سرطان از چه کسی به ارث می رسد؟ لیست سرطان های ارثی

وقتی یکی از اعضای خانواده درگیر بیماری سرطان می شود، ممکن است سایر اعضای خانواده نیز نگران احتمال ابتلای خود شوند. نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود این است که اگر ۱ یا ۲ نفر از اعضای خانواده به سرطان مبتلا شده باشند، به این معنی نیست که شما نیز حتما مبتلا خواهید شد، حتی اگر فرد مبتلا به سرطان، یکی از بستگان درجه یک (والدین، فرزند یا خواهر یا برادر شما) باشد. همچنین نوع سرطان نیز بسیار تاثیرگذار است. در چنین شرایطی پزشکان معمولا غربالگری را به این افراد توصیه می کنند.

ژن ها و جهش ژنی

همه ما از هر یک از والدین خود مجموعه ای از ژن ها را به ارث می بریم. این ژن ها باعث ایجاد ویژگی هایی مانند قد، شکل بدن و رنگ مو، چشم و پوست شما می شوند. افراد یک خانواده اغلب ویژگی های مشترک دیگری نیز دارند.

بدن ما از سلول‌های زیادی تشکیل شده است. در هر سلول، ژن‌ها راهنمای نحوه رشد و عملکرد سلول را هستند. هر ژن نقش خاصی دارد. ژن‌ها مانند یک دستورالعمل بزرگ برای بدن ما هستند که مشخص می کنند بدن ما چگونه رشد و عمل ‌کند. زمانی که تغییر یا اشتباهی در یک ژن رخ دهد، می‌گوییم «جهش ژن» رخ داده است. جهش‌های ژنی می‌توانند به دو صورت اتفاق بیفتند:

• آن‌ها را می‌توان از والدین به ارث برد.
• می‌توانند نتیجه تغییراتی باشند که در طول زندگی یک فرد اتفاق می‌افتد.

یک جهش ژنی می‌تواند مضر، بی‌ضرر یا حتی مفید باشد. در بیشتر جهش ها، معمولا سلول می‌تواند هر آسیبی را قبل از تبدیل‌ شدن به یک مشکل ترمیم کند. اما اگر نتواند آسیب را ترمیم کند، جهش‌های خاص می‌توانند منجر به تبدیل‌شدن یک سلول به سلول سرطانی شود. سلول‌های سرطانی به شکلی کنترل نشده رشد و تقسیم می‌شوند.

به‌ ارث‌ بردن یک جهش ژنی مضر نیز خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. اما این بدان معنا نیست که شما قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد.

تاثیر جهش ژنی بر سرطان

سرطان از رشد کنترل نشده سلول ها به وجود می آید. سرطان در اثر جهش در ژن‌ها ایجاد می‌شود. همانطور که گفته شد ژن ها رشد و تقسیم سلول‌ها را کنترل می‌کنند. جهش باعث می شود  ژن ها نتوانند وظایف خود را به طور موثر انجام دهند. افزایش و تجمیع جهش های متعدد در طول سالیان متمادی است که کنترل رشد سلول را مختل می کند و اجازه می دهد یک سلول طبیعی بدون کنترل رشد کند و در نهایت به سرطان تبدیل شود.

بیشتر بخوانید: ژنتیک سرطان

چند درصد از سرطان‌ها ارثی هستند؟

به نظر می رسد حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها ارثی هستند. در این موارد، فرد یک نسخه از یک ژن با جهش را از یکی از والدین و یک نسخه سالم و فعال از همان ژن را از والد دیگر به ارث می‌برد. ژن دارای جهش را “ژن حساس به سرطان” نیز می‌نامند.

ازآنجایی ‌که این ژن مستعد ابتلا به سرطان به ارث می‌رسد، در تمام سلول‌های بدن یافت می‌شود، اما نسخه دیگر ژن که سالم و فعال است باعث می‌شود هر سلول به درستی کار کند. اگر نسخه فعال ژن در یک سلول توسط یک جهش آسیب ببیند، آن سلول می‌تواند کنترل رشد خود را از دست بدهد و سرطانی شود؛ بنابراین، افرادی که ژن مستعد ابتلا به سرطان را به ارث می‌برند، احتمال بسیار بیشتری برای ابتلا به سرطان‌های خاص در طول زندگی خود دارند. همه افراد دارای ژن حساس به سرطان، به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.

ژن‌های آسیب‌دیده حساس به سرطان می‌توانند توسط مردان و زنان، حمل و به نسل بعد منتقل شوند. اگر والدینی حامل یک ژن مستعد ابتلا به سرطان باشند، هر یک از فرزندانشان ۵۰ درصد احتمال به ‌ارث‌ بردن این ژن و در نتیجه استعداد ابتلا به سرطان را دارند.

همچنین هر کودک ۵۰ درصد احتمال به‌ ارث‌ بردن نسخه فعال ژن را دارد، در این صورت خطر ابتلا به سرطان آن‌ها بیشتر از سایر افراد عادی نخواهد بود. لازم به ذکر است که برخی از ژن‌های مستعد ابتلا به سرطان، فقط با سرطان‌هایی مانند سرطان تخمدان و پروستات که در هر دو جنس (زن و مرد) دیده نمی‌شود، ارتباط دارند.  اما والدین همچنان می توانند ژن این سرطان ها را به همراه داشته باشند.

سرطان ارثی چه تفاوتی با سرطان غیر ارثی دارد؟

سرطان‌های ارثی به ‌طورکلی تفاوت قابل ‌توجهی با سرطان‌های غیر ارثی ندارند. فقط تعداد افراد مبتلا و پراکندگی بروز سرطان در یک خانواده، احتمال ارثی بودن آن را مطرح می‌کند. نشانه های که مشخص می کند سرطان ارثی است، عبارت‌اند از:

• دو یا چند نفر از بستگان در یک طرف خانواده مبتلا به سرطان مشابه باشند.
• ابتلای چندین نسل در یک خانواده
• تشخیص سرطان در سنین پایین
• افراد مبتلا به بیش از یک سرطان اولیه
• بروز سرطان‌ها که از نظر ژنتیکی مرتبط هستند (مانند سرطان سینه و تخمدان یا سرطان روده بزرگ و رحم)
• وجود علائم فیزیکی که با سرطان ارثی مرتبط هستند (مانند خال و ملانوما، یا پولیپ و سرطان روده بزرگ)
• بروز برخی از انواع نادر سرطان

بیشتر بخوانید: جمع آوری سابقه خانوادگی سرطان

آزمایش سرطان‌های ارثی

ممکن است ابتلای یکی از اعضای خانواده و یا بستگان شما، باعث ایجاد نگرانی در شما شده و فکر کنید که مبتلا به سرطان هستید و به دنبال آزمایشات ژنتیک باشید. اما قبل از انجام هر گونه آزمایش حتما به متخصص ژنتیک مراجعه نمایید و درباره سابقه خانوادگی خود توضیح دهید. در این حالت مشخص می شود که شما به آزمایش نیاز دارید و یا خیر. در صورت نیاز به آزمایش های ژنتیک، نوع آزمایش های مورد نیاز شما نیز مشخص می شود.

بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک سرطان

آزمایش ژنتیک معمولاً شامل گرفتن نمونه خون یا بزاق از فرد است. با بررسی و آنالیز دقیق در آزمایشگاه می‌توان تغییرات DNA را که نشان‌‌دهنده یک جهش است تشخیص داد. هدف از آزمایش فقط به ‌دست‌ آوردن نتیجه نیست، بلکه به‌ دست ‌آوردن اطلاعاتی است که می‌توانید از آن‌ برای کمک به کاهش خطر ابتلا به سرطان استفاده کنید.  به همین دلیل، آزمایش معمولاً با فردی که سرطان دارد شروع می‌شود. اگر بستگان شما جهش ارثی نداشته باشند، دلیلی برای آزمایش فرزندان وجود ندارد. اگر آن ها جهش ژنتیکی داشته باشند، سایر اعضای خانواده می توانند آزمایش ژنتیک انجام دهند.

کودکان فقط زمانی می‌توانند آزمایش‌های ژنتیک را انجام دهند که در سنی باشند که شروع غربالگری سرطان با مثلاً ماموگرافی یا کولونوسکوپی منطقی باشد، یا بتوان جراحی برای کاهش خطر سرطان را انجام داد.

بیشتر بخوانید: تخمین احتمال ابتلا به سرطان آزمایش ژنتیک

کدام سرطان‌ها ارثی هستند؟

دانشمندان جهش‌های ژنی ارثی را برای انواع خاصی از سرطان کشف کرده‌اند، از جمله:

• سرطان غده آدرنال یا فوق کلیوی
• سرطان استخوان
• سرطان‌های مغز و نخاع
• سرطان سینه
• سرطان روده بزرگ
• سرطان چشم (ملانوم چشم در بزرگسالان و رتینوبلاستوما در کودکان)
• سرطان لوله فالوپ
• سرطان کلیه، از جمله تومور ویلمز در کودکان
• برخی از انواع لوسمی و لنفوم
• هپاتوبلاستوم (نوع نادری از سرطان کبد که کودکان را مبتلا می‌کند)
• نوروبلاستوما
• تومور‌های عصبی غدد درون‌ریز
• سرطان اوروفارنکس
• سرطان تخمدان
• سرطان پانکراس
• سرطان غده پاراتیروئید
• سرطان غده هیپوفیز
• سرطان پروستات
• رابدومیوسارکوم
• سرطان‌های پوست
• سرطان روده کوچک
• سارکوم بافت نرم
• سرطان معده
• سرطان بیضه
• سرطان تیروئید
• سرطان رحم

ژنتیک و سرطان سینه

سرطان سینه شایع‌ترین سرطان‌ در زنان است. عوامل خطر زیادی می‌توانند بر احتمال ابتلای زنان به سرطان سینه تأثیر بگذارند. شایع‌ترین عوامل خطر، جنسیت مونث و بالا رفتن سن است. سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان نیز یک عامل خطر مهم در ابتلا به سرطان سینه است. عوامل ارثی علت حدود یک مورد از هر ۲۰ مورد سرطان سینه (۵%) هستند.

ژنتیک و سرطان روده

سرطان روده بعد از شایع‌ترین سرطان‌ها در هر دو جنس است. بزرگ‌ترین عامل خطر ابتلا به سرطان روده، سن است. بیش از هشت مورد از هر ۱۰ سرطان روده در افراد بالای ۶۰ سال تشخیص داده می‌شود. خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن افزایش می‌یابد. تخمین‌ زده می‌شود که از هر سه سرطان روده دو مورد با تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی قابل پیشگیری است.