تشخیص سرطان مری، معمولا با مراجعه به پزشک عمومی (یا پزشک خانواده) شروع می‌شود. پزشکتان درباره علائمی که دارید از شما سوال‌هایی می‌پرسد و ممکن است معاینه فیزیکی نیز انجام ‌دهد. بر اساس این اطلاعات، پزشکتان ممکن است شما را به متخصص ارجاع دهد یا توصیه کند که آزمایش‌هایی برای آزمایش سرطان مری یا سایر بیماری‌ها انجام دهید.

ممکن است که پروسه ی تشخیص بیماری، طولانی و خسته کننده به نظر برسد. به یاد داشته باشید که تشخیص زودتر، منجر به افزایش طول عمر بیماران سرطان مری می‌شود. اینکه شما نگران شوید، کاملا طبیعی است، اما به یاد داشته باشید که سایر بیماری‌ها و شرایط نیز ممکن است باعث بروز علائمی مشابه علائم سرطان مری بشوند. اینکه تیم درمانی‌تان قبل از تشخیص سرطان مری، سایر بیماری‌های مشابه را رد کند، بسیار مهم و حیاتی است.

علائم سرطان مری با بیماری‌های متعدد دیگری هم‌پوشانی دارد. بنابراین طی کردن فرایند تشخیص سرطان مری الزامی است.

در ادامه، چند آزمایش که برای رد یا تشخیص سرطان مری استفاده می‌شوند را نام می‌بریم. بسیاری از همین آزمایش‌ها را برای یافتن مرحله سرطان مری نیز استفاده می‌کنیم. ممکن است پزشک شما، آزمایش‌های دیگری را نیز برای چک کردن سلامت عمومی‌تان و برنامه ریزی درمان‌تان، توصیه کند.

شرح حال و معاینه فیزیکی

شرح حال، مجموعه‌ای از علائم، عوامل خطر، رخدادها و بیماری‌های پزشکی است که داشته‌اید و یا در حال حاضر دارید. پزشکتان سوال‌هایی درباره سابقه ی موارد زیر در شما خواهد پرسید:

• علائمی که نشان‌ دهنده سرطان مری هستند، مثل مشکل در بلع یا دیسفاژی
• بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
• مری بارِت (Barrett’s esophagus)
• استعمال دخانیات و مصرف الکل
• کاهش وزن

همچنین، ممکن است پزشکتان درباره زمینه خانوادگی موارد زیر، از شما سوال‌هایی بپرسد:

• سرطان مری
• عوامل خطر برای سرطان مری (علت سرطان مری)
• سایر سرطان‌ها

معاینه فیزیکی به پزشکتان این امکان را می‌دهد که به دنبال نشانه‌های سرطان مری بگردد. حین معاینه فیزیکی، پزشکتان ممکن است موارد زیر را انجام دهد:

• بررسی وجود خشونت صدا
• لمس کردن گره‌های لنفاوی بالای استخوان ترقوه و لمس گردن برای چک کردن تورم و برجستگی
• لمس کردن شکم برای تشخیص بزرگ شدگی ارگان ها و یافتن تجمع مایع در شکم (آسیت)
• بررسی استخوان‌های ستون فقرات از نظر درد

رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی  (Upper GI series)

در رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI series)، از مواد مایع خاصی استفاده می‌شود؛ این مایع‌ها، درون دستگاه گوارش فوقانی را می‌پوشانند و باعث می‌شوند دیواره دستگاه گوارش به خوبی در تصویربرداری اشعه ایکس نشان داده شود. حین انجام این آزمایش، شما مایعی را می‌نوشید و سپس یک تکنسین، از قسمت بالایی لوله گوارش شما (مری، معده و قسمت بالایی روده باریک)، تصویری با استفاده از اشعه ایکس می‌گیرد.

این تصویربرداری، ممکن است اولین تست تشخیصی سرطان مری باشد و موارد زیر را نشان می‌دهد:

• شکاف یا زخم در سطح مری
• باریک شدن یا تنگی مسیر مری (stricture)
• مکان و اندازه تومور موجود در مری
• سوراخ‌های غیرطبیعی از مری به نای (فیستول نای-مری)
• کیفیت بلع شما
• اینکه آیا سرطان مری، به معده گسترش پیدا کرده یا خیر

آندوسکوپی فوقانی

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی را برای بررسی قسمت بالایی لوله گوارشی شامل، مری، معده و اولین بخش روده (دئودنوم یا دوازدهه)، انجام می‌دهیم. اندوسکوپ یک لوله انعطاف‌پذیر با نور و دوربین در انتهایش است. پزشک با اسپری بی‌حسی گلوی شما را بی حس می‌کند. ممکن است شما داروهای بی‌حس کننده درون وریدی (IV) نیز دریافت کنید تا در طی این آزمایش، آرام بمانید.

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی برای موارد زیر انجام می‌شود:

• بررسی وجود خونریزی، زخم، تومورها، التهاب و باریک شدن در مری، معده و دئودنوم
• نمونه برداری (بیوپسی) از بافت برای بررسی بافت در آزمایشگاه
• متسع (گشاد) کردن مری در صورت تنگی آن
• وارد کردن یک لوله نازک به نام استنت به درون مری (در صورت انسداد مری ناشی از تومور)

آندوسونوگرافی (EUS)

سونوگرافی، از امواج صدا با فرکانس بالا، برای ساختن تصاویری از ساختارهای بدن استفاده می‌کند. آندو-سونوگرافی از یک آندوسکوپ با پروب سونوگرافی استفاده می‌کند؛ در واقع ترکیبی از آندوسکوپی و سونوگرافی است. اندوسونوگرافی می‌تواند اطلاعاتی درباره مکان، اندازه و عمق تومور فراهم کند. این دستگاه، همچنین می‌تواند پخش شدن تومور به گره‌های لنفاوی یا بافت‌های اطراف را نشان دهد.

EUS را اغلب همزمان با اندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی انجام می‌دهند.

دقت کنید در صورتی که هنوز تشخیص سرطان مری قطعی نشده باشد انجام EUS ضرورتی ندارد، چرا که نقش آن بیشتر تعیین مرحله موضعی سرطان مری است.

نمونه برداری یا بیوپسی

در نمونه برداری (بیوپسی Biopsy)، پزشک بافت یا سلول‌های مشکوک را بر می‌دارد تا آن‌ها را در آزمایشگاه آزمایش کند. گزارش پاتولوژی که از در آزمایشگاه تهیه می‌شود، وجود سلول‌های سرطانی در نمونه را تایید یا رد می‌کند.

•  نمونه برداری با آندوسکوپی، بافت را از طریق اندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی، یا اندوسونوگرافی (EUS)، خارج می‌کند.
• نمونه برداری با یک سوزن آسپیراسیون نازک (FNA)، ممکن است از طریق دیواره مری، برای بررسی سرطان در گره‌های لنفاوی اطراف انجام شود.
• نمونه برداری برسی یا مسواکی (Brush biopsy)، از سوزن یا برس، برای برداشتن سلول‌ها از نواحی‌ با شکل غیرطبیعی یا مشکوک، استفاده می‌کند.

پاتولوژی

بعد از اینکه در جریان آندوسکوپی یا آندوسونوگرافی، نمونه (بیوپسی) برداشته شد، باید بررسی پاتولوژی شود. در این فرایند، پزشک متخصص پاتولوژی نمونه را در زیر میکروسکوپ نگاه می‌کند با رنگ‌های مناسب رنگ‌آمیزی می‌کند و نتیجه بررسی‌های خود را در برگه‌ای به نام «گزارش پاتولوژی» در اختیار بیمار و پزشکان دیگر می‌گذارد.

بدون بررسی پاتولوژیک، تشخیص سرطان مری قطعی نیست؛ به عبارتی گزارش پاتولوژی را می‌توان مهمترین مدرک تشخیص سرطان مری دانست.

بیمه‌ها بدون داشتن گزارش پاتولوژی تشخیص سرطان مری، هزینه‌های درمان شما را پوشش نخواهند داد.

آزمایش وضعیت HER2

ERBB2 که معمولا به عنوان HER2 یا HER2/neu شناخته می‌شود، مخفف «گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی ۲» است. در سلول‌های سرطانی،  ژنی به نام ژن HER2 وجود دارد که جهش یافته و تغییر پیدا کرده تا به رشد تومور کمک کند! به همین دلیل به این ژن، یک انکوژن (سرطان زا) می‌گوییم. ما سلول‌ها را آزمایش می‌کنیم تا متوجه شویم که آیا آن‌ها پروتئین HER2 را بیش از حد نرمال می‌سازند یا خیر.

آزمایش وضعیت HER2، روی تومورهای مری انتهایی (محل اتصال مری به معده) انجام می‌شود. اطلاعات به دست آمده از این روش تشخیصی، به پزشک شما در یافتن برنامه درمانتان کمک می‌کند.

اقدامات تصویربرداری

بعد از رسیدن به تشخیص سرطان مری، برای تعیین برنامه درمانی باید اقدام به مرحله بندی سرطان مری کرد. همچنین باید وضعیت عملکردی بیمار و عملکرد ارگان‌های وی بررسی شود تا از تحمل درمان اطمینان حاصل شود.

یکی از این اقدامات، انجام تصویربرداری شامل سی تی اسکن یا پت-سی‌تی است.

سی تی اسکن (CT-scan)

CT اسکن، از دستگاه اشعه ایکس، برای ساختن تصاویر سه بعدی و عکس‌های مقطعی از ارگان‌ها، بافت‌ها، استخوان‌ها و رگ‌های خونی درون بدن استفاده می‌کند. سپس یک کامپیوتر، این تصاویر را به عکس‌های با جزییات تبدیل می‌کند.

سی تی اسکن را برای نگاه کردن به قفسه سینه و شکم و پیدا کردن اندازه و مکان تومورهای مری استفاده می‌کنیم؛ این کار به مرحله بندی سرطان مری کمک می‌کند. از سی تی اسکن، برای پیدا کردن سرطانی که به گره‌های لنفاوی نزدیک، کبد، ریه یا غدد فوق کلیه گسترش پیدا کرده نیز استفاده می‌کنیم. از سی تی اسکن، همچنین برای هدایت مسیر حرکت سوزن نمونه برداری، جهت برداشتن نمونه از گره‌های لنفاوی غیرطبیعی یا مشکوک نیز استفاده می‌کنیم. سی تی اسکن در مرحله بندی سرطان‌های پیشرفته مری نسبت به یافتن تومورهای اولیه مری، عملکرد بهتری دارد.

پت اسکن (PET scan)

پت اسکن (PET scan)، از مواد رادیواکتیوی به نام رادیودارو استفاده می‌کند تا تغییر فعالیت متابولیک بافت‌های بدن را شناسایی کند. کامپیوتری، الگوهای رادیواکتیو را آنالیز می‌کند و عکس‌های سه بعدی رنگی از محل‌های اسکن شده تشکیل می‌دهد.

از پت اسکن، برای پیدا کردن تومورهای خیلی کوچک در قفسه سینه یا شکم که ممکن است از سرطان مری پخش شده باشند، استفاده می‌کنیم.‏‌‎ از پت اسکن همچنین برای دیدن میزان پاسخ سرطان مری به شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌شود.

روشی به نام PET/CT وجود دارد که در آن، دو روش تشخیصی سی تی اسکن و پت اسکن ترکیب می‌شوند. دستگاه‌های جدیدتر، می‌توانند به صورت همزمان پت اسکن و سی تی اسکن انجام دهند.  روش PET/CT، تصاویری با جزییات بیشتر، از ساختارهای بدن نشان می‌دهد و این میزان از جزییات را نمی‌توان به تنهایی، با استفاده از پت اسکن، به دست آورد.

لاپاروسکوپی

بعد از تشخیص سرطان مری، علاوه بر تصویربرداری ممکن است نیاز به لاپاروسکوپی برای تعیین درگیری ارگان‌های شکمی شود.

لاپاروسکوپی، نوعی جراحی است که در آن از آندوسکوپ (وسیله‌ای نازک و لوله مانند با نور و دوربین) برای بررسی یا درمان ارگان‌های داخل شکم و لگن استفاده می‌شود. لاپاروسکوپی به پزشکان اجازه می‌دهد که با استفاده از چند برش کوچک، ارگان‌های داخل بدن را معاینه کرده یا خارج کنند. پزشکان ممکن است طی لاپاروسکوپی، چند نمونه هم بردارند که به این کار، نمونه برداری با لاپاروسکوپ می‌گوییم.

از لاپاروسکوپی، برای مرحله بندی دقیق سرطان مری استفاده می‌کنیم تا پزشک بتواند برنامه درمان را بچیند. ممکن است پزشک در عمل لاپاروسکوپی، متوجه شود که سرطان به سایر بخش‌های شکم نیز انتشار یافته، در حالی که این موضوع در پت اسکن یا سی تی اسکن معلوم نبوده است. در واقع، لاپاروسکوپی دقیق ترین روش برای یافتن متاستازهای داخل حفره صفاق شکمی است.

بنابراین لاپاروسکوپی نیز همانند اقدامات تصویربرداری، بیشتر در مرحله بندی (تعیین مرحله) کاربرد دارد و کمتر برای خود تشخیص سرطان مری استفاده می‌شود.

آزمایش خون

شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)

در شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)، ما تعداد و کیفیت گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را اندازه می‌گیریم. از شمارش کامل سلول‌های خونی، برای بررسی آنمی طولانی مدت یا مزمن یا وجود خونریزی استفاده می‌کنیم. همچنین ممکن است از شمارش کامل سلول‌های خونی برای تعیین وضعیت اولیه خونی استفاده کنیم تا در حین درمان و بعد از آن، اثر درمان روی کم شدن تعداد سلول‌های خونی را چک کنیم.

در واقع CBC نقش مستقیم در تشخیص سرطان مری ندارد، اما در شناخت شرایط فعلی بیمار به ما کمک می‌کند.

آزمایش‌های شیمیایی خون

آزمایش‌های شیمیایی خون (بیوشیمی خون)، میزان مواد شیمایی خاصی در خون را اندازه می‌گیرد. این مواد شیمیایی، نشان‌دهنده عملکرد ارگان‌های بدن هستند و می‌توانند در یافتن ناهنجار‌ی‌ها کمک کننده باشند.

آزمایش‌های عملکرد کبدی: این آزمایش‌ را ممکن است برای مرحله بندی سرطان مری انجام دهیم. این تست میزان لاکتیک دهیدروژناز (LDH)، آلانین آمینوترنسفراز (ALT)، آسپارات ترنس‌آمیناز (AST)، آلکالین فسفاتاز (ALP) و بیلی روبین را اندازه می‌گیرد تا چک کند که آیا کبد به خوبی کار می‌کند یا خیر. میزان بالاتر این آنزیم‌ها به این معنی است که سرطان به کبد گسترش پیدا کرده است و میزان بالای ALP به این معنی است که سرطان به استخوان رسیده است.

نتیجه گیری: تشخیص سرطان مری

در این مطلب از سایت دکتر فرازمند، درباره روش‌های تشخیص سرطان مری خواندیم. در تشخیص سرطان مری، پزشک ابتدا شرح حال شما را گرفته و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد؛ سپس برای اطمینان حاصل کردن از تشخیص و یافتن نشانه‌های بیشتر و همچنین یافتن مرحله سرطان و برنامه ریزی درمان، از روش‌های پاراکلینیکی از جمله سی تی اسکن، پت اسکن، آندوسونوگرافی، نمونه برداری و … استفاده می‌کند.

منبع: انجمن سرطان کانادا

سوالات رایج

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید