نوار قلب و اکو کاردیوگرافی آزمایش‌هایی هستند که در یافتن مشکلات مربوط به ماهیچه‌ها، دریچه‌ها یا ریتم قلب به ما کمک می‌کنند. ممکن است قبل از شروع برخی از درمان‌های سرطان، مانند نوع خاصی از شیمی‌درمانی یا پیوند مغز استخوان/ سلول‌های بنیادی، به یکی از این آزمایش‌ها یا هر دوی آنها نیاز داشته باشید. ممکن است برخی از افراد به آزمایش‌های قلبی دیگری نیز احتیاج داشته باشند. از جمله این آزمایش‌ها عبارتند از: تصویربرداری ام آر ای قلب، یک تست استرس قلب یا یک اسکن MUGA.

نام‌های دیگر: نوار قلب را الکتروکاردیوگرام، EKG یا ECG نیز می‌گوییم. اکوکاردیوگرافی را اکو (echo) یا اکوی قلب هم می‌نامیم.

پزشک همچنین ممکن است در طول درمان سرطان و پس از آن از نوار قلب و/ یا اکو استفاده کند و بدین طریق آسیب‌های قلبی احتمالی ناشی از درمان سرطان را جستجو کند. عوارض جانبی طولانی مدت یا عوارض دیررس مربوط به قلب ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از پایان درمان بروز کنند. افرادی که ممکن است بعد از درمان سرطان به ECG و/یا اکو نیاز داشته باشند:

• افرادی که تحت پرتودرمانی قفسه سینه قرار گرفته‌اند.
• افرادی که پیوند مغز استخوان/ سلول‌های بنیادی انجام داده‌اند.
• افرادی که تحت انواع خاصی از شیمی درمانی قرار گرفته‌اند.

شیمی درمانی چگونه روی قلب اثر می‌گذارد؟

برخی از انواع شیمی درمانی مانند آنتراسایکلین‌ها ممکن است در طول درمان سرطان به قلب آسیب بزنند. این داروها شامل دانوروبیسین (سروبیدین، ​​روبیدومایسین)، دوکسوروبیسین (آدریامایسین) و اپی‌روبیسین هستند. سایر داروهایی که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند، مانند تراستوزوماب (هرسپتین، آریوتراست) نیز می‌توانند باعث بروز مشکلات قلبی شوند. این دارو در درمان سرطان سینه پرکاربرد است.

گاهی آسیب قلبی ناشی از این داروها باعث بروز بیماری «نارسایی احتقانی قلب» (CHF) می‌شود. CHF زمانی ایجاد می‌شود که قلب خون کافی به بقیه بدن پمپاژ نکند. افراد مبتلا به CHF ممکن است دارای دست و پای متورم، تنگی نفس، سرگیجه و ضربان قلب نامنظم باشند. اما آسیب قلبی اغلب خفیف است و فقط با اکو قابل مشاهده است.

نوار قلب چیست؟

EKG یک آزمایش بدون درد است که بدون تهاجم عملکرد قلب شما را بررسی می‌کند. این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را به صورت خطوط مواج روی یک تکه کاغذ ثبت می‌کند.

ممکن است به منظور بررسی موارد زیر به نوار قلب نیاز داشته باشید:

• ضربان قلبی نامنظم
• آسیب به ماهیچه و بافت قلب
• تغییر در ضخامت ماهیچه‌های موجود در دیواره‌های قلب
• عدم تعادل شیمیایی یا الکترولیت در بدن

اکوکاردیوگرام چیست؟

اکو در واقع سونوگرافی از قلب شما است. سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای عکس گرفتن از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌کند. یک دستگاه شبیه چوب‌دستی به نام مبدل امواج صوتی را ارسال می‌کند. این امواج صوتی سپس بازتاب می‌کنند. این آزمایش نیز مانند EKG بدون درد است و تهاجمی نیست.

ممکن است قبل از درمان سرطان، در حین درمان سرطان یا بعد از درمان سرطان به منظور بررسی موارد زیر به اکو نیاز داشته باشید:

• لخته‌های خون در عروق قلب
• آسیب ناشی از حملات قلبی پیشین
• هرگونه تومور
• عفونت
• مشکلات دریچه‌های قلب
• کیفیت پمپاژ خون توسط قلب

چه کسی نوار قلب یا اکوی من را انجام می‌دهد؟

این آزمایش‌ها در مطب پزشک یا بیمارستان انجام می‌شود. اغلب پرستاران یا تکنسین های پزشکی EKG را انجام می‌دهند. اغلب متخصصین سونوگرافی، که به صورت اختصاصی برای استفاده از دستگاه‌های سونوگرافی آموزش دیده‌اند، اکو را انجام می‌دهند. سپس پزشک نتایج آزمایش را بررسی می‌کند و معنی آنها را تفسیر می‌کند.

آماده شدن برای انجام EKG یا اکو

اگر قرار باشد نوار قلب یا اکو انجام دهید، کارکنان مطب یا بیمارستان نحوه آماده شدن را به شما توضیح می‌دهند. آماده صحبتکردن در خصوص  موضوعات زیر باشید:

داروهایتان: قبل از انجام ECG یا اکو تیم مراقبت را در خصوص تمام داروهای مصرفی خود مطلع کنید. بپرسید که آیا می‌توانید این داروها را در روز آزمایش مصرف کنید یا خیر، زیرا برخی از داروها می‌توانند روی نتایج اثر بگذارند.

بیمه و هزینه: اگر نگران هزینه EKG یا اکوی خود هستید، قبل از انجام آزمایش بررسی کنید که کارگزار بیمه شما چه هزینه‌هایی را پوشش می‌دهد. بپرسید که چه مقدار از هزینه را باید از جیب خود پرداخت کنید.

خوردن و آشامیدن: معمولا قبل از انجام  نیازی نیست مصرف غذا یا نوشیدنی خود را محدود کنید. اما اگر بخواهید یک آزمایش غیر متداول به نام اکوکاردیوگرافی از طریق مری (transesophageal) (TEE) انجام دهید، دستورالعمل‌ها متفاوت خواهد بود. در این نوع اکو، دستگاه سونوگرافی در انتهای یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر قرار دارد. این لوله با عبور از دهان به داخل مری می‌رود. از چند ساعت قبل از TEE نمی‌توانید غذا بخورید یا چیزی بنوشید.

چه باید بپوشید: برای نوار قلب یا اکو باید لباس‌های خود را از کمر به بالا در بیاورید. پیراهنی بپوشید که به راحتی بتوانید آن را دربیاورید. قبل از معاینه از استفاده از لوسیون یا هرگونه پودر بر روی پوست قفسه سینه اجتناب کنید. همچنین از شما می‌خ.اهند که قبل از معاینه همه جواهرات خود را دربیاورید.

در طول نوار قلب یا اکوکاردیوگرام چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟

انجام EKG حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام نوار قلب، یک پرستار یا تکنسین پزشکی برچسبی به نام لید یا الکترود روی قفسه سینه شما قرار می‌دهد و سپس به آنها سیم وصل می‌کنند. این لیدها اطلاعات مربوط به فعالیت الکتریکی قلب شما را جمع‌آوری می‌کنند. زمانی می‌گوییم فعالیت قلب طبیعی است که ضربان قلب ۶۰ الی ۱۰۰ تا در دقیقه باشد و الگوی ریتم و موج آن طبیعی باشد. در طول آزمایش باید بی‌حرکت بمانید.

همچنین ممکن است لازم باشد نفس خود را برای مدتی نگه دارید یا صاف به پشت دراز بکشید. این کار به خوانش بهتر دستگاه کمک می‌کند.

انجام اکو حدود ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت طول می‌کشد. شما در طول یک اکو به پهلو روی میز دراز می‌کشید و باید بی‌حرکت بمانید. تکنسین سونوگرافی مقدار کمی از یک ژل را به قفسه سینه شما می‌زند. سپس آن مبدل شبیه چوبدستی را اطراف قفسه سینه شما حرکت می‌دهند تا از قلب شما تصویر بگیرند. پس از انجام هر دو این آزمایش‌ها می‌توانید فعالیت‌های همیشگی خود از جمله رانندگی را از سر بگیرید.

سوالاتی که می‌توانید از تیم مراقبت سلامت خود بپرسید

ممکن است قبل از انجام ECG یا اکو این سوالات را بپرسید:

• به چه دلیل فکر می‌کنید باید نوار قلب یا اکو انجام دهم؟
• برای آماده شدن باید چه کار کنم؟
• چه کسی این آزمایش را انجام می‌دهد؟
• این آزمایش چه چیزی را نشان خواهد داد؟
• اگر این آزمایش را انجام ندهم چه می‌شود؟
• کی از نتایج آزمایش مطلع خواهم شد؟
• چه کسی نتایج را برای من توضیح خواهد داد؟
• اگر نتایج آزمایش من طبیعی نباشد، مرحله بعدی چیست؟

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید