غربالگری برای تشخیص سرطان قبل از بروز علائم استفاده می­‌شود. دانشمندان آزمایش‌­هایی را توسعه داده‌اند که می‌­توانند فرد را قبل از بروز علائم و نشانه­‌ها، برای انواع خاصی از سرطان­‌ها غربال کنند. اهداف کلی غربالگری سرطان عبارتند از:

• کم کردن یا به صفر رساندن تعداد افرادی که به دلیل بیماری سرطان می‌­میرند.
• کاهش تعداد مبتلایان به این بیماری.

سرطان روده بزرگ اغلب از پولیپ‌های روده به وجود می‌آید. با غربالگری منظم، اغلب می‌­توان پولیپ­‌ها را قبل از سرطانی شدن پیدا کرد و از ­­سرطان روده بزرگ پیشگیری کرد. سرطان روده بزرگ معمولا تا زمانی که بیماری پیشرفت نکند­، علائمی ایجاد نمی­‌کند­، بنابراین غربالگری اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.

سن شروع غربالگری سرطان روده بزرگ

افرادی که احتمال ابتلای آن­ها متوسط است، باید غربالگری را از ۴۵ سالگی شروع کنند.

در صورت داشتن هر یک از عوامل خطر سرطان روده بزرگ یا شرایط زیر، باید غربالگری زودتر شروع شود:

• سابقه شخصی ابتلا به سرطان روده بزرگ یا پولیپ آدنوماتوز
• سابقه خانوادگی قوی ابتلا به سرطان روده بزرگ یا پولیپ. مانند: سرطان یا پولیپ در یکی از بستگان درجه یکِ زیر ۶۰ سال یا دو نفر از بستگان درجه یک در هر سنی. بستگان درجه یک شامل پدر و مادر­، خواهر، برادر یا فرزندان است.
• سابقه شخصی ابتلا به بیماری التهاب روده (IBD)
• سابقه خانوادگی ابتلا به هر نوع سندرم ارثی سرطان روده بزرگ­، مانند FAP، سندرم لینچ، یا سندرم­های دیگر

با توجه به سن و سابقه خانوادگی این بیماری­، در مورد زمان غربالگری با پزشک خود مشورت کنید.

انواع روشهای غربالگری سرطان روده

آزمایش‌هایی که برای غربالگری سرطان روده بزرگ استفاده می­‌شود را در ادامه توضیح می‌دهیم.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌­دهد تا شکل ظاهریِ سطح داخل راست روده و کولون را مشاهده کند. بیمار قبل از انجام این کار، آرام‌بخش دریافت می‌کند. کولونوسکوپ، یک لوله انعطاف‌­پذیر و چراغ­دار است. کولونوسکوپ برای پیدا کردن پولیپ یا سرطان، از طریق مقعد وارد راست روده و تمام روده بزرگ می­‌شود. در طی این فرآیند­، پزشک می‌تواند پولیپ‌­ها یا سایر بافت­‌ها را برای بررسی خارج کند. حذف پولیپ می­‌تواند از ابتلا به سرطان روده بزرگ نیز جلوگیری کند.

درباره کولونوسکوپی بیشتر بدانید.

CT کولونوگرافی

­­CT کولونوگرافی که گاهی کولونوسکوپی مجازی نیز نامیده می­‌شود، یک روش غربالگری است که در برخی مراکز تحقیقاتی بر روی آن مطالعه می­‌شود. همچنین برای ارائه بهترین نتیجه، نیاز به تفسیر توسط یک رادیولوژیست ماهر دارد.. با این حال­، CT­ کولونوگرافی ممکن است یک گزینه برای افرادی باشد که نمی­‌توانند کولونوسکوپی استاندارد انجام دهند. مثلا:

• افرادی که بیهوشی­ برای آن­ها خطرناک است، یا
• افرادی که در روده بزرگ انسداد دارند و این انسداد از بررسی کامل جلوگیری می­‌کند­.

اشکال کولونوسکوپی مجازی این است که قابلیت برداشتن پولیپ و نمونه‌برداری را ندارد.

سیگموئیدوسکوپی

در سیگموئیدوسکوپی از یک لوله‌­ی نازک و انعطاف­‌پذیر و چراغ­­دار استفاده می­‌شود، و این لوله از طریق مقعد وارد راست روده و خم روده (سیگموئید) می‌شود تا پولیپ­، سرطان و سایر ناهنجاری­ها را بررسی کند. پزشک در طی این روش­، می‌­تواند پولیپ‌­ها یا سایر بافت­ها را برای بررسی­‌های بعدی خارج کند. اما نمی­‌تواند قسمت بالاتر روده مانند کولون صعودی و کولون عرضی را بررسی کند. این روش غربالگری، امکان برداشتن پولیپ‌­ها را نیز فراهم می­‌کند که این مسئله می­‌تواند از سرطان روده بزرگ جلوگیری کند­. اما اگر در این روش پولیپ یا سرطان پیدا شد­، انجام کولونوسکوپی نیز برای مشاهده کل روده بزرگ توصیه می‌­شود.

درباره سیگموئیدوسکوپی بیشتر بدانید.

آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT) و آزمایش ایمونوشیمی مدفوع (FIT)­­

آزمایش خون مخفی در مدفوع یک آزمایش غربالگری برای یافتن خون در مدفوع است. خون مخفی در مدفوع می­‌تواند نشانه پولیپ یا سرطان باشد. نتیجه­‌ی مثبت آزمایش­، به این معنی است که خون در مدفوع یافت شده است. این مسئله می‌­تواند دلیلی غیر از پولیپ یا سرطان روده بزرگ داشته باشد، مثلا:

• از جمله خونریزی در معده یا دستگاه گوارش فوقانی،
• خوردن گوشتی که خوب پخته نشده یا غذاهای دیگر.

دو نوع آزمایش مدفوع وجود دارد: گایاک (FOBT) و ایمونوشیمی (FIT)­. پولیپ‌­ها و سرطان­‌ها به طور مداوم خونریزی نمی­‌کنند­. بنابراین FOBT باید روی چندین نمونه مدفوع انجام شده و هر سال تکرار شود. اما این روش نیز تاثیر نسبتا کمی در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان روده بزرگ دارد­، به طوری که در صورت انجام سالیانه­‌ی آن حدود ۳۰% و در صورت انجام یک سال در میان حدود ۱۸% مرگ و میر کاهش می‌­یابد.

درباره آزمایش خون مخفی در مدفوع بیشتر بدانید.

تنقیه باریم با کنتراست دو برابر (DCBE)­

برای بیمارانی که نمی‌­توانند کولونوسکوپی انجام دهند­، یک تنقیه (اِنِما) حاوی باریم وارد روده می‌­شود و سپس تصاویری با اشعه ایکس گرفته می­‌شود. باریم ماده حاجبی است که به نمایشِ با کیفیت‌­تر تصاویر روده بزرگ و راست روده کمک می­‌کند. به طور کلی­، بیشتر پزشکان روش­های غربالگری دیگر را توصیه می­‌کنند­، زیرا انما باریوم نسبت به کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی یا CT­-کولونوگرافی، دقت تشخیصی کمتری دارد.

درباره باریم انما بیشتر بخوانید.

آزمایشات DNA مدفوع

این آزمایش، DNA موجود در نمونه مدفوع فرد را برای یافتن سرطان، تجزیه و تحلیل می­‌کند. همچنین از تغییراتی که در DNA پولیپ­‌ها و سرطان‌­ها اتفاق می‌­افتد، استفاده می­‌کند تا بفهمد که آیا باید کولونوسکوپی انجام شود یا خیر.

توصیه‌­های غربالگری سرطان روده بزرگ

سازمان­‌های مختلف، دستورالعمل­های مختلفی را برای غربالگری سرطان روده بزرگ ارائه داده‌­اند. اما به طور کل می‌توان توصیه‌های غربالگری سرطان روده بزرگ را به صورت زیر جمع‌بندی کرد:

از ۴۵ سالگی­، مردان و زنانی که احتمال متوسطی برای ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند­، باید یکی از آزمایش­‌های تعیین شده را انجام دهند. افرادی که سابقه خانوادگی بیماری­، سندرم­های ارثی مانند سندرم لینچ یا بیماری التهابی روده دارند یا در گذشته به سرطان روده بزرگ مبتلا نشده‌­اند، افراد با خطر بالا در نظر گرفته می‌شوند. در افراد پر-خطر نیاز به غربالگری شدیدتری است.

آزمایش­های زیر هم پولیپ و هم سرطان را تشخیص می­‌دهند:

• سیگموئیدوسکوپی انعطاف­‌پذیر، هر ۵ یا ۱۰ سال با انجام سالانه FIT یا FOBT
• کولونوسکوپی­، هر ۱۰ سال
• DCBE ، هر ۵ سال
• CT کولونوگرافی، با فواصل زمانی که پزشک توصیه کند.

آزمایش‌­های زیر در درجه اول سرطان را تشخیص می­‌دهند:

• آزمایش خون مخفی در مدفوع به روش گایاک (Guaiac-based FOBT)، هر سال
• FIT ، هر سال
• آزمایش DNA مدفوع، هر چند باری که پزشک توصیه کند.

با پزشک خود در مورد بهترین آزمایش­(ها) و فاصله زمانی بین این آزمایش­‌ها، متناسب با سوابق خود و میزان احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ صحبت کنید.

غربالگری سرطان روده باید تا چه سنی ادامه یابد؟

در افرادی که شرایط بدنی خوبی دارند، غربالگری باید تا ۷۵ سالگی ادامه یابد.

از ۷۶ تا ۸۵ سالگی، افراد باید با پزشک خود صحبت کنند تا مشخص شود که آیا غربالگری برای آنها مناسب است یا خیر. افرادی که سابقه پولیپ یا سرطان روده بزرگ دارند­، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند و ممکن است برای آن­ها غربالگری در سنین بالاتر نیز توصیه شود.

سایر نکات

ممکن است دسترسی به برخی از خدمات غربالگری در روستاها و سایر مناطق محروم، سخت باشد. با تیم درمانی درباره­‌ی گزینه­‌های قابل دسترس خود صحبت کنید.

به این نکته توجه کنید که هر آزمایش و غربالگری که نشان دهنده‌­ی وجود ناهنجاری باشد، باید با کولونوسکوپی نیز بررسی و تایید شود.

جمع‌بندی: غربالگری سرطان روده

غربالگری سرطان روده یکی از موثرترین روش‌های غربالگری در بین سرطان‌های مختلف است. علت این موضوع، دسترسی مناسب به کل روده و امکان برداشتن پولیپ‌ها است. از آنجایی که علائم سرطان روده معمولا در مراحل اولیه بیماری بروز نمی‌کند، توجه ویژه به غربالگری سرطان روده بسیار مهم است. تشخیص زودرس می‌تواند منجر به افزایش طول عمر مبتلایان به سرطان روده شود.

منابع:

cancer.net

USPSTF

سوالات رایج:

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید