پرتودرمانی یکی از روش‌های رایج درمان سرطان است که در آن از اشعه برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان، پیش از شروع این درمان، نگرانی‌هایی در مورد عوارض آن، از جمله درد، دارند. در این مقاله، به بررسی این موضوع که آیا پرتودرمانی موجب درد می‌شود و همچنین نکاتی برای شناخت بهتر این روش درمانی پرداخته می‌شود.

پرتو درمانی چگونه کار می‌کند؟

پرتودرمانی یا رادیوتراپی یکی از روش‌های رایج درمان سرطان است که در آن از اشعه با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش درمانی می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روش‌ها، مانند جراحی و شیمی درمانی به کار رود.

نحوه عملکرد پرتودرمانی به‌صورت زیر است:

• آسیب به DNA سلول‌های سرطانی: اشعه پرتو درمانی به DNA سلول‌های سرطانی آسیب می‌رساند و آن‌ها را از تکثیر و رشد باز می‌دارد.
• مرگ سلول‌های سرطانی: سلول‌های سرطانی آسیب دیده در نهایت می‌میرند.
• حفاظت از سلول‌های سالم: اگرچه پرتوها به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌رسانند، اما سلول‌های سالم معمولا توانایی ترمیم خود را دارند؛ در حالی که سلول‌های سرطانی این توانایی را از دست داده‌اند.

آیا پرتو درمانی درد دارد؟

پرتودرمانی معمولا مستقیما باعث ایجاد درد نمی‌شود، در واقع بیمار حین هر جلسه درمانی هیچ دردی احساس نخواهد کرد. اما ممکن است به تدریج، حس سوزن‌سوزن شدن یا حتی درد نیز ایجاد شود. درد در پرتودرمانی یک عارضه جانبی نسبتا رایج است که می‌تواند در ناحیه تحت درمان یا نواحی اطراف آن احساس شود.

علت درد در پرتودرمانی چیست؟

این درد می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• آسیب به بافت‌های سالم: پرتوها علاوه‌بر سلول‌های سرطانی، به بافت‌های سالم اطراف نیز آسیب می‌رسانند. این آسیب می‌تواند باعث التهاب، تورم و در نتیجه درد شود.
• التهاب: واکنش التهابی بدن به پرتو درمانی می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود.
• تغییرات در اعصاب: پرتوها ممکن است به اعصاب آسیب برسانند و باعث ایجاد درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن شوند.
• سفت شدن عضلات: پرتو درمانی می‌تواند باعث سفت شدن عضلات و مفاصل شود که منجر به درد و محدودیت حرکتی می‌شود.
• تغییرات در پوست: قرمزی، خشکی و حساسیت پوست در ناحیه تحت درمان نیز می‌تواند باعث درد شود.
• نوع تومور و محل آن: نوع تومور، اندازه آن و محل قرارگیری آن در بدن بر شدت و نوع درد تأثیرگذار است.
• دوز پرتو: هرچه دوز پرتو بالاتر باشد، احتمال بروز درد بیشتر است.

اگر در طول یا بعد از پرتودرمانی با درد شدیدی مواجه شدید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. متخصص رادیو تراپی می‌تواند باتوجه به علت درد، درمان مناسب را تجویز کند.

کدام نوع پرتودرمانی بیشترین درد را دارد؟

در مورد پرتو درمانی و اینکه کدام نوع آن درد بیشتری دارد، به‌طور قطعی نمی‌توان پاسخ داد، اما درد ناشی از پرتودرمانی به نوع سرطان، اندازه تومور و محل آن در بدن بستگی دارد. همچنین روش‌های مختلف پرتودرمانی، مانند پرتودرمانی خارجی، درونی و براکی‌تراپی، عوارض جانبی متفاوتی دارند.

به‌علاوه میزان دوز پرتو و حساسیت هر فرد به درد نیز بر شدت عوارض پرتو درمانی تأثیر می‌گذارد.

اگر در طول پرتودرمانی احساس درد می‌کنید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌تواند باتوجه به شرایط شما، بهترین راهکار برای مدیریت درد را ارائه دهد. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای مدیریت درد در طول درمان وجود دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

نکاتی برای کاهش درد پرتودرمانی

پرتودرمانی یکی از روش‌های رایج درمان سرطان است که می‌تواند عوارضی مانند درد را به همراه داشته باشد؛ اما روش‌های مختلفی برای کاهش این درد وجود دارد. در ادامه به برخی از این نکات اشاره می‌شود:

قبل از شروع پرتودرمانی بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

• مشاوره با پزشک: قبل از شروع درمان، تمام نگرانی‌ها و سوالات خود را با پزشک مطرح کنید. پزشک متخصص می‌تواند در مورد عوارض جانبی احتمالی و روش‌های مدیریت آن‌ها به شما اطلاعات کامل دهد.
• آمادگی برای درمان: اطلاعات کافی در مورد پرتودرمانی به شما کمک می‌کند تا برای این روند آماده‌تر باشید و اضطراب کمتری را تجربه کنید. برای این امادگی می‌توانید مقاله نکات قبل از پرتودرمانی را مطالعه کنید.
• تغذیه مناسب: تغذیه مناسب بعد از پرتوردمانی و  مصرف غذاهای سالم و مغذی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و به شما در تحمل بهتر عوارض جانبی درمان کمک می‌کند.

در طول پرتودرمانی برای درد کمتر بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

• داروهای مسکن: پزشک می‌تواند داروهای مسکن مناسب را برای کاهش درد تجویز کند.
• تکنیک‌های آرام‌سازی: تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش استرس و درد کمک کنند.
• کمپرس سرد یا گرم: استفاده از کمپرس سرد یا گرم روی ناحیه تحت درمان می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
• حمام آب گرم: حمام آب گرم می‌تواند عضلات را شل کرده و به کاهش درد کمک کند.
• تغییر وضعیت بدن: تغییر وضعیت بدن به طور مرتب می‌تواند از ایجاد زخم‌های ناشی از فشار جلوگیری کند.

بعد از پرتودرمانی برای کاهش درد باید مراقبت‌های بعد از پرتو درمانی را انجام دهید:

• مراقبت از پوست: پوست ناحیه تحت درمان بسیار حساس می‌شود، بنابراین باید از آن به خوبی مراقبت کنید. از محصولات ملایم و بدون عطر استفاده کنید و از تماس با مواد تحریک‌کننده خودداری کنید.
• استراحت کافی: بدن برای بهبودی به استراحت کافی نیاز دارد.
• فعالیت بدنی سبک: انجام فعالیت‌های بدنی سبک مانند پیاده‌روی می‌تواند به کاهش خستگی و بهبود گردش خون کمک کند.

این نکات تنها جنبه‌ای از مدیریت درد در طول پرتودرمانی را پوشش می‌دهند. برای دریافت بهترین درمان، همیشه با پزشک خود مشورت کنید.

چه تغذیه باعث کاهش درد پرتودرمانی می‌شود؟

تغذیه سالم و متعادل یکی از عوامل مهم در کاهش عوارض جانبی پرتودرمانی، ازجمله درد، است. اگرچه هیچ رژیم غذایی خاص و تضمینی برای از بین بردن کامل درد وجود ندارد، اما برخی مواد غذایی می‌توانند به بدن شما کمک کنند تا بهتر با این درمان کنار بیاید.

ازجمله موادی که در تغذیه پرتودرمانی باید رعایت کنید شامل:

• پروتئین: برای ترمیم بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی، مصرف غذاهای حاوی پروتئین مانند گوشت بدون چربی، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب، حبوبات و آجیل ضروری است.
• میوه‌ها و سبزیجات: سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کنند.
• غذاهای غنی از فیبر: فیبر به هضم بهتر غذا کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند که یکی از عوارض جانبی رایج پرتودرمانی است.
• چربی‌های سالم: روغن زیتون، آووکادو و آجیل حاوی چربی‌های سالم هستند که برای بدن مفیدند.
• آب: نوشیدن آب کافی به هیدراته نگه داشتن بدن و دفع سموم کمک می‌کند.

درد پرتو درمانی بیشتر است یا شیمی درمانی؟

پرتودرمانی معمولا باعث درد مستقیم نمی‌شود. در واقع، پرتو به سلول‌های سرطانی تابیده می‌شود و هدف آن تخریب این سلول‌ها است. با این حال، عوارض جانبی، مانند التهاب، قرمزی و تورم پوست در ناحیه تحت درمان می‌تواند باعث ایجاد درد شود. این درد اغلب با داروهای مسکن قابل کنترل است.

در شیمی درمانی داروهایی که توسط متخصص شیمی درمانی تجویز می‌شود، می‌توانند باعث درد عضلانی، مفصلی و عصبی شوند. این درد اغلب در سراسر بدن احساس می‌شود.

به‌طور کلی، نمی‌توان گفت که کدام یک از این درمان‌ها باعث درد بیشتری می‌شود. درد تجربه شده توسط هر بیمار منحصر‌به‌فرد است و به عوامل مختلفی ازجمله نوع سرطان بستگی دارد. در مقاله شیمی درمانی بهتر است یا پرتو درمانی؟ به طور مفصل تر به مقایسه این دو روش درمانی متفاوت پرداخته‌ایم.

سخن پایانی

پرتودرمانی یکی از روش‌های موثر و کم‌دردسر برای درمان سرطان است. با این حال، هر روش درمانی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. نکته قابل تامل این است که با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های پرتودرمانی روزبه‌روز دقیق‌تر و موثرتر می‌شوند. این پیشرفت‌ها به کاهش عوارض جانبی و بهبود نتایج درمان کمک شایانی کرده‌اند؛ بنابراین بیماران می‌توانند با اطمینان بیشتری به این روش درمانی امیدوار باشند.

نویسنده :

دکتر بــرنا فــرازمـند

متخصص رادیوتراپی و انکولوژی

«تصمیم‌گیری آگاهانه» حق اساسی هر فرد است. ما در سایت drfarazmand.com با ارائه دقیق‌ترین و به‌روز‌ترین اطلاعات در مورد انواع سرطان و پاسخ به سوالات شما، کمک می‌کنیم بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید