاستزا خارج لگن و ستون فقرات باشد)

دوستکسل با یا بدون پردنیزولون به صورت وریدی (IV) هر سه هفته یک بار برای ۶ دوره داده می شود. عوارض جانبی شایع دوستکسل عبارتند از:

• سطوح پایین گلبول‌های خونی
• عفونت
• تهوع و استفراغ
• درد عضلانی
• تغییرات مو و ناخن
• نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی نوعی آسیب عصبی است که باعث احساس گزگز یا سوزش در دست ها و/یا پاها می شود.

ابیراترون با استروئید به علاوه درمان هورمونی

ابیراترون + درمان هورمونی را در چه مواردی می‌توان استفاده کرد؟ تقریبا در تمام موارد سرطان پروستات متاستاتیک حساس به عقیمی.

دقت کنید به عنوان قانون کلی، ابیراترون را باید همیشه با استروئیدها استفاده کرد. این کار، از عوارض احتمالی ابیراترون جلوگیری می‌کند. استروئید مورد استفاده، معمولا پردنیزون یا پردنیزولون است.

آپالوتامید به علاوه درمان هورمونی

این ترکیب در سال ۲۰۱۹ تایید شد. در این درمان نیاز به مصرف بلند-مدت استروئید و پایش مکرر با تست‌های آزمایشگاهی نیست. این درمان نیز در تمام بیمارانی که سرطان پروستات متاستاتیک حساس به عقیمی دارند قابل استفاده است.

انزالوتامید به علاوه درمان هورمونی

این ترکیب در اواخر سال ۲۰۱۹ تایید شد و نیازمند درمان با استروئيد و پایش مکرر با تست‌های آزمایشگاهی نیست. این درمان نیز در تمام بیمارانی که سرطان پروستات متاستاتیک حساس به عقیمی دارند قابل استفاده است.

سایر

علاوه بر گزینه‌های بالا، درمان‌هایی که جهت کاهش علائم و عوارض انجام می‌شوند نیز یک بخش مهم برنامه درمانی هستند. ممکن است یک داروی اصلاح کننده استخوان توصیه شود تا از شکستگی‌های استخوانی پیشگیری کند.

درمان سرطان پروستات غیر متاستاتیک مقاوم به عقیمی

همانطور که گفتیم اگر با ایجاد حالت عقیمی، سرطان متوقف نشود به آن «مقاوم به عقیمی» می‌گوییم.

تعریف مرسوم حالت عقیمی: سطح تستوسترون کمتر از ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر

در صورت وقوع شرایط زیر می‌گوییم سرطان متوقف نشده است:

• سطح PSA افزاینده
• علائم بدتر شونده
• سرطان در حال رشد که با اسکن تایید شده است

اگر سرطان به دیگر قسمت های بدن پخش نشده باشد، به آن “سرطان پروستات غیر متاستاتیک مقاوم به عقیمی” می‌گویند.

ASCO‌ توصیه می‌کند که برای درمان سرطان پروستات غیر متاستاتیک مقاوم به عقیمی باید روی کاهش سطح تستوسترون تمرکز کرد. این کار ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:

1. یک درمان دائمی مثل جراحی برداشتن بیضه ها (ارکیدکتومی)
2. درمان ممتد با داروهایی که سطح هورمون را کاهش می‌دهند مثل آپالوتامید، دارولوتامید و انزالوتامید.

در بعضی موارد درمان سرکوب کننده اضافی ممکن است اضافه شود.

پیگیری:

ممکن است برای بررسی پخش شدن یا بدتر شدن تومور، آزمایش‌های منظم انجام شود:

• در خطر کم متاستاز، PSA هر ۴ تا ۶ ماه و در مردان با خطر بالای متاستاز، هر ۳ ماه
• اگر فرد علائم یا نشانه‌های بدتر شدن سرطان را داشته باشد: تست‌های تصویربرداری مثل اسکن استخوان، سی تی اسکن یا MRI

سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به عقیمی

در بالا، سرطان پروستات مقاوم به عقیمی و خود عقیمی را تعریف کردیم. سرطان متاستاتیک هم را که قبلا تعریف کرده‌ایم. «متاستاز» را ببینید.

سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به عقیمی را به طور مخفف، mCRPC می‌گوییم. در سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به عقیمی، آزمایش PSA هر سه ماه توصیه می‌شود. تست‌های تصویربرداری نیز ممکن است انجام شود. درمان mCRPC می‌تواند سخت باشد. درمان ممتد کاهش دهنده سطح هورمون توصیه می‌شود. گزینه های درمانی برای سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به عقیمی در زیر ذکر شده اند. درمان با کارآزمایی های بالینی نیز می‌تواند یک گزینه باشد.

• مهارکننده گیرنده آندروژن (AR) انزالوتامید
• مهارکنند تولید آندروژن مثل ابیراترون
• تارگت تراپی با اولاپاریب یا روکاپاریب
• شیمی درمانی با دوستکسل، به خصوص زمانی که درد استخوانی یا دیگر علائم مربوط به کنسر وجود دارد
• شیمی درمانی با کابازیتکسل (اگر دوستکسل دیگر تاثیری نداشت)
• ایمونوتراپی با سیپولوسل-T
• رادیوم-۲۲۳ یا داروهای اصلاح کننده استخوان جهت درمان سرطانی که به استخوان منتشر شده است

remission و عود

رمیشن

remission به معنای فروکش کردن بیماری یا خاموشی است. زمانی می‌گوییم «رمیشن» رخ داده که علامت و نشانه ای از سرطان در بدن وجود نداشته باشد. رمیشن می‌تواند موقت یا دائم باشد و این عدم قطعیت سبب می‌شود تا افراد زیادی نگران بازگشت سرطان باشند.

تعیین احتمال عود

مهم است که در مورد احتمال بازگشت سرطان با پزشک خود صحبت کنید. ابزاری وجود دارد به نام نوموگرام (یا نمودار محاسباتی)، که می‌توان به وسیله آن خطر عود را تخمین زد. درک احتمال عود و گزینه‌های درمانی به شما کمک می‌کند تا در صورت عود سرطان آمادگی لازم را داشته باشید.

به طور کلی، بعد از رادیوتراپی یا جراحی، معمولا سطح PSA‌ خون افت پیدا می‌کند. اگر سطح PSA مجددا شروع به افزایش کند، ممکن است نشانه ی بازگشت سرطان باشد. اگر سرطان بعد از درمان بازگردد به آن سرطان راجعه یا عود کرده می‌گویند.

عود

هنگامی که سرطان عود می‌کند، دوره‌ی جدیدی از آزمایشات شروع می‌شود. هدف از این آزمایش‌ها کسب بیشترین اطلاعات ممکن در مورد عود است. عود سرطان پروستات ممکن است در نواحی زیر باشد:

• خود پروستات (عود موضعی)،
• بافت ها یا غدد لنفاوی نزدیک پروستات (عود ناحیه ای)
• دیگر قسمت های بدن مثل استخوان ها، ریه ها یا کبد (عود متاستاتیک یا دور دست)
• عود بیوشیمیایی (در بالا تعریف کردم)

بعد از انجام آزمایش ها، شما و پزشکتان در مورد گزینه های درمانی صحبت خواهید کرد. انتخاب برنامه درمان به نوع عود و درمان‌هایی که تا به حال دریافت کرده‌اید بستگی دارد. و ممکن است شامل درمان‌هایی که در بالا توضیح دادیم باشد، از جمله

• رادیوتراپی
• پروستاتکتومی در مردانی که اولین بار با رادیوتراپی درمان شده اند یا
• درمان هورمونی و سایر درمان‌های سیستمیک
• درمان‌های کانونی (کرایوسرجری و هایفو)
• پزشک شما ممکن است پیشنهاد شرکت در کارآزمایی های بالینی بررسی روش‌های نوین درمان را بدهد.

هر کدام از درمان ها را انتخاب کنید، مراقبت تسکینی نقش مهمی در رفع علائم و عوارض دارد. مراقبت تسکینی معمولا شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد درد،
• رادیوتراپی خارجی،
• درمان با رادیوداروی رادیوم-۲۲۳، استرانسیوم یا ساماریوم و یا
• دیگر درمان های جهت کاهش درد استخوان

افراد مبتلا به عود سرطان معمولا احساساتی مانند ناباوری یا ترس را تجربه می‌کنند. به شما پیشنهاد می‌شود که با تیم مراقبت سلامت در مورد این احساسات صحبت کنید. صفحه «کنار آمدن با عود سرطان» را بخوانید.

اگر درمان جواب نداد

بهبودی از سرطان همیشه امکان پذیر نیست. اگر سرطان قابل علاج یا کنترل نباشد، می توان آن را پیشرفته یا انتهایی نامید. این تشخیص استرس زا است و برای بسیاری از افراد، صحبت در مورد سرطان پیشرفته دشوار است. با این حال، مکالمه صریح و صادقانه برای بیان احساسات، ترجیحات و نگرانی‌هایتان با تیم درمانتان اهمیت دارد. تیم پزشکی مهارت، تجربه و دانش ویژه‌ای برای حمایت از بیماران و خانواده‌های آنها دارد و برای کمک آماده هستند. بسیار مهم است که بیمار از نظر جسمی راحت و بی‌درد باشد و از نظر عاطفی پشتیبانی شود.

افرادی که سرطان پیشرفته دارند و انتظار می رود کمتر از ۶ ماه زندگی کنند ممکن است بخواهند hospice را در نظر بگیرند. Hospice به معنای مراقبت‌های ویژه‌ای است که به بیماران نزدیک پایان عمر ارائه می‌شود. hospice جهت فراهم کردن بهترین کیفیت زندگی برای این بیماران طراحی شده است.  این خدمات می‌تواند در بیمارستان، در مرکز ویژه، یا در منزل باشد. به شما و خانواده شما پیشنهاد می‌شود که با تیم مراقبت سلامت خود در مورد گزینه های hospice صحبت کنید:

• hospice در خانه،
• یک مرکز hospice ویژه یا
• سایر مکان های مراقبت های سلامت

مراقبت‌های پرستاری و تجهیزاتی مانند تخت بیمارستانی می‌‌تواند اقامت در خانه را برای بسیاری از خانواده‌ها به گزینه ای مناسب تبدیل کند.

---

درمان سرطان پروستات بر اساس مرحله چگونه است؟

سرطان پروستات در مراحل اولیه معمولا با سرعت کمی رشد می‌کند و ممکن است سال ها طول بکشد تا سبب ایجاد علائم یا دیگر مشکلات سلامت شود، البته اگر باعث علائم شود. در نتیجه، پایش فعال و انتظار هوشیارانه ممکن است توصیه شود.

سرطان پروستات حساس یا مقاوم به عقیمی چیست؟

می‌دانیم سرطان پروستات به درمان سرکوب هورمون جنسی پاسخ می‌دهد. یعنی ایجاد حالت عقیمی در بدن باعث توقف رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. در این مرحله می‌گوییم سرطان، حساس به عقیمی است. حال اگر با وجود سطح پایین هورمونهای جنسی، بیماری پیشرفت کند، می‌گوییم به عقیمی مقاوم شده است.