داروی هرسپتین چیست؟

هرسپتین (Herceptin) اسم برند دارویی به نام تراستوزوماب (Trastuzumab) است. داروی هرسپتین اولین بار در سال ۱۹۹۸ برای درمان سرطان سینه متاستاتیک و در سال ۲۰۰۶ برای سرطان سینه غیر متاستاتیک تایید شد. به تدریج این دارو برای درمان سرطان‌های معده و مری و بعضی سرطان‌های دیگر نیز به کار رفته است.

تراستوزوماب یک داروی تارگت‌تراپی (درمان هدفمند) است که گیرنده HER2 را هدف می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: متاستاز چیست؟

بیشتر بخوانید: تارگت تراپی چیست؟

داروی هرسپتین چگونه عمل می‌کند؟

هرسپتین می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی که دارای «گیرنده رشد اپیدرمال انسانی  نوع ۲» (HER2) هستند را کنترل کند.

HER2 در سلول‌های انسانی یافت می‌شود و رشد و بازسازی سلول را کنترل می‌کند. مقادیر بالای HER2 در برخی از سرطان‌های سینه، مری و معده یافت می‌شوند و به زنده ماندن و رشد بیش از حد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. این سرطان‌ها را به عنوان سرطان‌های «HER2 مثبت» می‌شناسیم؛ حدود ۱ تا ۵ درصد سرطان‌ها، HER2 مثبت هستند.

به هرسپتین و سایر داروهایی که با تاثیر روی گیرنده HER2 عمل می‌کنند، داروهای «ضد HER2» می‌گوییم.

هرسپتین با خنثی کردن اثر HER2 و تشویق سیستم ایمنی برای حمله به سلول‌های سرطانی و کشتن آن‌ها اثر می‌کند.

تلفظ: HER2 به صورت «هِرتو :Hertu» تلفظ می‌شود.

کاربردهای داروی هرسپتین

از هرسپتین برای درمان موارد زیر استفاده می‌کنیم:

• مراحل اولیه سرطان سینه HER2 مثبت، در کنار جراحی و شیمی درمانی و رادیوتراپی برای کاهش احتمال عود سرطان سینه.
• سرطان سینه پیشرفته HER2 مثبت که به بیرون از سینه پخش شده است (سرطان سینه متاستاتیک)، برای کاهش سرعت رشد سرطان و افزایش طول عمر بیمار.
• سرطان معده پیشرفته HER2 مثبت که به بیرون از معده پخش شده است (سرطان معده متاستاتیک)
• سرطان پیشرفته محل اتصال معده-مری HER2 مثبت که روی محل اتصال مری به معده تاثیر می‌گذارد.
• سرطان پیشرفته روده HER2 مثبت که حین درمان با داروهای شیمی‌درمانی مرسوم پیشرفت کرده است
• سرطان رحم (اندومتر) پیشرفته یا راجعه HER2 مثبت

بنابراین در این شرایط برای بررسی نیاز به داروی هرسپتین باید آزمایش‌هایی انجام دهید تا چک کنید که آیا سرطان HER2 مثبت است یا خیر.

بیشتر بخوانید: تارگت تراپی سرطان سینه

بیشتر بخوانید: تارگت تراپی سرطان معده

بیشتر بخوانید: تارگت تراپی و ایمونوتراپی سرطان مری

اشکال دارویی هرسپتین

داروی هرسپتین به صورت پودر قابل تزریق است. این پودر با آب مقطر یا آب باکتریواستاتیک ترکیب شده و سپس تزریق می‌شود.

تراستوزوماب در دو دوز ۴۴۰ میلی‌گرم و ۱۵۰ میلی‌گرم در داروخانه‌های ایران وجود دارد.

نام‌های تجاری تراستوزوماب که در ایران وجود دارد عبارتند از:

• هرسپتین (Herceptin): برند اصلی محصول شرکت روش (Roche) سوئیس
• آریوتراست (AryoTrust): محصول شرکت ایرانی آریوژن فارمد
• هراستو (Herasto): محصول شرکت ایرانی داروپخش
• هرتوزین (Hertuzin): محصول شرکت ایرانی سیناژن

نحوه مصرف داروی هرسپتین

تراستوزوماب باید توسط پرستار آشنا به داروهای انکولوژی تزریق شود. این دارو معمولا به صورت تزریق داخل وریدی و در بیمارستان یا کلینیک استفاده می‌شود.

ممکن است داروی هرسپتین به تنهایی یا در ترکیب با داروهای شیمی‌درمانی تزریق شود.

هر جلسه تزریق هرسپتین چقدر طول می‌کشد؟

در تزریق داخل وریدی، دارو به آرامی درون جریان خون شما پخش می‌شود. اولین جلسه درمان باید آهسته و حدود ۹۰ دقیقه باشد. در صورت تحمل مناسب، جلسات بعدی را می‌توان طی ۳۰ دقیقه تزریق کرد.

بعد از تزریق هرسپتین، ممکن است شما را برای مدتی در بیمارستان یا کلینیک نگه دارند تا تحت نظر باشید.

نوعی از داروی تراستوزوماب (تراستوزوماب هیالورونیداز) نیز وجود دارد که به صورت زیرپوستی تزریق می‌شود، اما این نوع در ایران بسیار کمتر استفاده می‌شود. در این حالت معمولا دارو در ران پای شما انجام می‌شود و تزریق آن فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

دوز مصرف داروی هرسپتین

دوز مصرف تراستوزوماب در شرایط مختلف متفاوت است. مهم‌ترین عواملی که بر روی دوز مصرف داروی هرسپتین تاثیر می‌گذارند، وزن بیمار و فواصل تزریق است. به طور کلی:

• تزریق هر سه هفته: جلسه اول با دوز ۸ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و در جلسات بعد 6mg/kg
• تزریق هر دو هفته: جلسه اول با دوز ۶ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و در جلسات بعد 4mg/kg
• تزریق هفتگی: جلسه اول با دوز ۴ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و در جلسات بعد 2mg/kg

بنابراین برای بیماری که وزن حدود ۱۰۰ کیلو‌گرم دارد، یک ویال ۴۴۰ میلی‌گرمی در هر سه هفته ناکافی است. متاسفانه این دوز ناکافی توسط بعضی از پزشکان به وفور داده می‌شود.

فواصل تزریق تراستوزوماب معمولا بستگی به رژیم شیمی‌درمانی همراه آن دارد. یعنی اگر رژیم شیمی‌درمانی هر سه هفته یک بار است، تراستوزوماب نیز هر سه هفته یک بار تزریق می‌شود و … . در صورتی که داروی هرسپتین بدون شیمی‌درمانی تجویز شود، معمولا برای راحتی از رژیم هر سه هفته استفاده می‌شود.

مدت زمان مصرف و طول دوره درمان با هرسپتین

زمان مصرف و طول دوره هرسپتین در شرایط مختلف متفاوت است:

۱- سرطان سینه در مراحل اولیه:

در این حالت، مدت زمان مصرف هرسپتین مجموعا یک سال است. در این شرایط معمولا هرسپتین را در دوره شیمی درمانی شروع می‌کنیم و پس از قطع شیمی درمانی تا مجموع یک سال (۱۷ یا ۱۸ دوره) ادامه می‌دهیم.

در صورتی که شیمی‌درمانی قبل از جراحی انجام شود، بهتر است هرسپتین نیز پیش از جراحی شروع شود، چرا که باعث افزایش تاثیر درمان و بهبود نتایج می‌شود.

۲- سرطان سینه، معده و مری پیشرفته:

در صورتی که تومور پیشرفته شده باشد و به سایر نقاط بدن منتشر شده باشد، هرسپتین را تا زمانی که دارو اثر می‌کند و عوارض زیادی ندارد ادامه می‌دهیم.

سایر نکات مصرف تراستوزوماب

در صورت بروز عوارض خفیف تزریق، می‌توان برای کنترل آن‌ها از استامینوفن، دیفن‌هیدرامین و یا پتدین استفاده کرد.

نکته مهم: داروی هرسپتین نباید همراه با بعضی از داروهای شیمی درمانی رایج در سرطان سینه (مانند دوکسوروبین یا همان آدریامایسین) مصرف شود. بنابراین اگر در رژیم شیمی‌درمانی شما این داروها وجود دارد، در دوره‌هایی که آن‌ها را مصرف می‌کنید باید از مصرف داروی هرسپتین پرهیز شود.

آیا هرسپتین موثر است؟

هرسپتین در مواردی که تاییدیه گرفته، باعث کاهش میزان عود و بهبود پیامد درمان می‌شود.

به عنوان مثال در نمودار زیر، تاثیر هرسپتین در عود سرطان سینه موضعی را مشاهده می‌کنید:

عوارض جانبی هرسپتین (تراستوزوماب)

هرسپتین می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی می‌شود، هر چند شدت خیلی از این عوارض، با گذر زمان کم می‌شود.

عوارض جانبی که در ادامه نام ادامه است در حدود ده درصد افراد رخ می‌دهد:

• حساسیت به دارو، از جمله لرز، تب، تورم صورت و دهان، سردرد، گرگرفتگی، حالت تهوع، خس خس موقع تنفس و تنگی نفس
• خستگی و مشکل در خوابیدن
• اسهال یا یبوست
• کم شدن تعداد گلبول‌های سفید مبارز با عفونت که ریسک عفونت را در شما زیاد می‌کنند.
• بی اشتهایی و از دست دادن وزن بدن
• درد در عضله، مفصل، قفسه سینه یا شکم
• آبریزش بینی
• قرمز شدن چشم یا اشک ریزش
• لرزش (ترمور)
• سرگیجه
• سرفه
• فشار خون بالا یا پایین
• مشکلات قلبی- باید به صورت منظم آزمایش انجام دهید تا سلامتتان در مورد این مسئله چک شود.

اگر این عوارض جانبی، به خصوص آن‌هایی که مشکل‌ساز هستند را دارید، به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت امکان آن را درمان کند.

توضیح بعضی از عوارض هرسپتین

مشکلات قلبی

مشکل قلبی احتمالا مهم‌ترین عارضه داروی هرسپتین است. این دارو ممکن است باعث کاهش عملکرد قلب شود، بنابراین حین درمان با آن و حتی پس از درمان، پزشک باید به طور دائم قلبتان را چک کند. اگر احساس درد در قفسه سینه داشتید، سریعا به پزشکتان اطلاع دهید.

همچنین هرسپتین می‌تواند به صورت رایج‌تر باعث تغییر در ریتم ضربان قلب شود. یک عارضه دیگر که البته نادر است، جمع شدن مایع دور قلب شما (افیوژن پریکارد) است. 

خستگی

خستگی و احساس ضعف، ممکن است حین درمان و بعد از آن رخ دهد. انجام روزمره ورزش‌های آرام می‌تواند به بالا نگه داشتن انرژی شما کمک کند. زیاد به خودتان فشار نیاورید، زمانی که احساس خستگی می‌کنید، استراحت کنید و از سایرین کمک بخواهید.

تغییرات فشار خون

حین درمان، فشار خون شما ممکن است بالاتر یا پایین ‌تر از حد نرمال باشد. اگر احساس سرگیجه می‌کنید، غش کردید، سردرد دارید، خون دماغ می‌شوید، دید تار یا دوبینی دارید یا تنگی نفس می‌گیرید، به پرستارتان بگویید. معمولا فشار خونتان بعد از پایان درمان دوباره طبیعی می‌شود.

مشکلات چشمی

ممکن است شما مشکلات چشمی از جمله دید تار، درد چشمی، چشم قرمز، خارش چشم، خشکی چشم، یا عفونت چشمی را تجربه کنید. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، به پزشک یا پرستارتان بگویید. آن‌ها می‌توانند برای شما قطره چشمی یا سایر داروها را تجویز کنند.

بی اشتهایی و کاهش وزن

ممکن است شما به دلایل مختلفی در زمان درمان سرطانتان بی اشتها شوید. حالت تهوع، تغییرات ضائقه یا خستگی ممکن است مانع غذا خوردن شما بشود.

همچنین ممکن است وزن از دست بدهید یا وزن اضافه کنید.

مشکلات خواب

داروی هرسپتین ممکن است برنامه خواب شما را برهم بریزد. سعی کنید هر شب سر ساعت مشخصی به خواب بروید و قبل از اینکه به تخت بروید، مدت زمانی را آرام باشید. ممکن است انجام ورزش‌های آرام و ملایم به خوابیدن شما کمک کنند.

مشکلات ریوی

ممکن است مشکلات تنفسی یا سرفه داشته باشید. ممکن است این مشکل به خاطر عفونت باشد، از جمله پنومونی یا التهاب ریه. در صورتی که سرفه دارید یا احساس تنگی نفس می‌کنید، سریعا به پزشک یا پزستارتان خبر دهید.

آبریزش بینی

ممکن است هنگام انجام این درمان، آبریزش بینی داشته باشید.

حالت تهوع یا استفراغ

این عارضه از داروی هرسپتین را می‌توان با داروهای ضد تهوع کنترل کرد. از خوردن غذاهای چرب یا سرخ کردنی، خودداری کنید. خوردن وعده‌های کوچک، نوشیدن میزان زیادی آب، انجام تکنیک‌هایی برای آرام کردن خودتان، می‌توانند کمک کننده باشند.

مهم است که داروهای ضد تهوع را همانطور که برایتان تجویز شده مصرف کنید، حتی اگر الان حالت تهوع ندارید. بهتر است که از حالت تهوع‌تان جلوگیری کنید تا اینکه بخواهید آن را درمان کنید.

موارد احتیاطی و منع مصرف داروی هرسپتین

هرسپتین را نباید برای درمان بیمارانی که سرطان سینه، مری یا معده که هرسپتین مثبت نیستند، استفاده کرد.

همچنین ممکن است برای موارد زیر مناسب نباشد:

• اگر شما مشکلات قلبی دارید از جمله نارسایی قلبی، آنژین شدید یا مشکلات دریچه قلبی
• اگر شما مشکلات فشار خون کنترل نشده دارید
• اگر باردار هستید
• اگر به نوزادتان شیر می‌دهید.

هشدارها

۱- اختلال قلبی

مصرف تراستوزوماب می‌تواند موجب نارسایی قلبی شود. بروز و شدت این عارضه در افرادی که رژیم‌های حاوی دوکسوروبیسین (آدریامایسین) یا اپی‌روبیسین مصرف می‌کنند بیشتر است.

باید عملکرد قلبی را در تمام بیماران پیش از شروع تراستوزوماب و حین مصرف آن با اکو قلب یا اسکن MUGA بررسی کرد. در صورتی که کاهش قابل توجهی در عملکرد بطن چپ قلب ایجاد شود، باید مصرف داروی هرسپتین موقتا متوقف یا به طور کل قطع شود.

بیشتر بخوانید: اکو قلب چیست؟

بیشتر بخوانید: اسکن MUGA چیست؟

۲- واکنش تزریق و سمیت ریوی

مصرف داروی هرسپتین می‌تواند باعث عوارض جدی و تهدید‌کننده حیات به علت واکنش تزریق و سمیت ریوی شود. علائم معمولا طی تزریق یا تا ۲۴ ساعت پس از آن رخ می‌دهند. در صورت بروز تنگی نفس یا افت فشار، باید مصرف دارو متوقف شود و تا زمان بهبود علائم، بیمار را تحت نظر گرفت. در صورت شدید بودن علائم باید تزریق به طور کامل قطع شود.

۳- حاملگی و شیردهی

تا زمانی که داروی هرسپتین را مصرف می‌کنید و حداقل تا ۷ ماه بعد از آن از باردار شدن خودداری کنید، زیرا این دارو می‌تواند به رشد جنین آسیب برساند. همچنین تا ۷ ماه بعد از متوقف کردن درمان، از شیردهی خودداری کنید، زیرا دارو می‌تواند وارد شیر مادر شود و ممکن است برای نوزاد آسیب رسان باشد.

تداخلات دارویی و غذایی

داروهای سرطان می‌توانند با برخی از سایر داروها و مواد گیاهی تداخل داشته باشند. به پزشک و داروساز خود درباره داروهایی که مصرف ‌می‌کنید بگویید. این داروها شامل ویتامین‌ها، داروهای گیاهی می‌شود. با پزشک یا پرستارتان درباره پیشگیری از بارداری در زمان شروع درمانتان صحبت کنید.

واکسیناسیون طی مصرف هرسپتین

در زمان مصرف این دارو و تا ۱۲ ماه بعد از آن، با واکسن‌های زنده واکسیناسیون انجام ندهید.  از پزشک یا داروسازتان بپرسید که تا چه مدت بعد از درمان با هرسپتین نباید واکسن زنده دریافت کنید.

شما می‌توانید واکسن‌های زیر را دریافت کنید:

• سایر واکسن‌ها که ویروس زنده نیستند، البته ممکن است این واکسن‌ها به اندازه عادی باعث محافظت از شما نشوند.
• واکسن‌های آنفولانزا (به صورت تزریقی)
• واکسن کرونا (کووید ۱۹) از پزشک یا داروساز خود درباره بهترین زمان برای دریافت این واکسن بپرسید.

آزمایش های مورد نیاز برای تزریق هرسپتین

برای اینکه پزشک شما از کم‌خطر بودن و سودمندی تزریق مطمئن شود، نیاز است بررسی‌هایی قبل از شروع درمان و یا در طی درمان انجام دهد:

۱- پیش از شروع درمان:

• بررسی وضعیت HER2 برای اطمینان از سودمندی احتمالی دارو
• بررسی وضعیت قلبی با اکوکاردیوگرافی یا اسکن MUGA برای کاهش خطر قلبی
• بررسی وضعیت حاملگی
• بررسی وضعیت هپاتیت

۲- حین درمان:

• بررسی وضعیت قلبی هر سه ماه حین درمان، و هر ۶ ماه بعد درمان (برای ۲ سال بعد درمان)
• بررسی علائم حیاتی حین تزریق
• گوش به زنگ بودن برای واکنش تزریق یا افزایش حساسیت

هر نوبت تزریق داروی هرسپتین (تنها)، نیازمند آزمایش خون نیست، چرا که تاثیر کمی روی مغز استخوان دارد. با این وجود، در شرایط خاص ممکن است پزشک شما درخواست آزمایش خون برای هر تزریق نیز بکند.

سوالات رایج

منابع:

CancerResearchUK.org

NHS.uk

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید