معاینه مقعدی یا معاینه انگشتی مقعد (DRE) روشی رایج برای بررسی وضعیت مقعد و قسمت تحتانی راست‌روده و لگن فرد است که برای موارد مختلفی از جمله بررسی وضعیت داخل مقعد تا تشخیص اولیه سرطان‌های مرتبط با این ناحیه انجام می‌شود. اگرچه این روش ناخوشایند به نظر می‌رسد، اما بدون درد است و کمک زیادی به پزشکان در روند تشخیص می‌کند. در ادامه به بررسی و معرفی معاینه مقعدی می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر با این روش تشخیصی بالینی و دریافت پاسخ سؤالات خود، تا انتهای این بخش همراه ما باشید.

معاینه مقعدی چیست؟

معاینه مقعدی یا معاینه انگشتی مقعد (DRE)، روشی است که توسط پزشک انجام می‌شود تا وضعیت مقعد و قسمت تحتانی روده بزرگ یعنی راست‌روده معاینه شود. این معاینه می‌تواند در بررسی سرطان و سایر مشکلات مرتبط با سلامت به پزشک شما کمک کند، از جمله:

• سرطان پروستات در مردان (غربالگری سرطان پروستات یا پیگیری پس از درمان آن)
• توده غیرطبیعی در مقعد یا رکتوم (راست‌روده)
• سرطان رحم یا سرطان تخمدان در زنان که همراه با معاینه واژینال است.
• برای بررسی مشکلات سایر ساختارها یا اندام‌های لگن

پزشکان معمولاً به این معاینه، توش رکتال (TR) یا DRE می‌گویند. DRE مخفف عبارت Digital Rectal Examination به معنای «معاینه انگشتی راست‌روده» است.

در مورد راست روده (رکتوم)

رکتوم (راست روده) بخشی از دستگاه گوارش شما است. دستگاه گوارش غذاهایی را که بدن‌تان از آن استفاده نمی‌کند، پردازش می‌کند. کولون بخش ابتدایی روده بزرگ و رکتوم (راست‌روده) بخش انتهایی آن است. رکتوم جایی است که مواد زائد به صورت مدفوع در آن جمع می‌شوند. محتویات رکتوم به مقعد تخلیه می‌شود.

تصویر زیر قسمت‌های مختلف کولون و رکتوم را نشان می‌دهد.

چه زمانی به معاینه مقعد (DRE) نیاز است؟

پزشک DRE را به عنوان بخشی از معاینه پزشکی معمول یا در صورت داشتن علائم زیر انجام می دهد:

• خونریزی از رکتوم (خونریزی از مقعد) یا وجود خون در مدفوع
• تغییر در اجابت مزاج
• ترشح یا خونریزی از مجرای ادراری، لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند
• تغییر در نحوه جریان‌یافتن ادرار
• معاینه مقعدی برای بررسی پروستات

 

معاینه پروستات یا آزمون رکتوم با انگشت (DRE)

این  روش رایج‌ترین معاینه برای تشخیص سرطان پروستات است. پزشک با کمک دستکش، انگشتی را که به خوبی چرب شده وارد مقعد می‌کند و ناحیه داخلی را لمس می‌کند تا غیرطبیعی بودن پروستات را تأیید کند. پروستات در نزدیکی راست‌روده قرار دارد و بیشتر سرطان‌ها در قسمتی از غده شروع می‌شوند که با معاینه مقعدی قابل‌دسترسی است.

آمادگی برای معاینه مقعدی

آماده‌شدن برای معاینه مقعد نیاز به انجام کار خاصی ندارد. اما چند نکته را باید مد نظر داشته باشید. اگر دچار هموروئید (بواسیر) یا شقاق مقعد (فیشر) هستید باید به تیم پزشکی‌تان اطلاع دهید. ممکن است DRE آنها را بدتر کند و معمولاً در این شرایط انجام آن توصیه نمی‌شود.

شاید از شما بخواهند قبل از معاینه مقعدی فرم رضایت‌نامه امضا کنید. در فرم ذکر شده است که شما مزایا و خطرات DRE را می‌دانید و با انجام آن موافق هستید. پزشک یا پرستار قبل از امضای فرم معاینه مقعد را برایتان توضیح می‌دهند و شما می‌توانید سؤالات خود را بپرسید.

معاینه مقعد چگونه انجام می‌شود؟

توش رکتال در یک اتاق معاینه خصوصی در مطب پزشک شما انجام می‌شود. این معاینه فقط چند دقیقه طول می‌کشد. باید لباس‌های خود از کمر به پایین را دربیاورید. یک روپوش به شما می‌دهند که بپوشید یا یک پارچه به شما می‌دهند تا دور خود بپیچید. البته ممکن است برای سریع‌تر شدن فرایند، معاینه صرفا با پایین آوردن لباس و بدون پوشیدن گان انجام شود.

معاینه مقعدی برای مردان:

پزشک از شما می‌خواهد بایستید و از ناحیه کمر به جلو خم شوید یا از شما می‌خواهد به پهلو روی میز معاینه دراز بکشید و زانوهای خود را تا قفسه سینه با بالا بکشید. ممکن است پزشک در آغاز DRE از شما بخواهد آرام باشید و نفس عمیق بکشید. آنها سپس به آرامی انگشت چرب شده خود را که با دستکش پوشیده شده وارد رکتوم شما می‌کنند. پزشک اندازه غده پروستات را لمس می‌کند. آنها همچنین برآمدگی‌ها، نقاط نرم یا سخت یا سایر نواحی غیرطبیعی را نیز احساس خواهند کرد. پزشک دیواره قسمت تحتانی رکتوم را نیز معاینه می‌کند.

معاینه مقعدی برای زنان:

 پزشک معمولاً از شما می‌خواهد به پشت روی میز معاینه دراز بکشید. پاهای شما در رکاب‌های بلندی قرار می‌گیرند. ممکن است پزشک هنگام شروع معاینه مقعد از شما بخواهد آرام باشید و نفس عمیق بکشید. آنها سپس به آرامی انگشت چرب شده خود را که با دستکش پوشیده شده وارد رکتوم شما می‌کنند. هدف این است که اندام‌های تولیدمثلی و روده را لمس کنند. همچنین ممکن است پزشک اندام‌های داخلی شما را لمس کند تا ببیند مشکلی دارند یا خیر. آنها این کار را با فشار دادن قسمت تحتانی شکم یا فشار دادن ناحیه لگن با دست دیگر انجام می‌دهند.

معاینه مقعدی معمولاً صدمه‌ای به فرد نمی‌زند و درد ندارد، اما ممکن است احساس ناراحتی کنید. همچنین ممکن است احساس کنید نیاز به ادرار کردن دارید. اگر پروستات یک مرد بزرگ شده باشد، ممکن است در طول معاینه کمی احساس ناراحتی یا درد خفیف داشته باشد.

---

بیشتر بخوانید: بیوپسی چیست

---

مراقبت بعد از معاینه مقعدی

پس از DRE، می‌توانید بلافاصله فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. ممکن است بعدا کمی از ناحیه رکتوم خونریزی داشته باشید. در صورتی که هموروئید یا شقاق مقعدی داشته باشید خونریزی بیشتر رخ می‌دهد. اگر خونریزی مقعدی شما زیاد بود به تیم مراقبت سلامت خود اطلاع دهید.

چه پزشکی  معاینه مقعدی DRE  را انجام می‌دهد؟

پزشکان مختلفی بسته به نوع بیماری ممکن است معاینه مقعد انجام دهند. پزشک مراقبت‌های اولیه، متخصص زنان، متخصصین گوارش، جراحان و انکولوژیست‌ها و … ممکن است DRE انجام دهند. اگر نسبت به انجام معاینه مقعدی احساس ناراحتی یا گنگی دارد می‌توانید از پزشک خود توضیحات بخواهید.

قبل از انجام DRE می‌توانید این سؤالات را بپرسید:

• چرا معاینه مقعد را برایم توصیه می‌کنید؟
• طی DRE چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟
• چه کسی TR را انجام می‌دهد؟
• توش رکتال چقدر طول می‌کشد؟
• آیا درد دارد و آسیبی می‌رساند؟
• آیا DRE می‌تواند سرطان را پیدا کند؟
• کی و چگونه نتایج آزمایشم را می‌گیرم؟
• چه کسی این نتایج را برای من توضیح می‌دهد؟
• اگر معاینه مقعدی حاکی از وجود سرطان باشد، آیا به آزمایش‌های دیگری مانند «کولونوسکوپی» یا «باریوم انما» (تنقیه باریم) نیاز دارم؟

 

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید