پرتو درمانی سرطان سینه به معنای استفاده از اشعه ایکس پر انرژي یا پرتوهای دیگر جهت از بین بردن سلول های سرطانی سرطان پستان است. اگر به پرتو درمانی نیاز داشته باشید، به متخصصی به نام رادیوانکولوژیست مراجعه خواهید کرد.

با کلیات درمان سرطان سینه آشنا شوید.

انواع پرتو درمانی سرطان سینه

قبل از اینکه بپردازیم به پرتو درمانی سرطان سینه، در مقاله ای بطور اجمالی در مورد سرطان سینه صحبت کرده ایم که در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر می توانید از آن استفاده کنید.

پرتودرمانی انواع مختلفی دارد:

• پرتودرمانی با پرتوی خارجی (EBRT). رایج ترین نوع پرتو درمانی، پرتو درمانی با اشعه خارجی (یا پرتو درمانی خارجی) است که به وسیله تابش اشعه از دستگاهی انجام می‌شود که خارج از بدن قرار دارد. این روش شامل پرتو درمانی کامل، پرتودرمانی جزئی و همچنین پرتودرمانی سریع سینه است. پرتو درمانی سریع سینه به جای چندین هفته می‌تواند در چندین روز انجام شود.
• پرتودرمانی حین عمل (IORT). طی این روش پرتودرمانی با استفاده از یک ساطع کننده اشعه در اتاق عمل انجام می‌شود.
• براکی تراپی. این نوع پرتودرمانی با قرار دادن مواد رادیواکتیو در تومور انجام می‌شود.

در مقاله ای به طور مفصل و کامل در مورد پرتو درمانی سخن گفته ایم که می توانید اطلاعات زیادی از این مقاله که در سایت دکتر برنا فرازمند منتشر شده است، بهره ببرید.

اگرچه نتایج تحقیق دلگرم کننده است، اما پرتودرمانی حین عمل و براکی تراپی کاربرد زیادی ندارد. این روش ها اگر در دسترس باشد برای بیمارانی استفاده می شود که تومور آن ها کوچک بوده و به غدد لنفاوی پخش نشده باشد.

برنامه پرتو درمانی سرطان سینه، معمولاً شامل تعداد معینی از جلسات درمانی است که در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شود؛ مثلاً ۵ روز در هفته به مدت ۳ الی ۶ هفته. پرتودرمانی اغلب به کاهش خطر عود سرطان سینه کمک می‌کند.

در حقیقت، امروزه با استفاده از تکنیک‌های مدرن جراحی و پرتودرمانی میزان بازگشت سرطان سینه در ۱۰ سال پس از درمان کمتر از ۵ درصد و در ۲۰ سال پس از درمان ۶ تا ۷ درصد است. طول عمر تخمینی بیمارانی که لامپکتومی یا ماستکتومی انجام می‌دهند یکسان است. اگر سرطان در غدد لنفاوی زیر بغل وجود داشته باشد، ممکن است پرتودرمانی برای همان بخش از گردن یا زیر بغل در نزدیکی دیواره قفسه سینه یا سینه انجام شود.

مطلب مرتبط: تشخیص سرطان سینه

زمان انجام پرتو درمانی سرطان سینه

پرتودرمانی ممکن است بعد یا قبل از جراحی انجام شود:

• پرتودرمانی ادجوانت (کمکی) پس از جراحی انجام می‌شود. این روش معمولاً بعد از جراحی لامپکتومی و برخی مواقع پس از شیمی‌درمانی انجام می‌شود. بیمارانی که ماستکتومی انجام می‌دهند، ممکن است با توجه به ویژگی‌های تومور به پرتودرمانی نیاز داشته باشند. بعد از ماستکتومی، ممکن است پرتودرمانی ادجوانت در شرایط زیر توصیه شود:
  • 1- بیمار تومور بزرگتری داشته باشد.
  • 2- سرطان به غدد لنفاوی پخش شده باشد.
  • 3- سلول های سرطانی خارج از کپسول غدد لنفاوی وجود داشته باشند.
  • 4- سرطان به پوست یا دیواره قفسه سینه رشد کرده باشد.
• پرتودرمانی نئوادجوانت (پیش-کمکی) پرتودرمانی است که قبل از جراحی یک تومور بزرگ برای کوچک کردن آن انجام می‌شود تا برداشتن آن آسان‌تر شود. این روش پرتودرمانی غیر معمول است و معمولاً فقط زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تومور قابل برداشتن با جراحی نباشد.

بیشتر بخوانید: سرطان مری

ASCO توصیه می‌کند که در صورت لزوم باید پرتودرمانی ادجوانت برای زنان مبتلا به سرطان سینه با جهش‌های BRCA1 یا BRCA2 استفاده شود. زنان با جهش TP53 بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از پرتودرمانی هستند و بنابراین باید به جای لامپکتومی و پرتودرمانی، تحت عمل جراحی ماستکتومی قرار گیرند.

کسانی که جهش ATM یا جهش های مرتبط دیگر دارند باید با پزشک خود در مورد اینکه آیا پرتودرمانی ادجوانت برای آنها مناسب است صحبت کنند. در حال حاضر، اطلاعات کافی برای منع استفاده از پرتودرمانی در همه‌ی زنان دارای جهش ATM وجود ندارد.

ممکن است پرتودرمانی سبب ایجاد عوارض جانبی ایجاد شود؛ از جمله خستگی، تورم سینه، قرمزی و/ یا تغییر رنگ پوست و درد یا سوزش پوست ناحیه‌ای که در معرض تابش است که گاهی اوقات با تاول یا پوسته‌ریزی همراه است. پزشک شما می تواند برای درمان برخی از این عوارض جانبی، انواعی از داروهای موضعی برای استفاده در همان ناحیه توصیه کند.

به ندرت، ممکن است بخش کوچکی از ریه تحت تأثیر پرتودرمانی قرار گیرد و باعث التهاب ریه بر اثر پرتو درمانی شود (پنومونیت). خطر این عارضه به اندازه ناحیه ای که پرتودرمانی دریافت کرده است بستگی دارد و با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

شاید برای شما هم جالب باشد: استیج سرطان پروستات

در گذشته به علت استفاده از تجهیزات و تکنیک‌های قدیمی پرتودرمانی، در زنانی که سینه چپ آن ها پرتو درمانی دریافت کرده بود، خطر ابتلا به بیماری قلبی در طولانی مدت افزایش پیدا می‌کرد. اکنون تکنیک‌های مدرن پرتو درمانی برای مدیریت حرکت تنفسی، می توانند اکثر عوارض قلبی پرتودرمانی را کاهش دهند.

ممکن است انواع زیادی پرتودرمانی با برنامه های مختلف در دسترس شما باشد (به ادامه متن مراجعه کنید). با پزشک خود در مورد مزایا و معایب هر گزینه پرتودرمانی صحبت کنید.

برنامه زمانی و انواع پرتو درمانی خارجی سرطان سینه

پرتو درمانی معمولاً روزانه به مدت چند هفته برای بیمار انجام می‌شود.

بعد از جراحی لامپکتومی

پرتودرمانی پس از لامپکتومی، پرتودرمانی با اشعه خارجی است که در صورت عدم وجود سرطان در غدد لنفاوی، ۵ روز در هفته به مدت ۳ تا ۴ هفته انجام می‌شود. اگر سرطان به غدد لنفاوی پخش شده باشد، پرتودرمانی به مدت ۵ تا ۶ هفته انجام می‌شود. با این حال، این مدت زمان متغیّر است، زیرا ترجیح داده می‌شود که مدت زمان آن در زنانی که نیاز به درمان کمتری دارند، کاهش یابد. در این برنامه، ابتدا پرتودرمانی کل سینه انجام می‌شود و ممکن است بعد از آن طی چند جلسه بستر تومور (محل قبلی تومور) درمان شود.

این چند جلسه آخر که درمان متمرکزتری به بستر تومور داده می‌شود، درمان تکمیلی یا افزوده یا بوست (boost) نامیده می‌شود. بوست رادیوتراپی در سرطان سینه مهاجم استاندارد است، تا احتمال عود کاهش یابد. ممکن است این درمان برای زنان مبتلا به DCIS نیز انجام شود. ممکن است استفاده از بوست پرتودرمانی برای زنانی که خطر بازگشت کمتری دارند، اختیاری باشد. باید با پزشک خود درباره استفاده از این روش درمانی صحبت کنید.

بعد از ماستکتومی

برای کسانی که پس از ماستکتومی به پرتودرمانی نیاز دارند، معمولاً رادیوتراپی ۵ روز در هفته به مدت ۵ تا ۶ هفته انجام می‌شود. پرتودرمانی می‌تواند قبل یا بعد از جراحی ترمیمی سینه انجام شود. ممکن است همانند افرادی که بدنبال لامپکتومی پرتو درمانی انجام می دهند، به برخی از زنان توصیه شود که کمتر از 5 هفته تحت پرتودرمانی پس از ماستکتومی قرار گیرند.

مطالعاتی برای انجام برنامه های زمانی کوتاه‌تر از موارد استاندارد از جمله پرتودرمانی نسبی تسریع شده سینه به مدت ۵ روز انجام شده است و در برخی از مراکز استفاده می‌شود.

ممکن است این برنامه های کوتاه برای زنانی که پس از ماستکتومی یا برای غدد لنفاوی خود به پرتودرمانی نیاز دارند گزینه مناسبی نباشند. همچنین، ممکن است برنامه های پرتودرمانی طولانی‌تری برای برخی از زنان با سینه های بزرگ مورد نیاز باشد.

تابش بخشی از سینه

تابش بخشی از سینه (PBI) نوعی پرتو درمانی سرطان سینه است که اشعه به جای کل سینه مستقیماً به ناحیه تومور تابیده می‌شود. اغلب از این روش بعد از جراحی لامپکتومی استفاده می‌شود. معمولا تابش مستقیم به ناحیه تومور سبب کاهش مدت زمان مورد نیاز برای پرتو درمانی می‌شود. با این حال، ممکن است PBI فقط برای برخی از بیماران مناسب باشد. اگرچه نتایج اولیه امیدوار کننده است، اما این روش پرتو درمانی هنوز در حال مطالعه است.

با این حال، PBI در برخی شرایط خاص مانند افراد خاص مبتلا به سرطان سینه در مراحل اولیه، بخشی از برنامه درمانی معمول است. ممکن است بخواهید با رادیوانکولوژیست خود درباره مزایا و معایب PBI در مقایسه با پرتودرمانی کل سینه صحبت کنید.

می توان برای انجام PBI از پرتودرمانی خارجی استاندارد استفاده کرد که به جای کل سینه روی ناحیه برداشتن تومور متمرکز است. همچنین ممکن است PBI توسط براکی تراپی با استفاده از کاتترهای پلاستیکی یا یک قطعه فلزی که به طور موقت در سینه قرار می گیرد، انجام شود.

براکی تراپی سینه می تواند برای دوره‌های درمانی کوتاه مدت استفاده شود که از ۱ دوز (جلسه) تا ۱ هفته متغیّر است. همچنین می‌توان بلافاصله پس از برداشتن تومور ۱ دوز براکی تراپی در اتاق عمل انجام داد. روش‌های پرتودرمانی متمرکز در حال حاضر فقط برای بیمارانی با تومور کوچک و تهاجم کم انجام می‌شود که سرطان به غدد لنفاوی آن‌ها پخش نشده باشد.

IMRT

پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT) روش پیشرفته‌تری برای پرتو درمانی سرطان سینه است. شدت تابش به سینه برای هدف گیری بهتر تومور متغیّر است تا اشعه به طور یکنواخت‌تر به سراسر سینه برسد. استفاده از IMRT دوز تابش را کاهش می دهد و ممکن است سبب کاهش آسیب احتمالی اعضای مجاور مانند قلب و ریه شود و همچنین خطرات برخی عوارض جانبی زودرس مانند پوسته ریزی در طول درمان را کاهش دهد.

این امر به ویژه برای زنانی که سینه‌های متوسط ​​تا بزرگی دارند و بیشتر در معرض خطر عوارض جانبی مانند پوسته‌ریزی و سوختگی هستند، مهم است. همچنین، IMRT سبب کاهش عوارض طولانی مدت بافت سینه مانند سختی، تورم یا تغییر رنگ می‌شود که در روش های قدیمی پرتو‌درمانی رایج است.

استفاده از IMRT برای همه توصیه نمی‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با رادیوانکولوژیست خود صحبت کنید. همچنین ممکن است برای پوشش هزینه‌های IMRT نیز به تأیید بیمه خاص نیاز داشته باشید. باید قبل از شروع هرگونه معالجه با شرکت بیمه پزشکی خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.

پروتون درمانی

در پرتودرمانی استاندارد برای از بین بردن سرطان سینه از اشعه ایکس استفاده می‌شود که فوتون درمانی نیز نامیده می‌شود. پروتون درمانی نوعی پرتودرمانی خارجی است که به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می‌کند. در انرژی بالا، پروتون‌ها می‌توانند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. پروتون‌ها خصوصیات فیزیکی متفاوتی دارند که ممکن است باعث شود پرتون درمانی دقیق‌تر از فوتون درمانی باشد و به طور بالقوه میزان تابش را کاهش دهد.

همچنین، ممکن است این روش سبب کاهش تابش اشعه به نواحی نزدیک به قلب شود. محققان در حال مطالعه مزایای پروتون درمانی در مقایسه با فوتون درمانی در یک کارآزمایی همگانی هستند. در حال حاضر، پروتون درمانی یک درمان آزمایشی است و ممکن است به طور گسترده‌ای در دسترس نبوده یا تحت پوشش بیمه درمانی نباشد.

ملاحظات پرتودرمانی ادجوانت در بیماران خاص

مطالعات اخیر عدم استفاده از پرتو درمانی سرطان سینه را در شرایط زیر بررسی کرده‌اند:

• زنان ۶۵ ساله یا بزرگتر، در مرحله اولیه بوده، ER-مثبت است، به غدد لنفاوی پخش نشده یا اندازه آن کوچک است

نکته قابل توجه این است که مطالعات نشان می‌دهند در زنان دارای تومورهای کوچک و رفتار تهاجمی کمتر که با جراحی لامپکتومی برداشته می‌شوند، احتمال بازگشت سرطان در همان سینه بسیار کم است. درمان با پرتودرمانی در مقایسه با عمل جراحی تنها، خطر بازگشت سرطان سینه در همان سینه را بیش از پیش کاهش می‌دهد. با این حال‌، پرتودرمانی در این افراد سبب افزایش طول عمر نمی‌شود.

دستورالعمل های شبکه ملی جامع سرطان (NCCN) همچنان پرتودرمانی را به عنوان درمان استاندارد پس از لامپکتومی توصیه می‌کنند. با این حال، این دستورالعمل ها یادآوری می‌کنند که زنان با شرایط خاص یا تومور کم خطر می‌توانند پس از لامپکتومی، پرتودرمانی را انجام ندهند و فقط از روش درمانی سیستمیک استفاده کنند.

این افراد شامل زنان ۷۰ ساله یا بالاتر و همچنین کسانی هستند که ممکن است امید به زندگی آن ها به علت بیماری طی ۵ سال آتی کاهش یابد. در افرادی که این روش را انتخاب می‌کنند، خطر بازگشت سرطان در سینه بسیار ناچیز است. باید این زنان درباره جوانب مثبت و منفی حذف پرتودرمانی با پزشک خود صحبت کنند.

خلاصه

در این مقاله از سایت دکتر برنا فرازمند تلاش کردیم تا شما را با مطالب کامل و اجمالی ای از پرتو درمانی سرطان سینه آشنا کنیم. همچنین توضیحاتی در مورد انواع پرتو درمانی سرطان سینه و زمان پرتو درمانی سرطان سینه سخن گفته ایم. برای مشاوره درباره پرتو درمانی سرطان سینه می‌توانید از لینک‌های موجود در سایت استفاده کنید.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید