شیمی درمانی سرطان سینه از داروهای ضد سرطان سینه برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می‌کند. بسیاری از زنان مبتلا به سرطان سینه، شیمی درمانی می‌کنند. تیم درمانی شما با توجه به نوع سرطان سینه و نیازهای شخصی شما، داروها و دوز داروها و برنامه‌ی شیمی درمانی شما را مشخص می‌کنند. همچنین ممکن است شما درمان های دیگری برای کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی دریافت کنید.

هدف شیمی درمانی در سرطان سینه

شیمی درمانی به دلایل مختلفی انجام می شود. ممکن است در موارد زیر شیمی درمانی انجام شود:

• کوچک کردن یک تومور بزرگ قبل از جراحی زمانی که سرطان به خارج از سینه و غدد لنفاوی گسترش نیافته است. (شیمی درمانی نئوادجوانت یا پیش‌کمکی)
• از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده پس از جراحی و کاهش خطر عود کردن سرطان (شیمی درمانی کمکی یا ادجوانت)
• درمان سرطان عود کرده
• تسکین درد یا کنترل علائم در سرطان پستان پیشرفته (شیمی درمانی تسکینی)

شیمی درمانی معمولا یک درمان سیستمیک یا سراسری است. این به این معنی است که داروها از طریق جریان خون حرکت می‌کنند و به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن می‌رسند. ممکن است به سلول‌هایی که از تومور اولیه در سینه جدا شده‌اند هم برسند و آن‌ها را از بین ‌ببرند.

شیمی درمانی به طور کلی هر ۳ هفته یک‌بار انجام می شود. گاهی اوقات هر ۲ هفته یک‌بار انجام می‌شود و در این صورت به آن رژیم «دوز متراکم» یا «فشرده شده» می‌گوییم. مطالعات نشان داده اند که یک رژیم دوز-متراکم، باعث جلوگیری از عود سرطان سینه می شود و  می‌تواند بقا را بهبود بخشد.

نحوه انجام شیمی درمانی سینه

شیمی درمانی برای سرطان پستان، به سه گروه اصلی تقسیم می‌شود.

• بیماران با سرطان پستان که جراحی شده‌اند و سایر اعضای بدن آن‌ها سالم است. در این گروه، شیمی‌درمانی به عنوان درمان کمکی پس از جراحی اعمال می‌شود تا احتمال بازگشت و انتشار بیماری را کاهش دهد.
• بیمارانی که در بررسی‌های اولیه، گسترش بیماری به دیگر اعضای بدن آن‌ها مشاهده نمی‌شود، اما به دلایلی مانند اندازه بزرگ تومور یا درگیری گسترده غدد لنفاوی زیر بغل، ابتدا تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند و سپس جراحی انجام می‌شود.
• در مواردی که بیماری به اعضای دیگر بدن مانند کبد، ریه‌ها یا استخوان‌ها سرایت کرده باشد، شیمی‌درمانی و یا هورمون‌درمانی به عنوان روش اصلی درمان در نظر گرفته می‌شود. در این گروه از بیماران، هدف شیمی‌درمانی کاهش اندازه تومور و کنترل بیماری است تا زمینه را برای سایر روش‌های درمانی مانند جراحی یا پرتو‌درمانی فراهم کند. در این موارد، شیمی‌درمانی به تنهایی یا همراه با سایر روش‌های درمانی به کار گرفته می‌شود.

مراحل شیمی درمانی سرطان سینه

 

فرایند شیمی درمانی سرطان سینه معمولاً به صورت سیستمیک انجام می‌گیرد، یعنی داروها از طریق جریان خون در «سراسر» بدن پخش می‌شوند تا به تمامی سلول‌های سرطانی دسترسی پیدا کنند. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی، تزریقی یا انفوزیون داخل وریدی مصرف شوند. در بسیاری از موارد، متخصص شیمی درمانی از کاتترهای ورید مرکزی (CVCs) برای تجویز داروهای استفاده می‌کند. این کاتترها لوله‌های پلاستیکی بلندی هستند که به صورت موقت یا دائمی در نزدیکی قلب، ورید گردن یا ورید بازو قرار می‌گیرند. انواع مختلفی از CVC وجود دارند، که در مراحل مختلف شیمی درمانی استفاده می‌شوند.

• خط مرکزی: این نوع کاتتر در نزدیکی قلب یا ورید گردن قرار می‌گیرد و به پزشک امکان می‌دهد تا داروها را مستقیماً به جریان خون بیمار تزریق کند.
• کاتتر مرکزی وارد شده محیطی (PICC): در این روش، پزشک کاتتر را در ورید بازوی بیمار قرار می‌دهد. این روش به دلیل دسترسی آسان‌تر به ورید، ریسک عفونت کمتری دارد.
• پورت شیمی درمانی: این دستگاه کوچک قابل کاشت به ورید متصل می‌شود و پزشکان می‌توانند به راحتی داروها را بدون نیاز به تزریق با سوزن به جریان خون بیمار وارد کنند.

شیمی درمانی معمولا طی چند ساعت به عنوان یک درمان روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و شما می‌توانید در همان روز به خانه بازگردد. این درمان می‌تواند همراه با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی، پرتو درمانی یا هورمون درمانی استفاده شود. تیم درمانی متشکل از پزشک متخصص سرطان، پرستار، داروساز و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، در تعیین مناسب‌ترین روش درمان برای هر بیمار نقش مهمی ایفا می‌کنند.

تعداد جلسات شیمی درمانی در سرطان سینه

مدت زمان و تعداد جلسات شیمی درمانی بر اساس مرحله بیماری، شرایط فیزیکی بیمار و پاسخ وی به درمان متغیر است. در مرحله بسیار ابتدایی سرطان سینه، پزشک معمولاً چهار تا شش جلسه شیمی درمانی را در نظر می‌گیرد. این جلسات هر سه هفته یک‌بار انجام می‌شوند. گاهی اوقات، پزشک تجویز می‌کند که دوره‌های شیمی درمانی به صورت هفتگی و به مدت هشت تا دوازده سیکل انجام گیرد. این امر بستگی به عوامل مختلفی از جمله مرحله و شدت بیماری دارد.

در مرحله نسبتا پیشرفته‌تر سرطان سینه، تعداد جلسات شیمی درمانی می‌تواند بیشتر باشد. در این موارد، پزشک ممکن است تا هشت جلسه شیمی درمانی را در نظر بگیرد که هر سه هفته یک‌بار انجام می‌شود. گاهی نیز پزشک تصمیم می‌گیرد که دوره‌های شیمی درمانی را به صورت هفتگی و به مدت دوازده تا شانزده سیکل تجویز کند.

تصمیم به استفاده از شیمی درمانی در سرطان سینه

در سرطان سینه ای که محدود به پستان و غدد لنفاوی اطراف است، احتمال عود سرطان سینه پس از جراحی به موارد زیر ارتباط دارد:

• اندازه و درجه‌ی تومور
• اینکه سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته یا خیر
• اینکه سرطان به عروق لنفاوی یا عروق خونی گسترش یافته یا خیر
• وضعیت گیرنده‌ی هورمونی
• وضعیت گیرنده‌ی HER2

شیمی درمانی همیشه در زنانی که سرطان سینه با خطر بالای عود دارند، پیشنهاد می شود؛ زیرا به طرز قابل توجهی احتمال عود کردن سرطان را کاهش می دهد. در زنانی که خطر عود سرطان سینه کم است، معمولاً شیمی درمانی پیشنهاد نمی شود، زیرا در این افراد  شیمی درمانی به طور قابل توجهی خطر را کاهش نمی‌دهد.

اگر سرطان سینه با خطر متوسط عود دارید، ممکن است بعد از اینکه تیم درمانی درباره‌ی خطرات و عوارض جانبی شیمی درمانی با شما صحبت کردند، شیمی درمانی را به شما پیشنهاد دهند. در این موارد تصمیم‌گیری می‌تواند با همفکری پزشک و بیمار باشد که اصطلاح به آن «تصمیم گیری مشترک» گفته می‌شود.

شیمی درمانی ممکن است برای زنانی با خطر کم یا متوسط عود سرطان که نمره بالایی در تست انکوتایپ (Oncotype DX) دارند، پیشنهاد شود.

پزشکان شما هنگام تصمیم گیری در مورد اینکه آیا شیمی درمانی یک گزینه درمانی مناسب برای شما است یا خیر، سلامت کلی شما را در نظر می‌گیرند. به عنوان مثال، زنان مبتلا به بیماری‌های قلبی، ممکن است نتوانند داروهای خاصی مصرف کنند، زیرا ممکن است این داروها آسیب بیشتری به قلب وارد کنند. سایر مشکلات سلامتی هم می‌توانند روی اینکه آیا شما می‌توانید شیمی‌درمانی داشته باشید یا خیر، تأثیر بگذارد.

اگر شیمی درمانی و پرتودرمانی هر دو بخشی از برنامه درمانی شما هستند، پرتودرمانی معمولاً پس از پایان شیمی درمانی شروع می‌شود. این به این دلیل است که عوارض جانبی بعضی از داروهایی که برای شیمی درمانی سرطان سینه تجویز می‌شوند ممکن است در زمانی که شما پرتودرمانی هم انجام می‌دهید، بدتر شوند.

داروهای شیمی درمانی برای سرطان سینه

داروهای مختلف و ترکیبی از داروها را می توان برای سرطان سینه تجویز کرد.

نوع سرطان سینه شما، سلامت کلی و موقعیت تومور و ترجیح شخصی شما بر نوع داروهای شیمی درمانی که پزشک شما تجویز می‌کند، موثر هستند. به عنوان مثال، اگر قبلاً برای سرطان سینه شیمی درمانی کرده اید، ممکن است پزشک نتواند همان داروها را دوباره تجویز کند. همچنین شما باید با پزشک خود در مورد اولویت هایتان صحبت کنید، این اولویت‌ها می‌توانند تجربه‌ی عوارض جانبی کمتر یا تمایل به بچه‌ دار شدن در آینده باشند.

تجویز داروهای مختلف شیمی درمانی و ترکیبی از داروها، به مرحله سرطان سینه بستگی دارد.

داروهای سرطان سینه در مراحل موضعی

پزشکان معمولاً شیمی درمانی را در اولین مرحله بندی سرطان سینه (مراحل 1A، 1B و 2A) با خطر بالای عود یا سرطان سینه‌ی پیشرفته‌ی موضعی (مراحل 2B، 3A، 3B و 3C) پیشنهاد می کنند. شیمی درمانی برای این مراحل سرطان سینه معمولا به صورت ترکیبی از چندین دارو انجام می شود زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که تجویز آن‌ها با هم مؤثر‌تر از دادن هر دارو به تنهایی است.

ممکن است ترکیبی از داروهای زیر در شیمی درمانی سرطان پستان پیشنهاد شوند. بیشتر این داروها به صورت تزریقی در ورید (IV) تجویز می شوند:

• AC-T – دوکسوروبیسین (آدریامایسین) و سیکلوفسفامید و سپس پاکلی تاکسل (تاکسول) یا دوستاکسل
• T-AC – پاکلی تاکسل یا دوستاکسل (تاکسوتر) و سپس دوکسوروبیسین و سیکلوفسفامید
• TC – پاکلی تاکسل و سیکلوفسفامید
• CAF (یا FAC) – سیکلوفسفامید (به صورت قرص)، دوکسوروبیسین و 5-فلوراوراسیل (5-FU)
• FAC و سپس دوستاکسل یا پاکلیتاکسل
• CEF (یا FEC) – سیکلوفسفامید (به صورت قرص)، اپی روبیسین و 5-فلوئورواوراسیل
• CEF و به دنبال آن دوستاکسل یا پاکلی تاکسل
• EC – اپی روبیسین و سیکلوفسفامید
• کربوپلاتین و دوستاکسل
• دوستاکسل و سیکلوفسفامید
• کپسیتابین (زلودا) ادجوانت پس از ترکیب شیمی درمانی نئوادجوانت

به زنانی که مبتلا به سرطان سینه HER2 مثبت هستند هم ممکن است یک داروی تارگت تراپی به همراه بعضی از ترکیبات شیمی درمانی داده شود. معمولاً این تارگت تراپی تراستوزوماب (هرسپتین)، است.

سرطان سینه‌ی پیشرفته

سرطان سینه‌ی پیشرفته یا متاستاتیک به این معنی است که سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است. و در مرحله ۴ قرار دارد.

پزشکان اغلب از یک داروی شیمی درمانی برای درمان سرطان سینه‌ پیشرفته استفاده می‌کنند زیرا عوارض جانبی کمتری نسبت به ترکیبی از داروها ایجاد می‌کند؛ البته ممکن است از شیمی درمانی ترکیبی نیز استفاده کنند.

هیچ دارو یا ترکیب دارویی استانداردی برای سرطان سینه‌ی پیشرفته وجود ندارد. شیمی درمانی تا زمانی انجام می‌شود که سرطان به آن پاسخ دهد و عوارض جانبی‌اش مشکلی ایجاد نکنند. هنگامی که سرطان دیگر به درمان پاسخ ندهد، پزشک ممکن است داروی متفاوتی را پیشنهاد بدهد.

داروهای مورد استفاده

در سرطان سینه پیشرفته، ممکن است از داروهای زیر به تنهایی استفاده شود:

• دوکسوروبیسین (doxorubicin)
• پاکلی تاکسل (paclitaxel)
• ناب پاکلی تاکسل (nab-paclitaxel)
• کپسیتابین (capecitabine)
• جمسیتابین (gemcitabine)
• وینورلبین (vinorelbine)
• سیکلوفسفامید (cyclophosphamide)
• کربوپلاتین (carboplatin)
• دوستاکسل (docetaxel)
• سیس پلاتین (cisplatin)
• اپی روبیسین (epirubicin)

همچنین ممکن است از ترکیبی از داروها به صورت زیر استفاده شود:

• CAF (یا FAC) – سیکلوفسفامید، دوکسوروبیسین و 5-فلورویوراسیل
• CEF (یا FEC) – سیکلوفسفامید، اپی روبیسین و 5-فلوئورواوراسیل
• AC- دوکسوروبیسین و سیکلوفسفامید
• EC- اپی روبیسین و سیکلوفسفامید
• دوستاکسل و کپسیتابین
• جمسیتابین و پاکلی تاکسل
• جمسیتابین و کربوپلاتین

به زنان مبتلا به سرطان سینه HER2 مثبت هم ممکن است یکی یا بیشتر از داروهای تارگت تراپی که در زیر لیست شده است، داده شود :

• تراستوزوماب (trastuzumab) (هرسپتین)
• پرتوزوماب (pertuzumab) (پرجتا)
• تراستوزوماب امتانسین (trastuzumab emtansine) (کادسیلا)

سرطان سینه عود کرده

درمان پیشنهادی برای سرطان سینه‌ای که عودکرده، به این بستگی دارد که سرطان پستان به خارج از پستان و غدد لنفاوی گسترش نیافته است (سرطان موضعی) یا به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است (متاستاتیک).

سرطان عودکرده موضعی سینه مانند سرطان پستان اولیه یا موضعی پیشرفته درمان می‌شود. تیم درمانی شما بر اساس داروهای شیمی درمانی یا سایر درمان هایی که قبلاً برای سرطان سینه داشته اید، درمانی را برای شما پیشنهاد می‌دهد. درمان همچنین به این بستگی دارد که سرطان چه مدت بعد از اولین درمان‌های شما عود کرده است.

سرطان سینه‌ی عود کرده و متاستاتیک مانند سرطان سینه ای که در زمان تشخیص متاستاتیک بوده درمان می شود.

داروهای مراقبت حمایتی

تیم درمانی شما ممکن است داروهای زیر را برای کمک به بدن شما برای مقابله با عوارض جانبی درمان‌های سرطان تجویز کنند؛ به خصوص اگر تحت شیمی درمانی در مدت زمان کوتاه تری (شیمی درمانی با دوز متراکم) باشید، این داروها تجویز می‌شوند:

• فاکتورهای محرک کلونی، ممکن است با ترکیبی از داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان سینه استفاده می شود، تجویز شوند. این داروها به افزایش تعداد گلبول های سفید خون کمک می کنند.
• داروهای ضد تهوع، ممکن است برای درمان تهوع و استفراغ حاصل از برخی داروهای شیمی درمانی سرطان سینه، تجویز شوند.
• آنتی بیوتیک ها، ممکن است برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت در حین شیمی درمانی تجویز شوند.

عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان سینه

عوارض جانبی در همه انواع درمان‌های سرطان سینه رخ می‌دهند. اما تجربه افراد از این عوارض متفاوت است. برخی افراد عوارض زیادی را تجربه می‌کنند، اما بعضی هم تعداد خیلی کمی از عوارض را حس می‌کنند یا بعد از درمان اصلا عارضه‌ای ندارند.

شیمی درمانی ممکن است باعث عوارضی شود، به این دلیل که همزمان با کشتن سلول‌های سرطانی به بافت سالم هم آسیب می‌زند. این عوارض ممکن است حین درمان یا کمی بعد از پایان درمان یا حتی چند سال بعد از تمام شدن درمان، به وجود بیایند. بیشتر عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان سینه، بعد از مدتی به صورت خود به خود از بین می‌روند یا قابل درمان هستند؛ اما بعضی از آن‌ها مدت زیادی باقی می‌مانند یا دائمی می‌شوند.

عوارض جانبی شیمی درمانی اساسا به نوع و دوز دارویی که استفاده می‌شود و همچنین سلامت کلی بیمار، بستگی دارد.

رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه

برخی از شایع ترین عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی سرطان سینه عبارتند از:

• کاهش تعداد سلول‌های خونی
• عفونت
• حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• درد در دهان و گلو
• یبوست
• اسهال
• خستگی
• ریزش مو
• مشکلات پوستی
• یائسگی ناشی از درمان
• آسیب به سیستم عصبی
• مشکلات باروری

اگر این عوارض را تجربه می‌کنید یا عوارضی دارید که فکر می‌کنید ممکن است حاصل از شیمی درمانی باشد، به تیم درمانی خود خبر دهید. هرچه تیم درمان شما زودتر از این عوارض آگاه شوند، شما زودتر راهی برای رهایی از این عوارض پیدا می‌کنید.

نتیجه گیری

شیمی درمانی سرطان سینه، یکی از روش‌های درمانی در سرطان سینه است و به منظور کوچک کردن تومور، از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده بعد از جراحی و تسکین درد و … انجام می‌شود. نوع دارو و ترکیب تجویز شده اساسا به نوع سرطان سینه‌ی بیمار بستگی دارد که در این مطلب داروهای مصرفی در انواع سرطان سینه و عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها را بررسی کردیم. برای مشاوره درباره شیمی درمانی سرطان سینه، می‌توانید از لینک‌های مشاوره موجود در سایت استفاده کنید.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید